آثار و احکام بازگشت به ملک پس از اعراض در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد درس خارج حوزه علمیه قم، قم، ایران.

2 استادیار دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران.

3 فارغ ‌التحصیل مقطع دکتری فقه اسلامی، قم، ایران.

چکیده

عدول از اعراض از ملک به‌معنای انصراف از عمل حقوقی انجام‌شده بر اساس اصل آزادی و حاکمیت اراده در انسان، حق هر مالک است و شارع نیز آن را با شرایطی به‌رسمیت شناخته است. در نتیجهٔ اعمال این حق، مالکیت مال مورداعراض به مالک اول آن بازمی‌گردد. هدف اصلی این مقاله، پاسخ به چیستی آثار و احکام عدول از اعراض از ملک است؛ پاسخی که با حل اختلافات میان اعراض‌کننده و گیرنده ملک، انتظار جامعه را از فقه اسلامی برای این‌گونه اختلافات برآورده می‌سازد. براین‌اساس برای تحقق این هدف، مقاله به‌شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شد. یافته این تحقیق براساس ادله این است که عدول از اعراض را به‌عنوان عمل حقوقی ایقاعی مانند وصیت عهدی، تنها در بعضی از صور آن جایز می‌داند؛ یعنی این ایقاع تنها زمانی جایز و قابل‌رجوع است که هیچ‌کس در مال اعراض‌شده تصرف نکرده باشد، اما درصورت قبض یا تصرف دیگران، امکان عدول مالک اول وجود نخواهد داشت. نتیجه این تحقیق، حل برخی منازعات اجتماعی در هنگام اختلاف میان مالک اول و گیرنده مال در زمان تعارض منافع است. نتیجه دیگر، روشن‌شدن حکم مالکیت اموالی است که به‌سبب عدول از اعراض بلاتکلیف مانده و از چرخه اقتصاد جامعه خارج شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Effects and Rulings of Returning to the Property after Ignoring in Imamiyah Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Sarafraz 1
  • Mohammad Sadeghi 2
  • Jafar Maghsud 3
1 Professor of Kharij Fiqh Courses at Islamic Seminary, Qom, Iran.
2 Assistant Professor of Hazrat Masoumeh University, Qom, Iran.
3 PhD in Islamic jurisprudence, Qom, Iran.
چکیده [English]

Withdrawal from ignoring the property, which means cancelling the legal action performed based on the principle of freedom and the governance of the human will, is the right of every owner, and the religious legislator has recognized it with conditions. Because of exercising this right, the ownership of the ignored property will be again for its first owner. The main purpose of this paper is to answer what are the effects and rulings of ignoring the property. It is an answer that satisfies the society's expectations from Islamic jurisprudence for such disputes by resolving the disputes between the ignorer and the receiver of the property. Therefore, to achieve this goal, the paper was conducted in a descriptive-analytical method. The finding of this study based on the arguments is that it is permissible only in some of its forms to withdraw from ignoring the property as a unilateral legal act such as a contractual will. That is, this unilateral act is permissible and reversible only when no one has taken possession of the ignored property, but in case of seizure or possession by others, there will be no possibility of withdrawal of the first owner. The finding of this study is to solve some social conflicts when there is a difference between the first owner and the recipient of the property during the conflict of interests. . Another result is the clarification of the ruling on property ownership, which has been left undecided due to withdrawal from ignoring and has been removed from the economic cycle of the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Effects
  • illegal possession
  • rulings
  • ignoring the property
  • possession
  • withdrawal
* قرآن کریم.
1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (۱۴۰۶ق). حاشیه بر مکاسب (ج1). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2. احسائی، محمد بن علی. (۱۴۰۳ق). عوالی اللآلی العزیزیه (ج1). قم: دار سید الشهداء.
3. اصفهانی، محمدحسین. (۱۴۱۸ق). رسالة فی تحقیق الحق والحکم. قم: انوار الهدی.
4. انصاری، مرتضی. (۱۴۱۱ق). کتاب المکاسب (ج1). قم: دار الذخائر.
5. بجنوردی، حسن. (۱۴۱۹ق). القواعد الفقهیه (ج5، چاپ اول). قم: الهادی.
6. بحرالعلوم، محمد. (۱۴۰۳ق). بلغة الفقیه (ج2). تهران: منشورات مکتبة الصادق(علیه السلام).
7. حائری، علی. (بی‌تا). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل (ج2). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
8. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۳۹۱ق). وسائل الشیعه (ج18، 25). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
9. حمیری، شوان بن سعید. (۱۴۲۰ق). شمس العلوم ودواء کلام العرب من الکلوب (ج7). بیروت: دار الفکر المعاصر.
10. خویی، ابوالقاسم. (بی‌تا الف). المستند فی شرح العروة الوثقی (ج4). بی‌جا: بی‌نا.
11. خویی، ابوالقاسم. (بی‌تا ب). مصباح الفقاهه (ج1). بی‌جا: بی‌نا.
12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد راغب. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالعلم.
13. زنجانی، سید موسی. (۱۴۱۹ق). کتاب النکاح (ج1). قم: مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز.
14. سبزواری، عبدالاعلی. (۱۴۱۳ق). مهذب الاحکام (ج17، چاپ چهارم). قم: المنار. 
15. شهید ثانی، زین‌الدین. (۱۴۱۳ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام (ج3، 11). قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
16. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الاحکام (ج7). تهران: دار الکتب الإسلامیة.‌
17. فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۰۹ق). العین (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسه دارالهجره. 
18. فیض کاشانی، محمدمحسن. (۱۴۰۶ق). الوافی (ج18). اصفهان: کتابخانه امیرالمومنین(علیه السلام).
19. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
20. قزوینی، ملاعلی. (۱۴۱۴ق). صیغ العقود والایقاعات. قم: انتشارات شکوری.
21. کاشف الغطاء، حسن. (۱۴۲۲ق). انوار الفقاهه: کتاب القضاء (چاپ اول). نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
22. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (ج5). تهران: دار الکتب الإسلامیة.‌
23. مامقانی، محمدحسن. (۱۳۱۶ق). غایة الآمال فی شرح المکاسب (ج3). قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
24. مجلسی اول، محمدتقی. (۱۴۰۶ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ج7). قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
25. مجلسی دوم، محمدباقر. (۱۴۰۶ق). ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار (ج10). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
26. مراغی، عبدالفتاح. (۱۴۱۷ق). العناوین الفقهیه (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
27. میرزای قمی، ابوالقاسم. (۱۴۱۳ق). جامع الشتات فی اجوبة السؤالات (ج2). تهران: انتشارات کیهان.
28. نجفی، محمدحسن. (۱۳۶۷). جواهر الکلام (ج22، 24، 40). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
29. نراقی، احمد بن محمدمهدی. (۱۴۱۵ق). مستند الشیعه (ج15، چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
30. نراقی، احمد. (۱۴۱۷ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام ومهمات مسائل الحلال والحرام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.