نگاهی نو به تولید و استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی در حالت اضطرار، از دیدگاه فقه امامیه (نقد و بررسی ادله، با رویکرد اجتماعی و حکومتی به فقه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 طلبه سطح 4 حوزه علمیه و دانش‌آموخته دکتری دانشگاه تهران؛ مربی دروس معارف دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 طلبه سطح 3 حوزه علمیه و دانشجوی دکتری دانشگاه تهران؛ مربی معارف دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

تعالیم دین مبین اسلام با تمام تأکیدی که بر اجرای عدالت و صلح دارد، اهمیت بسیاری برای جامعه قائل بوده، و برای برقراری عدالت، هر دو بستر فرد و اجتماع را در نظر می‌گیرد؛ و ازآنجاکه در تحقق عدالت اجتماعی، دو عنصر قانون و اقتدار لازم است، آموزه‌های اسلام توجه ویژه‌ای به این ابعاد نیز دارد. تحقیق حاضر در راستای بررسی ابعاد اقتدار اجتماعیِ مطلوب از منظر اسلام، و با توجه به تهدیدات وسیع مستکبران از حیث نظامی که جامعه اسلامی با آن مواجه است، به جستاری پیرامون این مسئله پرداخته که در فرض اضطرار و استفاده دشمن از سلاح کشتارجمعی، و جهت مقابله‌به‌مثل، بازدارندگی، توقف دشمن و حفظ آرامش جامعه، آیا استفاده از این سلاح‎ها، تولید و انباشت آنها جایز است یا خیر؟ این تحقیق با روش تحلیل مفهومی، گزاره‌ای و سیستمی به حلّ این مسئله پرداخته، و برخلاف تحقیقات پیشین به این نتیجه رسیده است که ادله شرعی، دلالت بر جواز استفاده از این سلاح‌ها در صورت اضطرار دارد، و ازاین‌رو تولید و انباشت آن، به‌منظور اهداف اشاره‌شده مجاز است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A New Perspective on the Production and Use of Weapons of Mass Destruction in States of Necessity from the Viewpoint of Imamiyyah Jurisprudence (A Critical Analysis of Evidence with a Social and Governmental Approach to Jurisprudence)

نویسندگان [English]

  • Alireza Norouzi(Corresponding Author) 1
  • Hossein Najafi 2
1 Level 4 Seminary Student and Ph.D. Graduate of the University of Tehran; Instructor of Islamic Studies, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Level 3 Seminary Student and Ph.D. Candidate at the University of Tehran; Instructor of Islamic Studies, Kharazmi University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Despite Islam’s strong emphasis on justice and peace, it places great importance on society and considers both individual and social aspects in the establishment of justice. Since the realization of social justice requires both law and authority, Islamic teachings also pay special attention to these dimensions. This study examines the concept of desirable social authority from an Islamic perspective and, given the extensive military threats posed by global powers against the Islamic community, explores whether, in a state of necessity—where an enemy uses weapons of mass destruction—producing, stockpiling, and using such weapons for deterrence, retaliation, halting aggression, and maintaining societal stability is permissible. Employing conceptual, propositional, and systemic analysis, this research reaches a conclusion differing from previous studies, arguing that Islamic legal evidence indicates the permissibility of using such weapons in cases of necessity. Consequently, the production and stockpiling of these weapons for the aforementioned purposes are deemed permissible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Weapons of mass destruction
  • nuclear weapons
  • retaliation
  • legitimate defense
  • arms stockpiling
  • emergency conditions

مراجع

*قرآن کریم
افضل‌زاده، رضیه؛ رهبر، مهدی. (1396). به‌کارگیری سلاح کشتارجمعی از منظر فقه و حقوق بین‌الملل. مجله مبانی فقهی حقوق اسلامی، ش19، صص 83-104.
امام خامنه‌ای، سید علی. (27/01/1389). پیام به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح هسته‌ای و عدم‌اشاعه. برگرفته از سایت: https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=9171.
امام خمینی، سید روح‌الله. (1378). الرسائل العشره. قم: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی(ره).
بجنوردی، حسن. (بی‌تا). منتهی الاصول (ج1). تهران: مؤسسة العروج.
بهجت، محمدتقی. (1426ق). جامع المسائل (ج2). قم: دفتر معظم‌له.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه (ج11و 15). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
حسینی شیرازی، محمد. (1414ق). الفقه: القواعد الفقهیه (ج1). بیروت: الدار الثقافی
الحسینی.
حلی، حسن بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء (ج9). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
خوئی، ابوالقاسم. (بی‌تا). مصباح الاصول (ج2). قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
راغب، حسین بن محمد. (بی‌تا). معجم مفردات الفاظ القرآن (به‌کوشش ندیم مرعشلی). بیروت: دار الکتاب العربی.
ربانی، مهدی؛ روحانی، عباسعلی. (1399). بررسی ادله جواز یا حرمت تولید و انباشت سلاح‌های کشتارجمعی. مجله فقه و اصول، ش123، صص 87-107.
روحانی، محمدصادق. (1382). زبدة الاصول (ج2). تهران: حدیث دل.
صدر، سید محمد. (1427ق). المؤلفات الکاملة: ما وراء الفقه (ج11). بیروت: مؤسسة إحیاء الکتب الاسلامیه.
صدر، محمدباقر. (بی‌تا). بحوث فی علم الاصول (مقرر: حسن عبدالساتر، ج6). بیروت: الدار الاسلامیه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج2و 9). بیروت: مؤسسه اعلمی.
طبرسی، فضل بن حسن. (1995م). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج2و 4). بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی (ج1). بیروت: دار الکتب العربی.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن (ج5). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عاملی، زین‌الدین بن علی. (1414ق). حاشیة الارشاد (ج1). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
عاملی، محمد بن مکی. (۱۳۸۸). الروضه البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (زین‌الدین عاملی مع حاشیه سلطان العلماء، ج1). قم: دارالتفسیر.
فاضل لنکرانی، محمدجواد. (۱۳۹۲). تولید و استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی از دیدگاه فقه اسلامی. مجله حقوق اسلامی، ش۳۹، صص 7-34.
فخرالمحققین، محمد بن حسن بن یوسف. (1387ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (ج5). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۱۰ق). بحارالانوار (ج19). بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
مجلسی، محمدباقر. (بی‌تا). ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار (ج1). قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (ج1). قم: موسسه اسماعیلیان.
محقق خوئی، سید ابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین (ج1). قم: نشر مدینة العلم.
محقق داماد، سید مصطفی. (1387). قواعد الفقه 4. تهران: نشر علوم اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر. (1387). تفسیر نمونه. قم: دار الکتب الاسلامیه.
نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام (ج1، 2). بیروت: دار اِحیاء التراث العربی.
نوروزی، علیرضا؛ میردامادی، سید مجتبی و صفی‌خانی، ابراهیم. (1403). رشوه به منظور احقاق حق، نقد دیدگاه مشهور با رویکرد حکومتی به فقه. فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره 75، صص 260-280.
وحید خراسانی، حسین. (1428ق). منهاج الصالحین (ج2). قم: مدرسه امام باقر(علیه السلام).
ولایی، عیسی. (۱۳۹۲). قواعد فقهی. قم: نشر اندیشه مولانا.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 22 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 17 بهمن 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار