بررسی فقهی قرارداد ترانزیت هوایی دولت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مرکز مدیریت حوزه علمیه، تبریز، ایران.

2 استاد گروه علمی فقه دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران.

چکیده

قرارداد ترانزیت یکی از قراردادهای نو‌پیدا و رایج بین‌المللی است که مستلزم عبور از جغرافیای سرزمین کشورها به همراه ارائۀ خدمات عبوری است و به‌عنوان منافع و حقوق عمومی محسوب می‌شود. این قرارداد با توجه به قوانین موضوعه، تنها توسط دولت‌ها به‌عنوان شخص حقوقی دارای صلاحیت، در مجامع بین‌الملل منعقد می‌شود. برای ترانزیت اقسامی ترسیم شده است که در قسم ترانزیت هوایی با عبور از فضای فراسطحی اراضی شخصی و ملی صورت می‌پذیرد که از چنین فضاهایی به‌عنوان توابع زمین تعبیر می‌شود. با وجود احتمال استفادۀ نامشروع از ترانزیت از یک طرف و وجود اختلاف فقهی و حقوقی در مالکیت توابع زمین از سوی دیگر، ضرورت انطباق این قرارداد با ضوابط فقهی و حقوقی مقرر در قوانین بین‌المللی، مسئله‌ای است که پژوهش حاضر با روش تحلیلی‌ـ‌توصیفی در این نوشتار کوشش شده است ضمن اشاره به مالیت فضای فراسطحی محاذی زمین و وضعیت مالکیت آن، میزان انطباق آن با ضوابط فقهی بررسی شود. برآیند این پژوهش بیانگر آن است که برخلاف برخی از دیدگاه‌های مطرح‌شده در زمینۀ مالکیت توابع زمین، ساختار رایج چنین قراردادی با ضوابط فقهی معتبر در «قرارداد ترانزیت» منطبق است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Examination of the Government's Air Transit Contract

نویسندگان [English]

  • Javad Neiagar(corresponding author) 1
  • Mohsen Akhoundi 2
  • Mostafa Jafar Pishehfard 2
1 Professor at the Islamic Seminary Management Center, Tabriz, Iran (corresponding author).
2 Professor, Department of Fiqh, al-Mustafa International University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The transit contract is one of the new and common international contracts that requires crossing the geography of countries' territories along with the provision of transit services and is considered as public interests and rights. According to the case laws, this contract is concluded only by governments as competent legal entities in international forums. Types of transit have been illustrated, which in the air transit section takes place by passing through the ultra-surface space of personal and national lands, which are interpreted as territories of the land. Despite the possibility of illegitimate use of transit on the one hand and the existence of jurisprudential and legal disputes in the ownership of land territories on the other hand, the necessity of compliance of this contract with the jurisprudential and legal standards prescribed in international laws is an issue that the current research has tried in this article with an analytical-descriptive method. While referring to the property of the ultra-surface space facing the land and its ownership status, its compliance with standards of jurisprudence has been examined. The result of this study suggests that, contrary to some views expressed in the ownership of land territories, the common structure of such a contract is consistent with valid jurisprudential standards in "transit contract".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Air Transit
  • Public Property
  • Space Value
  • Facing Space
* قرآن کریم
1. آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مصوب 1351.
2. احسائی، ابن جمهور. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة (ج3). قم: دار سیدالشهداء(علیه السلام).
3. اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). زبدة البیان. تهران: المکتبة الجعفریة.
4. ام.ام والاس، ربه‌کا. (1378). حقوق بین‌الملل (مترجم: محمد شریف). تهران: نشر نی.
5. انصاری، مرتضی. (1415ق). المکاسب. (ج1و 3). قم: کنگره. 
6. انصاری، ولی الله. (1374 ). کلیات حقوق اداری. تهران: نشر میزان.
7. بجنوردی، حسن. (1419ق). القواعد الفقهیة (ج3). قم: نشر الهادی.
8. بحرانی، حسین. (1216ق). الأنوار اللوامع (ج11). قم: مجمع البحوث العلمیة.
9. حکیم، سید محسن. (1416ق). مستمسک العروة الوثقی (ج12). قم: مؤسسة دار التفسیر.
10. خمینی، روح‌الله. (1420ق). الرسائل العشرة. قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
11. خمینی، روح‌الله. (1421ق). کتاب البیع (ج1). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
12. خمینی، روح‌الله. (1422ق). استفتاءات (ج1 و2). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
13. خوئی، ابوالقاسم. (1362). مصباح الفقاهة (ج1، 3، 4 و 6). بیروت: دار الهادی. 
14. خوئی، ابوالقاسم. (1413ق). المستند فی شرح العروة الوثقی (الخمس). قم: مؤسسة دار الإحیا.
15. دیکشنری انگلیسی آبادیس، وبسایت: https://abadis.ir/
16. سبزواری، سید عبد الاعلی. (1413ق). مهذب الاحکام (ج18). قم: مؤسسة المنار.
17. شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیة (ج8). تهران: المکتبة المرتضویة.
18. شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1413ق). التبیان فی تفسیر القرآن (ج3). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
19. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1409ق). العروة الوثقی (ج2). بیروت: أعلمی.
20. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1421ق). حاشیة المکاسب (ج1). قم: اسماعیلیان.
21. فاضل هندى، محمد بن حسن. (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام (ج10). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
22. فیض کاشانی، محمد. (1091ق). مفاتیح الشرائع (ج3). قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی(ره).
23. قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی.
24. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
25. کاتوزیان، ناصر. (1386). قواعد عمومی قراردادها (ج3). تهران: انتشارات بهنشر.
26. کنوانسیون وین. (1969م). راجع به حقوق معاهدات.
27. گیلانی قمی، ابوالقاسم. (1413ق). جامع الشتات (ج2). تهران: کیهان.
28. مامقانی، ملا عبدالله. (1350ق). نهایة المقال. قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
29. مجلسی، محمدباقر. (1410ق). بحار الأنوار (ج2). بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
30. مراغی، سید میر عبدالفتاح. (1417ق). العناوین الفقهیة (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
31. مرتضوی، سید ضیاء. (1395). شخصیت و اهلیت حقوقی دولت در فقه. فصلنامه دین و قانون، (14)، صص 49-85.
32. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (1374). قانون موافقت‌نامۀ ترانزیت بین‌المللی کالا بین جمهوری اسلامی ایران، جمهوری هند و ترکمنستان. 
33. منتظری، حسین‌علی. (1409ق). دراسات فی ولایة الفقیه (ج4). قم: تفکر.
34. موسی‌زاده، رضا. (1390). بایسته‌های حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: میزان.
35. نائینی، میرزا محمدحسین غروی. (1373ق). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب (ج1). تهران: المکتبة المحمدیة.
36. نائینی، میرزا محمدحسین غروی. (1411ق). کتاب الصلاة (ج2). قم: جامعه مدرسین.
37. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (ج22و26). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
38. نراقی، احمد بن محمد. (1417ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
39. نراقی، محمد بن احمد. (1422ق). مشارق الاحکام. قم: کنگره نراقیین.
40. نیاگار، جواد. (1400). مشروعیت ترانزیت از منظر فقه اهل بیت(علیهم السلام). تهران: ایرانداک.
41. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1417ق). بحوث فی علم الأصول (ج4). قم: الغدیر.