بررسی فقهی ضمان ناشی از خودداری مجنی‌علیه از درمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه، قم، ایران.

چکیده

یکی از جرائم گسترده در سطح جوامع، نزاع و درگیری و به‌تبع آن صدمات جسمانی است که به اطراف درگیری وارد می‌آید و متأسفانه در مواردی صدمات مختصر سرایت کرده و به مرگ مجنی‌علیه می‌انجامد. در این‌گونه موارد که مجنی‌علیه از درمان خویش خودداری می‌نماید، درباره مسئول و ضامن قتل، بین فقها اختلاف‌نظر وجود دارد و مشهور فقها به ضمان جانی فتوا داده‌اند. این مقاله با بررسی کتب فقهی و آرای فقها به بررسی تمام زوایا و جنبه‌های خودداری مجنی‌علیه از درمان می‌پردازد. این دیدگاه‌ها و دلایل مطروحه گاه بسیار متفاوت یا در تقابل با یکدیگرند. هدف نهایی این مطالعه، روشن‌تر کردن ابعاد این موضوع چالش‌برانگیز به‌منظور تعیین دقیق ضامن در این موارد و فراهم‌شدن زمینه‌ای برای ارائه قانون‌گذاری مؤثر برای حفظ حقوق جانی و مجنی‌علیه است. این مقاله به مهم‌ترین مباحث نظری که تصمیم‌گیری درباره این موضوع را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد می‌پردازد و در نهایت به این نتیجه دست می‌یابیم که خودداری عمدی مجنی‌علیه فروض مختلفی داشته و بایستی هر فرض را جداگانه مورد بررسی قرار داد تا بتوان درباره ضمان یا عدم‌ضمان آن حکم نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Study of the Guarantee Resulting from the Victim's Refusal of Treatment

نویسنده [English]

  • alireza fajri
Researcher and lecturer at Islamic seminary and university, Qom. Iran.
چکیده [English]

One of the most common crimes at the community level is strife and conflict, and consequently the bodily injuries that occur due to the conflict, and unfortunately in some cases lead to minor injuries and the death of the victim. In such cases where the victim refuses his or her treatment, there is a difference of opinion among the jurists about the person responsible and in charge of the murder, and most of the jurists have issued fatwas guaranteeing the life of the victim.This article studies all aspects and areas of the victim's refusal to seek treatment by examining the books of jurisprudence and the viewpoints of the jurists. These views and reasons are sometimes very different or contradictory. The final goal of this study is to clarify the aspects of this challenging issue in order to determine the exact guarantor in these cases and to pave the way for providing effective legislation to protect the rights of the criminal and the victim. This study deals with the most important theoretical issues that influence decision making on this topic. Finally, we conclude that the intentional refusal of the victim is due to different assumptions and each assumption must be examined separately in order to decide whether to guarantee it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intentional crimes
  • guarantee
  • transmission of crime
  • premeditated murder
  • Qisas
  • refusal of treatment

مراجع

1. ابن‌منظور، جمال‌الدین. (۱۴۱۴ق). لسان العرب (چاپ سوم، ج۱۴). بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع- دار صادر.
2. اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان (چاپ اول، ج۱۳). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
3. بجنوردی، سیدحسن. (۱۴۱۹ق). القواعد الفقهیه (چاپ اول، ج۱). قم: نشر الهادی.
4. تبریزی، جواد. (۱۳۸۴). تنقیح مبانی الأحکام: کتاب القصاص (چاپ اول). قم: دارالصدیقه الشهیده.
5. حائری، سیدکاظم. (۱۳۸۲). الفتاوی المنتخبة: مجموعة إجابات فی فقه العبادات و المعاملات (چاپ اول). قم: دارالتفسیر.
6. حلّی، شمس‌الدین. (۱۴۲۵ق). معالم الدین فی فقه آل یاسین (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
7. خویی، سیدابوالقاسم‌. (۱۴۲۲ق). مبانی تکملة المنهاج (چاپ اول، ج۴۲). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).‌
8. خویی، سیدابوالقاسم‌. (بی‌تا). مصباح الفقاهه (ج۲) بیروت: دار الهادی.
9. شفیعیان، شهرام. (۱۳۸۹). خطاهای پزشکی و پیشگیری از آن (چاپ اول). تهران: جهاد دانشگاهی.
10. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی‌. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام‌ (چاپ اول، ج۱۲). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
11. طوسی، محمد بن حسن‌. (۱۳۸۷). المبسوط فی فقه الإمامیة (چاپ سوم، ج۷). قم: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌.
12. عبدالرحمان، محمود. (بی‌تا). معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة (ج۲). بی‌جا: بی‌نا.
13. علامه حلی، حسن بن یوسف‌. (۱۴۱۳ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال والحرام (چاپ اول، ج۳). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‌
14. علامه حلی، حسن بن یوسف‌. (۱۴۲۰ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة (چاپ اول، ج۵). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).‌
15. عمیدی، سیدعمیدالدین بن محمد اعرج حسینی‌. (۱۴۱۶ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد (چاپ اول، ج۳). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
16. ‌فاضل هندی، محمد بن حسن‌. (۱۴۱۶ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام (چاپ اول، ج۱۱). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‌
17. فیستا، جانین. (۱۳۷۷). حقوق و مسئولیت پرستاران (چاپ اول، مترجمان: محمود عباسی، مهین عباسی). تهران: طیب.
18. کرکی، علی بن حسین‌. (۱۴۱۴ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (چاپ دوم، ج۶). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
19. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (چاپ دوم، ج۴). قم: مؤسسه اسماعیلیان.‌
20. محقق داماد، سیدمصطفی. (۱۴۰۶ق). قواعد فقه (چاپ دوازدهم، ج۲). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
21. مدنی کاشانی، رضا. (۱۴۱۰ق). کتاب القصاص للفقهاء والخواص (چاپ دوم). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
22. مدنی، منصوره؛ مدنی، انسیه. (۱۳۹۲). مبانی نظری (اخلاقی، فلسفی و فقهی) امتناع از درمان. فصلنامه اخلاق و تاریخ پزشکی، ۶(۵)، صص ۱۲-۲۳.
23. مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۷). احکام پزشکی (چاپ اول). قم: نشر امام علی بن ابی‌طالب(علیه السلام).
24. مکارم شیرازی، ناصر. (۱۴۱۱ق). القواعد الفقهیه (چاپ سوم). قم: نشر امام علی بن ابی‌طالب(علیه السلام).
25. نجفی، محمدحسن‌. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (چاپ هفتم، ج۴۲). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 اردیبهشت 1400
  • تاریخ بازنگری: 30 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 07 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار