درنگی در مشروعیت شرط وکالت زوجه در طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهش‌گر حوزوی، مدرس، دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

یکی از شرط‌هایی که امروزه در نکاح متداول شده، شرط وکالت زوجه در طلاق خود در برخی موارد یا به‌صورت مطلق است. از این شرط در کتاب‌های گذشتگان بحث نشده، هرچند بحث از صحت وکالت زوجه در طلاق دارای سابقه بوده و موافقان و مخالفانی داشته است. این مقاله ضمن پی‌‌جویی سابقه این مسئله و سیر تطور این بحث، مشروعیت شرط مزبور را مورد نقد و بررسی قرار داده و نشان می‌‌دهد که توجیه نادرست دیدگاه فقهایی مانند شیخ طوسی که وکالت زوجه در طلاق را باطل می‌‌دانستند، زمینه تغییر سیر بحث و غفلت از مقتضای برخی از روایاتی را فراهم آورد که به‌‌طور مطلق شرط واگذاری اختیار طلاق به زوجه از طرف زوج را باطل معرفی می‌‌نمایند. همچنین با رفع برخی ابهامات، و روشن‌کردن فارق میان توکیل و تولیت، و پاسخ از تصور اختصاص مدلول روایات به عناوینی مانند تخییر و تولیت، یا مورد سلب حق طلاق از زوج، اثبات می‌‌شود که وکالت مشروط در ضمن عقد لازم که زوج امکان فسخ آن را ندارد، از مصادیق روشن این شرط باطل است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Delay in the Legitimacy of the Condition of Wife's Representation in Divorce

نویسنده [English]

  • Abdollah Javan Javan
Islamic Seminary researcher, lecturer, PhD in Fiqh and fundamentals of Islamic law from Tehran University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the conditions that have become common in marriage today is the condition of the wife's representation in her divorce in some cases or even in absolute form. This condition has not been dealt with in the books of the past, although the validity of the wife's representation in divorce has a history and has had supporters and opponents. This paper, while looking for the history of this issue and its evolution, has criticized and examined the legitimacy of the mentioned condition and it shows that the incorrect justification of the views of jurists such as Sheikh Tusi, who considered the wife's power of representation in divorce to be invalid, provided the context for changing the course of the debate and neglecting the requirements of some narratives that absolutely introduce the condition of handing over the power of divorce to the wife by the husband as invalid. In addition, by clearing some ambiguities, and clarifying the difference between Towkil (make someone as representative) and Toliyat (to give someone authority), and responding to the notion of considering the meaning of narratives to titles such as Takhyeer and Toliyat, or the case of depriving the spouse of the right to divorce, it is proved that conditional representation at the time of necessary contract that the husband is not able to abolish is one of the clear examples of this condition being as invalid.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Condition
  • marriage
  • representation
  • divorce
  • wife
* قرآن کریم
1. ابن‌ادریس حلى، محمد. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (ج2، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
2. ابن‌براج طرابلسى، عبدالعزیز. (1406ق). المهذب (ج2، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
3. ابن‌‌‌حمزه طوسى، محمد. (1408ق). الوسیلة إلى نیل الفضیلة (چاپ اول). قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى(ره).
4. ابن‌‌‌قدامه، عبدالله. (1388ق). المغنی. قاهره: مکتبة القاهرة.
5. اراکى، محمدعلى. (1371). توضیح المسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
6. امام خمینى، سید روح اللّه. (1422ق). استفتاءات (ج3، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات 
اسلامى.
7. امام خمینى، سید روح اللّه. (1424ق). توضیح المسائل محشّی (ج2، چاپ هشتم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
8. امام خمینى، سید روح اللّه. (بی‌‌تا). تحریر الوسیلة (ج2، چاپ اول). قم: دارالعلم.
9. امامى، سید حسن. (بی‌‌تا). حقوق مدنى (ج5). تهران: اسلامیه.
10. بحرانى، یوسف. (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (ج25، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
11. تبریزى، جواد. (1427ق). صراط النجاة (ج8، چاپ اول). قم: دارالصدیقة الشهیدة.
12. جزیرى، عبدالرحمن؛ غروى، سید محمد و مازح، یاسر. (1419ق). الفقه على المذاهب الأربعة ومذهب أهل البیت(علیهم السلام) (ج4، چاپ اول). بیروت: دارالثقلین.
13. حر عاملى، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل احکام الشریعة (ج21، 22، چاپ اول). قم: آل‌‌البیت(علیهم السلام).
14. حکیم، سید محسن. (1410ق). منهاج الصالحین (ج2، چاپ اول). بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. 
15. حکیم، سید محمدسعید. (1415ق). منهاج الصالحین (ج3، چاپ اول). بیروت: دارالصفوة.
16. خرازی، سید محسن. (بی‌‌تا). الحوالة فی المعاملات البنکیة. مجلة فقه أهل البیت(علیهم السلام) (چاپ اول). قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌‌بیت(علیهم السلام).
17. خویی، سید ابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین (ج2، چاپ بیست و هشتم). قم: 
مدینة العلم.
18. رایگان، محمود. (1391). بررسی فقهی حقوقی شرط وکالت زوجه در طلاق. نشریه معرفت حقوقی، 1(3)، صص 89-110.
19. روحانى قمّى، سید محمد. (1417ق). المسائل المنتخبة (چاپ اول). کویت: مکتبة الألفین. 
20. سبزوارى، سید عبدالأعلى. (1431ق). مهذّب الأحکام (چاپ چهارم). قم: المنار.
21. سروش محلاتی. محمد. (1387). ابهامات فقهی حقوقی وکالت زوجه در طلاق. مجله فقه‌‌ و حقوق، 5(18)، صص 59-86.
22. سیستانى حسینى، سید على. (1417ق). منهاج الصالحین (ج3، چاپ پنجم). قم: دفتر حضرت آیةالله سیستانى.
23. شبیرى زنجانى، سید موسى. (1419ق). کتاب نکاح (ج8، چاپ اول). قم: راى‌پرداز.
24. شبیرى زنجانى، سید موسى. (1428ق). المسائل الشرعیة (چاپ اول). قم: نشر الفقاهه.
25. شهید ثانی، زین‌‌الدین. (1412ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ج2، چاپ اول). قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
26. شهید ثانى، زین‌‌الدین. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام (ج5، 9، چاپ اول). قم: المعارف الإسلامیه.
27. صافی گلپایگانى، لطف‌الله. (1417ق). جامع الأحکام (ج2، چاپ چهارم) قم: انتشارات حضرت معصومه(س). 
28. طاهرى، حبیب‌‌الله. (1418ق). حقوق مدنى (ج3، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
29. طباطبایى حائرى (مجاهد)، سید محمد. (بی‌‌تا). کتاب المناهل (چاپ اول). قم: آل‌‌البیت(علیهم السلام). 
30. طباطبایى حائرى، سید على. (بی‌‌تا). ریاض المسائل (ج2، چاپ اول). قم: آل‌‌البیت(علیهم السلام).
31. طوسى، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (ج2، 3، 4، 5، چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویه.
32. طوسى، محمد بن حسن. (1390ق). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار (ج3، چاپ اول). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
33. طوسى، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی (چاپ دوم). بیروت: دارالکتاب العربی.
34. طوسى، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام (ج7، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیة. 
35. عاملى کرکى (محقق ثانى)، على. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (چاپ دوم). قم: آل‌‌البیت(علیهم السلام). 
36. علامه حلى، حسن بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
37. فخرالمحققین حلى، محمد بن حسن. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد (ج3، چاپ اول). قم: اسماعیلیان.
38. فیض کاشانى، محمدمحسن. (بی‌‌تا). مفاتیح الشرائع (ج2، چاپ اول). قم: کتابخانه آیة‌‌الله مرعشى نجفى(ره).
39. قمّى طباطبایى، سید تقى. (1426ق). مبانی منهاج الصالحین (ج10، چاپ اول). قم: قلم‌‌الشرق. 
40. قمّى گیلانى، ابوالقاسم. (1427ق). رسائل المیرزا القمی (ج2، چاپ اول). قم: دفتر تبلیغات اسلامى شعبه خراسان.
41. کیدری (قطب‌‌الدین)، محمد. (1416ق). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
42. شمس، عبدالله و جمعی از همکاران. (1394ش). قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی (چاپ دهم). تهران: دراک.
43. محقق حلى، نجم‌الدین جعفر. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (چاپ دوم). قم: اسماعیلیان.
44. محقق داماد، سید مصطفى. (بی‌‌تا). بررسى فقهى حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن (چاپ اول). قم: بی‌‌جا.
45. محقق سبزوارى، محمدباقر. (1423ق). کفایة الأحکام (ج1، 26، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
46. مغنیه، محمدجواد. (1421ق). فقه الإمام الصادق(علیه السلام) (ج6، چاپ دوم). قم: انصاریان.
47. مکارم شیرازى، ناصر. (1424ق). کتاب النکاح (چاپ اول). قم: مدرسه امام على بن ابى‌طالب(علیه السلام). 
48. نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (ج27، 32، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 
49. یزدى، محمد. (1415ق). فقه القرآن (ج3، چاپ اول). قم: اسماعیلیان.