بازپژوهی ولایت حاکم در صدور حکم به ثبوت هلال و تحلیل گستره نفوذ حکم میان مکلّفان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و اصول، جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

ولایت حاکم اسلامی بر صدور حکم به ثبوت هلال پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران وحاکمیت فقیه بر عرصه سیاست واداره جامعه وتحلیل تبعات نجومی آن، جایگاه ویژه‌ای یافت وچون تحقیقی یکپارچه حول گستره نفوذ آن در میان مکلّفان صورت نگرفته، پرسش از ولایت حاکم اسلامی در صدور حکم به ثبوت هلال وگستره نفوذ آن میان مکلفان مسئله‌ای است که شایسته پاسخی درخور است. تحلیل برآمده از واکاوی دلالی عمومات واطلاقاتِ ادله ولایت فقیه، حاکی از تمسک به عام در شبهه مصداقیه است؛ چراکه باید ثابت شود یکی از شئون حکومتی ائمه(علیهم السلام) حکم به ثبوت هلال بوده است تا تمسک به آنها صحیح باشد. با توجه به تمامیت دلالی صحیح محمد بن قیس، ولایت حاکم بر صدور حکم به ثبوت هلال ثابت می‌گردد و جملگی اشکالات وارده بر آن مردود است. هرچند ادله دیگری در حجیت آن توسط برخی طرح گردیده، منتهی به‌دلیل عدم‌حجیت سندی یا دلالی، تنها در تأیید مدعا نقش دارند. با توجه به مدلول صحیح مذکور و مفهوم اولویت، حکم حاکم تنها در صورت مستندبودن به بینّه و شیاع، و نه علم و رؤیت خود حاکم، حجیت دارد و بنابر تحلیل فرازهای مقبوله عمر بن حنظله، احکام صادره از حاکم، از جمله حکم مذکور -در صورت یقین به خطای حاکم در حکم یا خطای او در موضوع و یا علم به خطای او در مُستندات حکم یا موضوع- بر همه مکلّفان در قلمرو حُکمرانی حاکم حجیت داشته وثبوت هلال با آن قطعی وآثار شرعی این رویداد بار می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination of Jurist Guardianship in Issuing a Ruling to Prove the Crescent Sighting and Analyzing the Extent of the Ruling's Influence among the Accountable People

نویسنده [English]

  • Mahdi Dargahi
Assistant Professor, Department of Fiqh and Usul, Al-Mustafa International University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The Islamic jurist guardianship in issuing the rulings to prove the crescent sighting and the jurist authority in the arena of politics and management of society and the analysis of its astronomical consequences found a special place after the glorious Islamic Revolution of Iran. Since no comprehensive research has been carried out on the extent of its influence among the Mukalafan (accountable people), the question on the Islamic jurist guardianship in issuing the rulings to prove the crescent sighting and its extent of influence among the accountable people is an issue that deserves an appropriate answer. This study, which has been derived from the analysis based on the generalities and absolutes of the arguments of Wilayat-e-Faqih, indicates the reliance on the most of jurists' viewpoints in the related doubt. Because it must be proved that one of the governmental responsibilities of the Imams was to issue the ruling for proving the crescent sighting in order to rely on them correctly. Considering the completeness of Muhammad ibn Qays' correct arguments, the jurist guardianship in issuing the rulings to prove the crescent sighting can be concluded, and all the objections to it are rejected. Although other arguments in its authenticity have been put forward by some, due to the lack of authenticity of the documents or the reasons, they only play a role in confirming the claimed viewpoint. . According to the above-mentioned correct arguments and the concept of priority, the ruling is valid only if it is based on evidence and generality, and not on the knowledge and vision of the jurist himself. According to the analysis of the accepted phrases of Umar ibn Hanzalah, the rulings issued by the jurist, including the aforementioned ruling - in case of certainty of the jurist's error in the ruling or his error in the subject or knowledge of his error in the documents of the ruling or subject - is valid for all accountable people in the area of the jurist's governance and proving the crescent sighting becomes absolute and the religious effects of this event can be resulted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wilayat-e-Faqih
  • Islamic jurist
  • jurist's ruling
  • proof of the crescent
  1. آملى، محمدتقى. (۱۳۸۰ق). مصباح الهدى. تهران: نشر مؤلف.
  2. ابن‌اثیر، مبارک بن محمد. (بی‌تا). النهایة فی غریب الحدیث والأثر. قم: اسماعیلیان.
  3. ابن‌فارس، احمد. (۱۴۰۴ق). معجم مقاییس اللغه. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
  4. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب. بیروت: دارالعلم.
  5. امام خمینى، سیدروح‌الله موسوى. (۱۳۷۹). تحریر الوسیله. قم: دارالعلم.
  6. امام خمینی، سیدروح‌الله موسوى. (۱۴۱۸ق). الاجتهاد والتقلید. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
  7. امام خمینى، سیدروح‌الله موسوى. (۱۴۲۰ق). الرسائل العشره. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
  8. امام خمینى، سیدروح‌الله موسوى. (۱۴۲۱ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
  9. انصاری، مرتضى. (۱۴۱۵ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  10. بحرانى، یوسف. (۱۴۰۵ق). الحدائق الناضره. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  11. بروجردی، سیدحسین. (۱۴۱۲ق). الحاشیة علی کفایة الاصول. قم: انصاریان.
  12. بروجردی، سیدحسین. (۱۴۱۶ق). البدر الزاهر فی صلاة الجمعة والمسافر (چاپ سوم). قم: دفتر معظم‌له.
  13. جوهرى، اسماعیل بن حماد. (۱۴۱۰ق). الصحاح. بیروت: دارالعلم للملایین.
  14. حائرى، سیدکاظم. (۱۴۲۴ق). ولایة الأمر فی عصر الغیبه (چاپ دوم). قم: مجمع اندیشه اسلامى.
  15. حائری، عبدالکریم. (۱۴۱۸ق الف). درر الفوائد (چاپ ششم). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  16. حائری، مرتضى. (۱۳۸۸ق). القواعد الفقهیة والاجتهاد والتقلید. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  17. حائری، مرتضى. (۱۴۱۸ق ب). کتاب الخمس. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  18. حر عاملى، محمد. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعة. قم: ‏مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  19. حکیم، سیدمحسن. (۱۴۱۶ق). مستمسک العروة الوثقى. قم: مؤسسة دارالتفسیر.
  20. حمیرى، نشوان بن سعید. (۱۴۲۰ق). شمس العلوم. بیروت: دارالفکر المعاصر.
  21. خمینی، سیدمصطفی. (۱۴۱۸ق). تحریرات فی الأصول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  22. خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۰۹ق). معجم رجال الحدیث (چاپ چهارم). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
  23. خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۱۸ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
  24. خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۳۰ق). المستند فی شرح العروه. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
  25. درگاهی، مهدی؛ عندلیبی، رضا. (۱۳۹۴). حج و ولایت فقیه. تهران: انتشارات مشعر.
  26. راغب، حسین بن محمد. (۱۴۱۲ق). مفردات ألفاظ القرآن. لبنان -سوریه: دارالعلم -الدار الشامیه.
  27. سبحانی، جعفر. (۱۴۲۴ق). الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء. قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
  28. سبزوارى، سیدعبدالأعلى. (۱۴۱۳ق). مهذّب الأحکام (چاپ چهارم). قم: مؤسسه المنار.
  29. شهید اول، محمد بن مکى. (۱۴۱۷ق). الدروس الشرعیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  30. صدر، سیدمحمدباقر. (۱۴۰۳ق). الفتاوى الواضحه (چاپ هشتم). بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  31. صدر، سیدمحمدباقر. (۱۴۱۸ق). دروس فی علم الاصول (چاپ پنجم). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  32. صدوق، محمد بن على. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  33. طوسى، محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  34. طوسى، محمد بن حسن. (بی‌تا). الفهرست. نجف: المکتبة المرتضویه.
  35. عاملى، محمد بن على. (۱۴۱۱ق). مدارک الأحکام (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).
  36. علامه حلى، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳ق). مختلف الشیعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  37. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقهاء. بیروت: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).
  38. فیاض، محمداسحاق. (بی‌تا). تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی. قم: نشر محلاتی.
  39. فیومی، احمد بن محمد. (۱۴۱۴ق). المصباح المنیر (چاپ دوم). قم: دارالعلم.
  40. قائنی، محمد. (۱۴۲۹ق). المبسوط فی فقه المسائل المعاصرة. قم: مرکز فقه ‌الائمه‌ الاطهار(علیهم السلام)..
  41. قاسمى، محمدعلى؛ همکاران. (۱۴۲۶ق). فقیهان امامى و عرصههاى ولایت فقیه. مشهد: دانشگاه علوم اسلامى رضوى.
  42. کلینى، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافى (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  43. لنکرانی، محمد فاضل. (۱۴۲۶ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: الصوم والاعتکاف. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
  44. مؤمن قمى، محمد. (۱۴۲۵ق). الولایة الإلهیة الإسلامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  45. محقق داماد، سیدمحمد. (۱۴۰۱ق). کتاب الحج. قم: چاپخانه مهر.
  46. مفید، محمد. (۱۴۱۳ق). المقنعه. قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
  47. منتظرى، حسینعلى. (۱۳۸۴). مجمع الفوائد. قم: نشر سایه.
  48. منتظرى، حسینعلى. (۱۴۰۹ق الف). دراسات فی ولایة الفقیه (چاپ دوم). قم: نشر تفکر.
  49. منتظرى، حسینعلى. (۱۴۰۹ق ب). مبانی فقهی حکومت اسلامی (مترجم: محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری). قم: مؤسسه کیهان.
  50. منتظرى، حسینعلى. (۱۴۱۷ق). نظام الحکم فی الإسلام. قم: نشر سرایى.
  51. نجاشى، احمد بن على. (۱۴۰۷ق). رجال النجاشی. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  52. نجفی، محمدحسن. (۱۳۶۹). جواهر الکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  53. نراقى، احمد. (۱۴۱۵ق). مستند الشیعة. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).