حجیت قاعده مدعی بلامعارض بدون ید و کاربرد آن از منظر فقه امامیه

سائلی, علی; تقوی, سیدمرتضی; ابراهیمی, محسن

doi:10.22081/jf.2021.60007.2226

حجیت قاعده مدعی بلامعارض بدون ید و کاربرد آن از منظر فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران.

² مدرس خارج فقه، حوزه علمیه، قم، ایران.

³ دانشجوی دکتری فقه اسلامی دانشگاه جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران (نویسنده مسئول).

10.22081/jf.2021.60007.2226

چکیده

یکی از قواعد فقهی، قاعده مدعی بلامعارض است که در فقه اسلامی با عناوین مدعی بلامعارض، مدعی بلامنازع و مدعی ما لا ید لأحد علیه، از آن یاد شده است. اهمیت قواعد فقهی خصوصاً قواعد قضایی در عرصه فقه حکومتی بر کسی پوشیده نیست؛ ازاین‌رو پرسش از حجیت قاعده مدعی بلامعارض و کاربرد آن از منظر فقه امامیه، مسئله‌ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی در خور است. قاعده فوق گرچه در آثار اکثر فقها به‌صورت یک مسئله مطرح شده است، اما یک قاعده مهم فقهی است که ادله زیادی از جمله اخبار بر حجیت اصل قاعده و موارد آن دلالت دارند و در باب قضا هم کاربرد دارد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثغور ادله قاعده مدعی بلامعارض در صورت عدم ید بر آن و کاربرد آن از منظر امامیه انجام شده و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقهی با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای میسر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فقه استدلالی

عنوان مقاله [English]

The Validity of the Unopposed Claimant without Authority and Its Application from the Perspective of Imamiyah Jurisprudence

نویسندگان [English]

ali Sa'eli ¹
Sayyid Morteza Taghavi ²
Mohsen Ebrahimi ³

¹ Assistant Professor, Al-Mustafa International University, Qom, Iran.

² Lecturer of Kharij Fiqh, Islamic seminary, Qom, Iran.

³ PhD student in Islamic jurisprudence, Al-Mustafa International University, Qom, Iran. (Corresponding author).

چکیده [English]

One of the principles of jurisprudence (fiqh) is the principle of unopposed claimant, which is mentioned in Islamic jurisprudence with the titles of unopposed claimant, uncontested claimant and Ma-la-Yadon–le-Ahaden-Alayh claimant. The importance of jurisprudential principles, especially judicial ones in the field of government jurisprudence is clear to anyone. Therefore, the question of the validity of the unopposed claimant principle and its application from the perspective of Imamiyah jurisprudence is an issue that needs to be explored to the point of answering. Although the above principle has been raised as an issue in the works of most jurists, it is an important jurisprudential principle that many arguments, including news, indicate the validity of the principle and its cases, and it also applies to judgment. This study has been carried out with the aim of identifying the areas of the arguments of the unopposed claimant in case of lack of authority on it and its application from the perspective of Imamiyah and achieving this goal has been made possible by describing and analyzing jurisprudential propositions through collecting library data.

کلیدواژه‌ها [English]

Jurisprudential principles
without authority
unopposed claimant
uncontested claimant
Ma-la-Yadon–le-Ahaden-Alayh claimant

مراجع

* قرآن.

* نهج البلاغه.

1. آشتیانی، میرزا محمدحسن. (۱۴۲۵ق). کتاب القضاء (محقق: علی‌‌اکبر زمانی‌نژاد‌، چاپ اول، ج۱و۲). قم: انتشارات زهیر- کنگره علامه آشتیانی.

2. آشتیانی، میرزا محمدحسن. (۱۴۲۶ق). کتاب الزکاة (محقق: سید علی غضنفری و علی‌‌اکبر زمانی‌نژاد‌، چاپ اول، ج۲). قم: انتشارات زهیر- کنگره علامه آشتیانی.

3. ابن‌ادریس حلی، محمد بن منصور. (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (چاپ دوم، ج۲). قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

4. اسماعیل‌پور قمشه‌ای، محمدعلی. (۱۳۸۰). البراهین الواضحات - دراسات فی القضاء‌ (چاپ اول، ج۲). قم: محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای.

5. ایروانی، باقر‌. (۱۴۲۶ق). دروس تمهیدیة ﻓﻲ اﻟﻘﻮاﻋﺪ الفقهیه (چاپ سوم، ج۱). قم: دار الفقه للطباعة والنشر‌.

6. بجنوردی، سیدمحمد بن‌‌ حسن موسوی‌. (۱۴۰۱ق). قواعد فقهیه (چاپ سوم، ج۱). تهران: مؤسسه عروج‌ تاریخ.

7. بحرالعلوم، محمد. (۱۴۰۳ق). بلغة الفقیه (چاپ چهارم، ج۳). تهران: منشورات مکتبة الصادق.

8. بحرانی، یوسف. (۱۴۲۳ق). الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیه (چاپ اول، ج۲). بیروت: دار المصطفی(ص)لإحیاء التراث.

9. تبریزی، جواد. (بی‌تا). اسس القضاء والشهاده (چاپ اول). قم: دفتر مؤلف‌.

10. حر عاملی، محمد. (۱۴۰۹ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة‌ (محقق: گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت، چاپ اول، ج۲، ۱۳، ۱۵، ۱۶، ۱۸، ۲۷). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).

11. حسینی روحانی، سیدصادق ‌(قمّی). (۱۴۱۲ق). فقه الصادق(علیه السلام) (چاپ اول، ج۲۵). قم: دارالکتاب- مدرسه امام(علیه السلام).

12. حسینی شیرازی، سیدصادق. (۱۴۲۵ق). التعلیقات علی شرائع الإسلام (چاپ ششم). قم: انتشارات استقلال.‌

13. حسینی عاملی، سیدجواد. (۱۴۱۹ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه (محقق: محمدباقر خالصی، چاپ اول، ج۲، ۵، ۱۰، ۱۵ و ۲۲). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.

14. رشتی، میرزا حبیب‌‌الله. (۱۴۰۱ق). کتاب القضاء (محقق: سیداحمد حسینی، چاپ اول، ج۲).‌ قم:‌ دارالقرآن الکریم‌.

15. شهید ثانی، زین‌‌الدین ‌‌بن‌‌ علی عاملی. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام (چاپ اول، ج۱۴). قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.

16. طباطبایی حائری، سیدعلی. (بی‌تا). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل (چاپ اول، ج۲). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).

17. طباطبایی قمّی، سید تقی. (۱۴۲۵ق). هدایة الأعلام إلی مدارک شرائع الأحکام (چاپ اول). بی‌جا: انتشارات محلاتی‌.

18. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم‌. (۱۴۱۴ق). تکملة العروة الوثقی (محقق: سید محمدحسین طباطبائی، چاپ اول، ج۲-۳). قم: کتاب‌فروشی داوری.

19. طوسی، محمد بن‌‌ حسن‌. (۱۳۹۰ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار (چاپ دوم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.

20. طوسی، محمد بن‌‌ حسن‌. (۱۴۰۰ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی‌.

21. طوسی، محمد بن‌‌ حسن‌. (1407ق). تهذیب (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیه‌.

22. عراقی کزازی، آقا ضیاءالدین. (۱۴۲۱ق). کتاب القضاء (مقرر: میرزا ابوالفضل‌ نجم‌آبادی، محقق: مؤسسه آیت‌‌الله العظمی بروجردی، چاپ اول‌). قم: انتشارات مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(علیه السلام).

23. علامه حلی، حسن ‌‌بن‌‌ یوسف اسدی. (۱۴۱۱ق). تبصرة المتعلمین فی احکام الدین (محقق: محمدهادی یوسفی غروی، چاپ اول). تهران: مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌.

24. علامه حلی، حسن بن یوسف اسدی. (۱۴۱۳ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام (چاپ اول، ج۱-۳). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.

25. فخرالمحققین حلی، محمد. (۱۳۸۷ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد (تعلیق‌نویسان: حسین موسوی کرمانی و علی‌پناه اشتهاردی و عبدالرحیم بروجردی، چاپ اول، ج۴). قم: چاپخانه علمیه.

26. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (مصحح: علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، ج۶، ۷). تهران: دارالکتب الاسلامیه.

27. کلینی، محمد بن ‌‌یعقوب. (۱۴۲۹ق). الکافی (محقق: مرکز تحقیقات دارالحدیث‌، چاپ اول، ج۲، ۵، ۶ و ۷).‌ قم: دار الحدیث للطباعة والنشر‌.

28. محقق ثانی، علی ‌‌بن ‌‌حسین عاملی کرکی. (۱۴۱۴ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد‌ (محقق: گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام)، ج۹). قم:‌ مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).

29. محقق حلی، جعفر بن ‌‌حسن. (۱۴۰۸ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (مصحح: عبدالحسین محمدعلی بقال‌، چاپ دوم، ج۴). قم: مؤسسه اسماعیلیان‌.

30. موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم. (۱۴۲۳ق). فقه القضاء‌ (چاپ دوم). قم: بی‌نا.

31. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا. (۱۴۱۳ق). کتاب القضاء (مقرر: سیدعلی حسینی میلانی، چاپ اول، ج۲). قم: دار القرآن الکریم.

32. نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (محقق: عباس قوچانی و علی آخوندی، چاپ هفتم، ج۴۰). بیروت:‌ دار إحیاء التراث العربی‌.

33. نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی. (۱۴۱۵ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة (محقق: گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام)، چاپ اول، ج۱۷). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).

34. همدانی، آقارضا بن ‌محمدهادی‌. (۱۴۱۶ق). مصباح الفقیه (محقق: محمد باقری و دیگران، چاپ اول، ج۱). قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث - مؤسسة النشر الإسلامی.