بررسی فقهی جواز ساخت دارو از اعضای قطع‌شدۀ میت مسلمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دفتر مطالعات فقهی پزشکی قانونی، مدیر گروه اصول مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام)، قم، ایران.

2 دانش‌پژوه سطح چهار رشتۀ فقه خانواده از جامعه الزهرا(س) و پژوهشگر پژوهشگاه جامعه الزهرا(س)، استاد حوزۀ علمیۀ قم، قم، ایران.

چکیده

با پیشرفت علوم پزشکی به ویژه تولید برخی از داروهای نوترکیب از اعضای میت، حکم فقهی ساخت دارو از باقیمانده اعضای اهدا‌شده و بلااستفادۀ میت در مصارف پزشکی اعم از ضروری و غیر ضروری مورد ابهام است. درک ضرورت مسئلۀ درمان به خصوص در وضعیت تحریم و کمبود فراورده‌های پیشرفته حوزۀ درمان و همچنین نیاز کشور به کشف و تولید داروهای جدید و نوترکیب، نگارندگان را واداشت تا تلاش درخوری در واکاوی موضوع داشته باشند. نگاشتۀ حاضر با رویکرد تحلیلیـ‌انتقادی از منابع کتابخانه‎ای، مسئله را مورد ارزیابی قرار داده است. در این مسئله دو نظریه در استفادۀ دارویی از اعضای باقیماندۀ میت مسلمان متصور است. اصلی‎ترین مانع برای جواز استفاده از این اعضا، شهرت نزدیک به اجماع در لزوم دفن اعضای قطع‌شدۀ میت است که این مسئله را با چالش روبه‌رو کرده است. پژوهش حاضر با بررسی ادلۀ وجوه گوناگون مسئله، ادلۀ عدم جواز استفاده از این اعضا را ناکافی می‌داند و در نهایت با رجوع به اصل برائت ساخت دارو از این اعضا را بی‎اشکال می‌داند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Examination of the Permissibility of Making Medicine from the Amputated Body Organ of a Muslim Dead Body

نویسندگان [English]

  • Reza Poorsedghi(corresponding author) 1
  • Marzieh Heydarzadeh 2
1 . Researcher of the Jurisprudential Studies Office of Forensic Medicine, Director of the Usul Department of Jurisprudence Center of Pure Imams, Qom, Iran.
2 Student of Level Four in family jurisprudence at al-Zahra University and researcher at Al-Zahra University Research Institute, professor at Qom seminary, Qom, Iran.
چکیده [English]

With the advancement of medical science, especially the production of some new drugs from dead body organs, the jurisprudential ruling of making medicine from the remaining donated and unused body organs for medical purposes, both necessary and unnecessary, is ambiguous. Understanding the necessity of the treatment issue, especially in the state of embargo and the lack of advanced products in the field of treatment, as well as Iran's need to discover and produce new drugs, made the authors make an effort to analyze the issue. The present article has evaluated the problem with an analytical-critical approach of library resources. In this regard, there are two theories in the medicinal use of the remaining organs of the Muslim dead body. The major obstacle for permissibility of using these organs is most jurists' viewpoint on the necessity of burying the amputated organs of the dead body, which has made this issue a challenge. By examining the arguments of different aspects of the problem, the present research considers the arguments of the impermissibility of using these organs to be insufficient, and finally, referring to the principle of exemption, it considers the manufacture of medicine from these organs to be harmless.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muslim Dead Body
  • Severed Body Parts
  • Medicine
  • Medicinal Use
  • Making Medicine
  • The Obligation to Bury
  • Respect For the Dead

مراجع

* قرآن کریم
1. آقازاده، سمانه؛ عظیمی لیسار، حمیدرضا؛ آشوری، مهدی و خرازی‌فرد، محمدجواد. (1389). تأثیر ماتریکس استخوان دمینرالیزه گاو بر ترمیم نقایص استخوان پاریتال 
خرگوش. مجله دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی تهران، 23(2)، صص 86-94.
2. ابن بابویه (صدوق اول). (بی‌تا). مجموعه فتاوی ابن بابویه (چاپ دوم). قم: بی‎‌نا.
3. اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان (ج1، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
4. آملى، میرزا محمدتقى. (1380ق). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى (ج6، چاپ اول). 
قم: مؤلف.
5. انصاری، مرتضی. (1416ق). فرائد الاصول (ج1، چاپ پنجم). بی‌جا: مؤسسه نشر اسلامی.
6. بصرى بحرانى، زین‌الدین محمد امین. (1413ق). کلمة التقوى (ج1، چاپ سوم). قم: سید جواد وداعى.
7. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه (ج2، 3، 8 و 29، چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
8. حکیم، سید محسن طباطبایى. (1416ق). مستمسک العروة الوثقى (ج4، چاپ اول).قم: مؤسسة دار التفسیر.
9. حلّى (محقق)، نجم‌الدین جعفر بن حسن. (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
10. حلّى (محقق)، نجم‌الدین جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام (ج1، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان. 
11. حلی (ابن ادریس)، محمد بن منصور. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (ج1، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
12. حلی (علامه)، حسن بن یوسف. (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب (ج1، چاپ اول). مشهد: البحوث الاسلامیه.
13. حلی (علامه)، حسن بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه (ج1، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى‌. 
14. حلی (علامه)، حسن بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقها (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسه 
آل البیت(علیهم السلام).
15. خویى، سید ابوالقاسم. (1410ق). منهاج الصالحین (ج1). قم: نشر مدینة العلم. 
16. خویى، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی (ج8، چاپ اول). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
17. خویى، سید ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج (ج2، چاپ اول). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی‌(ره). 
18. خویى، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال ‌(ج12 و13). بی‌جا: بی‌نا.
19. سبزوارى (محقق)، محمد باقر بن محمد مؤمن. (1247ق). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
20. سبزوارى، سید عبد الأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام (للسبزواری) (ج3 و4، چاپ چهارم). قم: مؤسسه المنار ـ دفتر حضرت آیة الله. 
21. شبیرى زنجانى، سید موسى. (1419ق). کتاب نکاح (ج23، چاپ اول). قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
22. شرکت همبند بافت کیش (مدیرعامل: انوشه کاظمیان)https://trcir.com/) ) 
23. صدوق، محمّد بن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (ج1 و4، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
24. طوسى، ابن حمزه محمد بن على. (1408ق). الوسیلة إلى نیل الفضیلة (چاپ اول). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى(ره).
25. طوسى، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام (ج10،3،1، چاپ اول). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
26. طوسى، محمد بن حسن. (بی‌تا). الفهرست (چاپ اول). نجف اشرف: المکتبة الرضویة. 
27. طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه (ج1، چاپ سوم). تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء آلاثار جعفریه.
28. عاملى کرکى (محقق ثانى)، على بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (ج1، چاپ دوم). قم: مؤسسه آل البیت‌(علیهم السلام).
29. فاضل لنکرانى، محمد. (1430ق). دراسات فی الأصول (ج3، چاپ اول). قم.
30. فیومی، احمد بن محمد. (بی‌تا). مصباح المنیرفی غریب الشرح الکبیر لرافعی (ج1، چاپ اول). قم: منشورات دارالراضی.
31. قمّى، سید تقى طباطبایى. (1426ق). مبانی منهاج الصالحین (ج2، چاپ اول). قم: منشورات قلم الشرق.
32. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج3، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
33. کیدرى، محمد بن حسین. (1416ق). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق‌(علیه السلام).
34. مؤمن قمّى، محمد. (1415ق). کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
35. نجاشى، احمد بن على. (1407ق). رجال النجاشی ـ فهرست أسماء مصنفی الشیعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
36. نجفى، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (ج4و36، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
37. همدانى، آقا رضا. (1416ق). مصباح الفقیه (ج5، چاپ اول). قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.
38. Faiella, R. A. (2007). Is human bone graft safe for the management of alveolar defect A primer for patient consent. J Mass Dent Soc, 56(3), pp. 18-20. 
39. Lindhe, J., Lang, NP., Karring, T. (2008). Clinical Periodontology and Implant Dentistry. (5th Ed.). Blackwell Publishing Ltd; chap. 551.
40. M. Larcher, J. T. Jenkins. (2015). The evolution of segregation in dense inclined flows of binary mixtures of spheres, J. Fluid Mech, (782), pp. 405–429.
41. Mullins, W. (1974). Experimental evidence for the stochastic theory of particle flow under gravity, Powder Technol, 9(1), pp. 29–37.
42. Sarkarat F., Sadri, D., Bohlooli, B., Lozani, S. (2010). Ridge preservation with OSSEO to Cenobone for implant site development. A clinical and histologic study in humans. J Res Dent Sci, 7(3), pp 1-6.
43. Standish, N. (1985). Studies of size segregation in filling and emptying a hopper, Powder Technol. Powder Technol, 45(1), pp, 43–56.
44. Tuominen T.k. (2003). Native bovine bone morphogenetic protein in the healing of segmental long bone defects. Journal of Veterinary Science & Technology. 
45. Urist M. R, Strates B. S. (1970). Bone formation in implants of partially and wholly demineralized bone matrix Including observations on acetone–fixed intra and extracellular proteins. Clin Orthop Relat Res. (71), pp. 271-278.
46. William D. James; Timothy G. Berger; Dirk M. Elston, Richard B. Odom. (2005). Andrews' Diseases of the Skin. Clinical Dermatology, pp. 2-3.
فقه
دوره 30، شماره 1(پیاپی113)
فروردین 1402
صفحه 182-211

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 مرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 15 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 07 فروردین 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار