بررسی ادله موافقان و مخالفان وطن شرعی از دیدگاه فقیهان امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن تهران، تهران، ایران

2 طلبه سطح چهار، گرایش تفسیر تطبیقی، حوزه قاسم ابن الحسن(ع)، تهران، ایران

3 طلبه سطح چهار، گرایش تفسیر تطبیقی، حوزه قاسم ابن الحسن(ع) تهران، ایران

چکیده

وطن و ماهیت آن از موضوعاتی است که به‌دلیل بار‌شدن احکام خاص بر مکلفان، از مباحث مهم فقهی شمرده می‌شود. البته به همان اندازه که در آرای فقها، دربارۀ وطن عرفی و دو قسم آن (وطن اصلی و اتخاذی) اتفاق نظر دیده می‌شود، دربارۀ وطن شرعی اختلاف فتوا مشاهده می‌شود. مقالۀ حاضر به روش تحلیلی توصیفی در محیط کتابخانه و با نگاه به کتاب‌های فقهی متقدم و متأخر امامیه، به بررسی این موضوع و طرح ادله موافقان و مخالفان آن پرداخته است. از جمله ادله موافقان فقه امامیه، سه دسته روایت‌های رسیده از اهل بیت عصمت و طهارت^ می‌باشد که البته مخالفان وطن شرعی آنها را در خصوص وطن عرفی از نوع اتخاذی دانسته و به نظر موافقان اشکالاتی وارد کرده‌اند. موافقان از جمله صاحب جواهر و خویی به این اشکالات پاسخ داده و با استناد به روایت اسماعیل بن بزیع، وطن شرعی را به عنوان یکی از اقسام وطن ثابت می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Examination of the Arguments of Supporters and Opponents of the Concept of Watan Shar'i (Religious Homeland) from the Perspective of Imamiya Jurists

نویسندگان [English]

  • Ali Ghazanfari (Corresponding Author) 1
  • Zoheira Mashayekhi 2
  • Zahra Sepehri 3
1 Associate Professor, Faculty of Quranic Sciences, University of Quranic Sciences and Knowledge, Tehran, Iran
2 Level Four Student, Specialization in Comparative Exegesis of the Quran, Qasim ibn al-Hasan Islamic Seminary, Tehran, Iran
3 Level Four Student, Specialization in Comparative Exegesis of the Quran, Qasim ibn al-Hasan Islamic Seminary, Tehran, Iran
چکیده [English]

The concept of watan (homeland) and its nature is a significant topic in Islamic jurisprudence due to its impact on the specific obligations imposed on individuals. While there is consensus among jurists regarding the common types of homeland (watan ‘urfi), which includes primary and adopted homelands, there is considerable debate concerning the notion of watan shar'i (religious homeland). This paper employs a descriptive-analytical method, using library resources and examining both classical and contemporary Imamiya jurisprudential texts to explore this issue and present the arguments of both supporters and opponents. Among the arguments of the Imamiya jurisprudence supporters, three types of narrations from the Ahl al-Bayt are often cited. However, opponents argue that these narrations pertain to watan ‘urfi of the adopted type, presenting objections to the supporters' stance. Proponents, such as Sahib al-Jawahir and Khoei, have responded to these objections and, by referencing the narration of Ismail ibn Bazi’, affirm watan shar'i as a distinct type of homeland.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Homeland
  • Watan ‘Urfi
  • Watan Shar'i
  • abandonment of homeland

مراجع

ابن‌بابویه، محمد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه‏ (ج1، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن‌سیده، على بن اسماعیل. (1421ق). المحکم والمحیط الأعظم‏ (ج9، چاپ اول). بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (ج13، چاپ سوم). بیروت: ‏دار صادر.
اصفهانى، سید ابوالحسن. (1415ق). وسیلة النجاة (چاپ اول، شارح: سید روح‌اللّه موسوی الخمینى‌). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین. (1415ق). کتاب الصلاة (ج3). قم: کنگرۀ بزرگداشت شیخ انصاری.
بروجردی، سیدحسین. (1416ق). البدر الزاهر فی صلاة الجمعة والمسافر. قم: مکتبة آیت‌الله العظمی المنتظری.
بروجردى، سیدحسین‌. (1426ق)‌. تبیان الصلاة (ج2، چاپ اول). قم: گنج عرفان للطباعة والنشر.
حائری یزدی، عبدالکریم. (1414ق). کتاب الصلاة (چاپ اول). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
حر عاملى، محمد بن حسن‏. (1409ق). وسائل الشیعة (ج8). قم: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).‏
حکیم، سید محسن. (1374). مستمسک العروة الوثقی (ج8). قم: دار التفسیر.
حلی، حسن بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء (ط الحدیثة: الطهارة الی الجعاله، ج4). قم: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.
خوئی، سیدابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی (ج20). قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
دهقان، مهناز.  (1398). بررسی انواع وطن در فقه. نشریه مطالعات قرآنی نامه جامعه، 17(131)، صص 91-119.
سبحانی تبریزی، جعفر. (1418ق). ضیاء الناظر فی أحکام صلاة المسافر. قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
سبزواری، سید عبدالاعلی. (1413ق). مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام (ج9). قم: السید عبدالاعلی السبزواری.
صدر، سیدمحمد‌باقر. (1423ق). الفتاوی الواضخه. بیروت: مرکز الابحاث والدراسات التخصصیّه للشهید صدر.
طباطبایی یزدی، س‍ی‍دم‍ح‍م‍دک‍اظم‌‌. (1409ق). العروة الوثقی (ج2 و 3). (أعلام العصر، مؤسسة الأعلمی، محشی: مراجع تقلید). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طباطبایی یزدی، سیدمحمد‌کاظم. (1428ق). العروة الوثقی مع التعلیقات (ج1). قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابیطالب(علیه السلام).
طوسى، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام (تحقیق: خرسان، ج3، چاپ چهارم). تهران‏: دار الکتب الإسلامیه‏.
عاملی (شهید اول) محمد بن مکی. (1419ق). ذکری الشیعه فی احکام الشریعه (ج9). قم: مؤسسة آل‌البیت(علیه السلام).
عاملی (شهید ثانی) زین الدین بن علی. (1380). روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان (ج2). قم: ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب‌ ق‍م‌ (مرکز النشر التابع لم‍ک‍ت‍ب‌ الإع‍لام‌ الإس‍لامی‌‌).
عمید، حسن.( 1364). وطن و سرزمین و آثار حقوقی آن از دیدگاه فقه اسلامی. تهران. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
فیومى، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى (ج2، چاپ دوم). قم: مؤسسه دار الهجرة.
کمپانی اصفهانی، محمد‌حسین. (1409ق). صلاة مسافر. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مجلسى، محمد‌باقر بن محمد‌تقى‏. (1403ق). بحار الأنوار ( ط- بیروت، چاپ دوم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (ج4). قم: اسماعیلیان.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل (ط. الحدیثة، ج4). قم: مؤسسة آل‌البیت(علیه السلام) لاحیاء التراث.
موسوی جزایری. (1391). درس خارج فقه.
ناصرزاده، زهرا. (1398). وطن شرعی کجاست (چاپ اول). پژوهندگان راه دانش.
نجفی، محمدحسن. (بی‌تا). جواهر الکلام (ط. القدیمة، ج14). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 10 تیر 1403
  • تاریخ پذیرش: 10 آبان 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار