نقد الزام به تعزیر در اقرار کمتر از نصاب (تحلیل مبانی فقهی مادّه 232 قانون مجازات اسلامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)

2 عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان

10.22081/jf.2025.70349.2859

چکیده

حدود از جمله مجازات‌هایی است که در شرع، مقدار و شرایط آنها به‌طور دقیق مشخص شده است؛ ازهمین‌روی نباید در شرایط یا اجرای آن از حدود مشخص شده در شرع فراتر رفته یا در اجرای آن تفریط کنیم. بنابر نظر مشهور در فقه امامیه، زنا به واسطۀ چهار مرتبه اقرار در محکمه، ثابت می‌شود. اما در فرض اقرار کمتر از چهار مرتبه، دیدگاه‌‌های گوناگونی وجود دارد. دیدگاهی آن‌را موجب حد و دیگری، که نظر مشهور امامیه بوده و قانون‌مجازات‌اسلامی نیز در ماده 232 پذیرفته، تعزیر را ثابت می‌داند. این نوشتار، با روش توصیفی-‌تحلیلی ضمن بررسی ادله اقوال موجود و با نقد ادله دو دیدگاه اول و تبیین دیدگاه برگزیده، معتقد است که با اقرار کمتر از چهار مرتبه، فی‌نفسه، هیچ مجازاتی(حد یا تعزیر) اثبات نشده و در پی آن، پیشنهاد اصلاح ماده مذکور را مطرح می‌کند؛ همچنین به‌نظر می‌رسد حکم مذکور در تمامی جرایم، موجب حد دارای شرط تعدد اقرار اعم از دو مرتبه یا چهار مرتبه اقرار نیز جاری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique of Mandatory Ta'zir Punishment in Confession Below the Legal Threshold (A Jurisprudential Analysis of Article 232 of the Islamic Penal Code)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Monazzami 1
  • Mahdi Movahedi Moheb 2
1 Faculty member of AlZahra University
2 Semnan University faculty member
چکیده [English]

Hudud punishments are among those sanctions whose quantity and conditions are precisely specified in Islamic law. Therefore, one should neither exceed nor fall short of the boundaries outlined in Sharia regarding their conditions or execution. According to the prevalent view in Imamiya jurisprudence, the crime of zina (adultery) is established by four confessions in court. However, when the number of confessions is fewer than four, various opinions exist. One opinion considers it sufficient for hadd punishment, while the more widely accepted view in Imamiya jurisprudence—which is also adopted in Article 232 of the Islamic Penal Code—considers ta'zir (discretionary punishment) to be applicable. This paper, using a descriptive-analytical method, examines the evidence supporting each of these positions. It critiques the arguments of the first two views and, after presenting the preferred opinion, argues that fewer than four confessions do not, in themselves, establish any punishment—neither hadd nor ta'zir. Accordingly, it proposes a revision of the mentioned article. It also appears that this ruling applies to all hadd-related crimes that require multiple confessions, whether two or four times.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadd crimes
  • Multiple confessions
  • Implementation of hudud
  • Proof of zina
  • Penal code

مراجع

* القرآن الکریم، تنزیلٌ من ربّ العالمین.
ابن ادریس محمد بن منصور. (1410ق). السرائر (ج3). قم: انتشارات اسلامى.
ابن حمزه، محمد بن علی طوسی. (1408ق). الوسیله الی نیل الی فضیله. قم: مکتبة آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
اردبیلى، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائده والبرهان (ج13). قم: انتشارات اسلامى.
انصاری. (1419ق). فرائدالاصول (ج2). قم: مجمع الفکر الإسلامی.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1416ق).‌ تفصیل وسائل الشیعه (ج28).‌ قم: آل البیت^.
حلّى (علامه)، حسن بن یوسف. (1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان (ج1). قم: انتشارات اسلامى.
حلّى (علامه)، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعدالأحکام (ج9). قم: انتشارات اسلامى.
حلّى (علامه)، حسن بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه (ج13). قم: انتشارات اسلامى.
حلّى (علامه)، حسن بن یوسف. (1421ق). تلخیص المرام فی معرفه الأحکام (ج2). قم: دفتر تبلیغات.
حلّى (فخر المحققین)، محمد بن حسن. (1387). إیضاح الفوائد (ج4). قم: اسماعیلیان.
حلّى (محقق)، جعفر بن‌حسن. (1408ق). شرائع الإسلام (ج4). قم: اسماعیلیان.
حلّى، محمد بن شجاع. (1424ق). معالم الدین فی فقه آل یاسین^ (ج2). قم: مؤسسه امام صادق×.
خویى، سید‌ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکمله المنهاج (ج1، 14، 41). قم: مؤسسه الإمام الخوئی.
شهید ثانى، زین الدین بن على. (1413ق). مسالک الأفهام (ج14). قم. مؤسسه المعارف الإسلامیه.
شهید ثانى، زین الدین بن على. (1414ق). حاشیه الإرشاد (ج4). قم: دفتر تبلیغات.
شهید‌اول، محمد بن ‌مکى. (1414). غایه‌المراد (ج4). قم: دفترتبلیغات.
صدوق، محمّد بن علی بن حسین بن بابویه القمّی. (بی‌تا). من لایحضره الفقیه (ج4). قم: جماعه المدرّسین.
طباطبائی، سیدعلی. (1412ق). ریاض المسائل (ج13). قم: النشر الاسلامی.
طوسی، محمد بن حسن. (1271). الفهرست (ج1). نجف: المکتبه المرتضویه.
طوسی، محمد بن حسن. (1363). الإستبصار (ج4).‌ تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن. (1364). تهذیب الأحکام (ج10). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن. (1387). المبسوط فی فقه الإمامیه (ج8). تهران: المکتبه المرتضویه.
طوسی، محمد بن حسن. (1415ق). الأبواب (رجال الطوسی) (ج1). قم: النشر الإسلامی.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). الخلاف. قم: النشر الإسلامی.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). النهایه (ج5). بیروت: دارالکتب العربی.
فاضل هندی. (1416ق). کشف اللثام عن قواعد الأحکام (ج10). قم: النشر الاسلامی.
قانون مجازات اسلامی. (مصوب 1392).
قهپایى، عنایةالله.‌ (1364ق). مجمع الرجال (ج4). قم: اسماعیلیان.‌
کشّى، محمد بن عمر. (1404ق). اختیار معرفه الرجال (ج2). قم: آل‌البیت^.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1387). کافی (ج7). چاپ اول، قم: دارالحدیث.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار (ج40). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول (ج23). قم:دار الکتب الإسلامیّه.
مجلسی، محمدباقر. (1406ق). ملاذ ‌الأخیار (ج16، 19، چاپ اول). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
محقق داماد‌، سید مصطفى. (1406). قواعد فقه‌. تهران: مرکز نشر علوم اسلامى‌.
محقق‌حلی، جعفر بن الحسن. (1410ق). المختصر النافع (ج1). تهران: مؤسسه البعثه.
مغنیه، محمد جواد. (1421ق). فقه الإمام الصادق× (ج6). قم: مؤسسه انصاریان.
مفید، محمّد بن محمد بن نعمان. (1413ق). المقنعه. قم: هزاره شیخ مفید.
موسوى بجنوردى، سیدمحمد. (1401). قواعد فقهیه‌. تهران: مؤسسه عروج.‌
نجاشی، أحمد بن علی. (بی‌تا). رجال النجاشی(ج1، غیرمصححه). قم: النشر الإسلامی.
نجفى، محمد حسن. ‌‌(1404ق). جواهر الکلام (ج41). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نیک نژاد، عباس. (1385). تسامح و تساهل در آموزه‌های پیامبر اعظم|»، مجله اندیشه تقریب، شماره9، صص 93-122.
یزدی. (21/01/91). درس خارج فقه، کتاب القضاء.
یزدی. (27/1/91). درس خارج فقه، کتاب القضاء.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 آبان 1403
  • تاریخ بازنگری: 22 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 09 تیر 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار