بررسی فقهی حکم ساختن بنای بلندتر از کعبه در اطراف آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس حوزه علمیه قم . طلبه سطح چهار حوزه

2 مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه حج و زیارت. سطح چهار حوزه. استاد حوزه

چکیده

کعبۀ مکرمه نماد اسلام است، اسلامی که «یَعلو و لا یُعلی علیه» است. این برتری اسلام در شکوه و اعتلای کعبه جلوه‌گری می‌کند. باوجوداین، امروزه ساخته شدن بناهای مرتفع و مشرف‌به کعبه از شکوه آن می‌کاهد. گروهی از فقیهان شیعه به کراهت و گروهی به حرمتِ ساخت چنین بناهایی فتوا داده‌اند. باوجود روایات پرشمارِ بازدارنده از ساخت بنای بلندتر از کعبه در کتب اهل سنت، که بعضی از آن روایات بنابر مسلک خود ایشان صحیح است، ظاهراً کسی از فقیهان اهل سنت به این مسئله نپرداخته است. بررسی ادلۀ عام و مطلق جاری در مسئله و روایات خاصِ بازدارنده از ساختن بنای مشرف‌به کعبه، جایی برای تردید در کراهت ساختِ چنین بناهایی باقی نمی‌گذارد. هرچند حکم اولیِ ساخت چنین بناهایی کراهت است ولی لزوم رعایت مکروهات و مستحبات در حرم امن الهی دربارۀ خودِ کعبه، که اعظم شعائر الهی است، با تأکید بیشتری نیز همراه خواهد بود. حکومتی که مدعیِ اسلامی بودن است، مسئولیت سنگین‌تری دربرابر این حکم دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reviewing jurisprudential precept (hokm) of constructing the taller buildings than Ka`ba around it

نویسندگان [English]

  • mahdi abdi 1
  • reza andalibi 2
1 Qom seminary instructor .
2 Head of Department of Jurisprudence and Law Institute of Hajj
چکیده [English]

Holy Ka`ba is the symbol of Islam; "Islam overcomes and is not overcome by any thing". This supremacy of Islam appears in the glory and magnificence of  Ka'ba. Nevertheless, nowadays the high-rise buildings which are overlooking Ka'bah reduce its glory.  According to a group of Shiite jurisprudents` opinion (fatwa), ordinance of constructing such buildings is reprehensible, while another group of them give an opinion that the Islamic rule  is forbidden. In spite of many preventive traditions concerning construction of the taller buildings than Ka`ba in Sunni works, which some of these traditions are correct according to the very Sunni`s school, the Sunni jurisprudents apparently  do not engage to state this issue at all. Reviewing the general and absolute evidence about the mentioned question and the preventive traditions  with regard to making an overlooking  building around Ka`ba leave no room for doubt that constructing such the buildings is reprehensible precept. However, the first ordinance about such buildings is reprehensible, but the necessity of complying with the reprehensible and recommended duties in the divine secure shrine concerning  very Ka`ba which is the greater of the divine rites, will accompany by the more emphasis. The government claiming to be Islamic is under  a heavier responsibility for this precept.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ka`ba
  • high - rise building
  • respecting the rites
  • and reprehensibility
* قرآن کریم
1. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبةالله (1404ق)، شرح نهج البلاغة لإبن أبی الحدید، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.
2. ابن‌ابی‌شیبه، ابوبکر عبدالله‌بن‌محمدبن‌ابراهیم‌بن‌عثمان‌بن‌خواستی العبسی (1409ق)، المصنف فی الأحادیث والآثار، ریاض، مکتبة الرشد.
3. ابن‌اثیر، مبارک‌بن‌محمد (1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان.
4. ابن‌ادریس، محمدبن‌منصوربن‌احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
5. ابن‌حجر عسقلانی، أحمدبن‌علی‌بن‌حجر ابوالفضل عسقلانی شافعی (1379ق)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفة.
6. ابن‌فارس (احمدبن‌فارس) (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
7. ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل‌بن‌عمر‌بن‌کثیر قرشی (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
8. ابن‌ماجه، ابوعبدالله محمد‌بن‌یزید قزوینی (1373ق)، سنن ابن ماجة، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة ـ فیصل عیسی البابی الحلبی.
9. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت، دار الصادر.
10. احسایی، ابن‌ابی‌جمهور، محمدبن‌علی (1410ق)، الأقطاب الفقهیة علی مذهب الإمامیة، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌اللّه مرعشی نجفی.
11. آخوند قمی، غلامرضا‌بن‌رجبعلی (1428ق)، قلائد الفرائد، قم، مجمع الفکر الإسلامی.
12. ازرقی (ابوالولید محمدبن‌عبدالله‌بن‌احمد ازرقی غسانی مکی) (1416ق)، أخبار مکة وما جاء فیها من الآثار، بیروت، دار الأندلس للنشر.
13. ازهری، محمدبن‌احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
14. انصاری، مرتضی (1415ق)، کتاب الطهارة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
15. _____________ (1416ق)، فرائد الأصول، قم، انتشارات اسلامی.
16. بجنوردی، سیدحسن‌بن‌آقابزرگ موسوی (1419ق)، القواعد الفقهیة (للبجنوردی)، قم، الهادی.
17. بحرانی، آل عصفور، یوسف‌بن‌احمدبن‌ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
18. تبریزی، جواد (1381ق)، التهذیب فی مناسک العمرة و الحج، قم، دار التفسیر.
19. جوادی آملی، عبدالله (1404ق)، خمس رسائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
20. حاکم، ابوعبدالله محمدبن‌عبدالله نیشابوری (1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار الکتب العلمیة.
21. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل‌البیت:.
22. خوئی، سیدابوالقاسم موسوی (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
23. ذهبی، شمس‌الدین أبوعبدالله محمدبن‌احمد (1405ق)، سیر أعلام النبلاء، بیروت، مؤسسة الرسالة.
24. روحانی، سیدصادق حسینی روحانی (1413ق)، فقه الصادق7، قم، دار الکتاب.
25. زحیلی، محمدمصطفی (1427ق)، الوجیز فی أصول الفقه الإسلامی، دمشق، دار الخیر للطباعة والنشر والتوزیع.
26. زنجانی، سیدموسی شبیری (1419ق)، کتاب نکاح (زنجانی)، قم، مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز.
27. سبزواری، سیدعبدالاعلی (1413ق)، مهذّب الأحکام (للسبزواری)، قم، مؤسسه المنار ـ دفتر حضرت آیت‌اللّه.
28. سند، محمد (1424ق)، قائدة الشعائر الدینیة، بیروت، مؤسسه ام القری للتحقیق و النشر.
29. سیستانی، محمدرضا (1437ق)، قبسات من علم الرجال، بیروت، دار المؤرّخ العربی.
30. شاهرودی، سیدمحمودبن‌علی حسینی (1394ق)، کتاب الحج (للشاهرودی)، قم، انصاریان.
31. شهید اول (محمد‌بن‌مکی) (1400ق)، القواعد و الفوائد، قم، کتاب‌فروشی مفید.
32. _____________ (1414ق)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
33. شهید ثانی (زین‌الدین‌بن‌علی) (1413ق)، مسالک الأفهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
34. شیخ صدوق (محمدبن‌علی‌بن‌بابویه) (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
35. _____________ (1385ق)، علل الشرائع، قم، کتاب‌فروشی داوری‏.
36. شیخ طوسی (ابوجعفر، محمدبن‌حسن) (1407ق الف)، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
37. _____________ (1407ق ب)، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
38. _____________ (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
39. _____________ (1420ق)، فهرست کتب الشیعة و أصولهم، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی‏.
40. شیخ مفید (محمدبن‌محمدبن‌نعمان عکبری) (1413ق)، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
41. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
42. صدر، محمد باقر (1418ق)، دروس فی علم الأصول، قم، انتشارات اسلامی.
43. صیمری، مفلح‌بن‌حسن (حسین) (1420ق)، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار الهادی.
44. طباطبائی، سیدعلی (1377ق)، ریاض المسائل (ط ـ القدیمة)، قم، مؤسسه آل‌البیت:.
45. طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد (1375ق)، مجمع البحرین، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی.
46. عاملی، محمد‌بن‌علی موسوی (1411ق)، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، بیروت، مؤسسه آل‌البیت:.
47. علامه حلی (حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر اسدی) (1412ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة.
48. _____________ (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
49. _____________ (1414ق)، تذکرة الفقهاء (ط ـ الحدیثة)، قم، مؤسسه آل‌البیت:.
50. _____________ (1410ق)، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
51. عمیدی، سیدعمیدالدین‌بن‌محمد اعرج حسینی (1416ق)، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
52. فاضل هندی، محمدبن‌حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
53. فاکهی، أبوعبدالله محمدبن‌اسحاق‌بن‌عباس‌ مکی فاکهی (1414ق)، أخبار مکة فی قدیم الدهر وحدیثه، تحقیقِ دکترعبد‌الملک عبدالله دهیش، بیروت، دار خضر.
54. فخرالمحققین (محمدبن‌حسن‌بن‌یوسف) (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان.
55. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1409ق)، کتاب العین، قم، دار الهجره.
56. فیومی، احمدبن‌محمد (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دار الهجره.
57. قمّی، سیدحسن طباطبایی (1415ق)، کتاب الحج، قم، مطبعة باقری.
58. کلینی، ابوجعفر، محمدبن‌یعقوب (1407ق)، الکافی (ط ـ الإسلامیة)، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
59. کوفی، فرات‌بن‌ابراهیم (1410ق)، تفسیر فرات الکوفی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی.
60. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی.
61. _____________ (1403ق)، بحار الأنوار (ط ـ بیروت)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
62. محقق حلی (نجم‌الدین، جعفربن‌حسن) (1418ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة.
63. _____________ (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان.
64. محقق داماد، سیدمصطفی (1406ق)، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
65. محقق کرکی (علی‌بن‌حسین) (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل‌البیت:.
66. مدنی، علی‌خان‌بن‌احمد (1384ق)، الطراز الأول، مشهد، مؤسسه آل‌البیت: لإحیاء التراث.
67. مراغی، سیدمیرعبدالفتاح‌بن‌علی حسینی (1417ق)، العناوین الفقهیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
68. مرتضی زبیدی، محمد‌بن‌محمد (1414ق)، تاج العروس، بیروت، دار الفکر.
69. مزی، یوسف‌بن‌عبدالرحمن‌بن‌یوسف (1400ق)، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة.
70. مظفر، محمدرضا (1375ق)، أصول الفقه، قم، اسماعیلیان.
71. منتظری، حسین‌علی (1409ق الف)، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، قم، نشر تفکر.
72. _____________ (1409ق ب)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمۀ محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، قم، مؤسسه کیهان.
73. _____________ (1415ق)، دراسات فی المکاسب المحرمة‌، قم، نشر تفکر‌.
74. نائینی، محمدحسین (1376ق)، فوائد الأصول، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
75. نجاشی، احمدبن‌علی‏ (1365)، رجال النجاشی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
76. نجم‌الدین حلی (نجم‌الدین جعفر‌بن‌زهدری) (1428ق)، إیضاح ترددات الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی.
77. نراقی، مولی احمد‌بن‌محمدمهدی (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل‌البیت:.
78. نوری، حسین‌بن‌محمدتقی (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث.
79. النووی، أبوزکریا محیی‌الدین یحیی‌بن‌شرف (1392ق)، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
80. همدانی، آقارضا‌بن‌محمدهادی (1416ق)، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.
دوره 23، شماره 88 - شماره پیاپی 88
شماره 87 و 88 به صورت دوفصل‌نامه به چاپ رسیده است
مهر 1395
صفحه 135-158
  • تاریخ دریافت: 21 فروردین 1396
  • تاریخ بازنگری: 28 شهریور 1396
  • تاریخ پذیرش: 23 شهریور 1396