مُتفرّدات فقهی میرداماد(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران.

چکیده

میرداماد (۱۰۴۱ق) دانشمند مشهور دوره صفویه، علاوه بر تسلط بر علوم عقلیه، در نقلیات همانند فقه وحدیث، درایه و رجال صاحب‌نظر و دارای تصنیفاتی است. میرداماد برجسته‌ترین فقیه فیلسوف در دوره‌های مختلف و جامع دین و خرد، و در زمانه خود صاحب مسند مرجعیت دینی بوده است. کتاب‌ها، رسائل وحواشی او در فقه وحدیث و تفسیر بالغ بر ۴۰ اثر از ۷۳ اثر برجسته وی، ازمجموع صدواندی تراث به‌جای‌مانده، نشان از توجه او به نقلیات در کنار آثار عمیق فلسفی دارد. در این جُستار دیدگاه‌های خلاف مشهور این دانشمند نام‌آور در فروع فقهی، استخراج وبررسی گردیده است. تفرّد میرداماد در تقابل با شهرتِ قبل از او و احیاناً زمان خود او است. وی در یک جا از آراء خاص و منحصربه فرد خویش با واژه «تفرد» یاد می‌کند و غالباً دلایل و مستندات رأی و فتوای خود را بیان نفرموده است. این پژوهش در بعضی موارد مستندات و توجیهاتی برای آنها ارائه داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Mutafaridat of Mirdamad

نویسنده [English]

  • seyed mojtaba mirdamadi
Assistant Professor and Faculty Member, University of Tehran.
چکیده [English]

Mirdamad (1041 AH), a famous scientist of the Safavid period, in addition to mastering the rational sciences, is an expert in narrations such as Islamic jurisprudence and hadith, dirayat and rijal, and has compositions. Mirdamad is the most prominent jurist philosopher in different and comprehensive periods of religion and reason, and in his time, he held the position of religious authority. His books, treatises, and commentaries on jurisprudence and hadith, and his interpretation (of the Qur'an) on more than 40 of his 73 outstanding works, out of a total of hundreds of his works left, show his passion in narrations alongside profound philosophical works. This paper extracts and examines the opposing views of this famous scientist in the fields of jurisprudence. Mirdamad's Tafarrod (Individualized jurisprudential fatwa) is in contrast to the fame before him and possibly his own time. In one place, he refers to his special and unique views with the word "Tafarrod" and often does not state the reasons and evidence of his view and fatwa. In some cases, this study has provided arguments and justifications for them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mutafaradat of Mirdamad
  • Mirdamad jurisprudence
  • generality of place
  • delu-sion Nijasat
  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‌ابی‌جمهوراحسایی، محمد بن زین‌الدین. (۱۴۰۳ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیه. قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
    2. ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد. (۱۴۱۰ق). السرائرالحلوی لتحریرالفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۰ق). لسان العرب. بیروت: مکتبة الهلال.
    4. اصفهانی، محمدتقی. (۱۲۶۹ق). هدایة المسترشدین. بیروت: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.
    5. اوجبی، علی. (۱۳۸۹). میرداماد(ره). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
    6. العجم، رفیق. (۱۹۹۸م). موسوعة مصطلحات اصول الفقه عند المسلمین. بیروت: مکتبة ناشرون.
    7. بحرانی، یوسف. (۱۴۰۵ق). الحدائق الناظرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر نشر اسلامی.
    8. جزائری، سید محمدجعفر مروج. (۱۴۱۵ق). قواعد فقهی و فقه استدلالی. قم: مؤسسة دار الکتاب‌.
    9. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
    10. حکیم، سید محمدتقی. (۱۴۱۸ق). الأصول العامة فی الفقه المقارن. قم: المجمع العالمی لأهل البیت(علیهم السلام).
    11. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۱۲ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد مقدس: مجمع البحوث الإسلامیة.
    12. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (بی‌تا). تحریرالأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیه. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
    13. خراسانی، محمدکاظم. (۱۴۰۹ق). کفایة الأصول. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
    14. خلخالی، سید محمدمهدی موسوی. (۱۴۲۵ق). الحاکمیة فی الإسلام. قم: مجمع اندیشه اسلامی.
    15. خمینی، روح‌الله. (۱۳۸۵). کتاب الطهاره. تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
    16. خویی، سید ابوالقاسم موسوی. (۱۴۱۸ق). موسوعة الإمام الخوئی (۳۳ جلد)، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(قدس سره).
    17. رشتی، حبیب‌الله بن محمدعلی. (بی‌تا). بدائع الأفکار فی الأصول. قم‌: مؤسسة آل‌البیت(علیه السلام).
    18. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی. (۱۴۱۳ق). من لایحضره الفقیه. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
    19. طباطبائی، سید علی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیه السلام).
    20. طریحی، فخرالدین. (۱۴۱۶ق). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    21. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۳۹۰ق). الإستبصار. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    22. طوسی، ابوجعفرمحمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). کتاب الخلاف (۶ جلد). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    23. طوسی، محمد بن علی بن حمزه. (۱۴۰۸ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة‌. قم: انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی(قدس سره).
    24. عاملی، بهاءالدین شیخ بهایی. (۱۳۹۰ق). الوجیزه. قم: کتابفروشی بصیرتی.
    25. عاملی، سید جواد بن محمد حسینی. (۱۴۱۹ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (۲۳ جلد). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    26. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
    27. فخرالمحققین، ابوطالب محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    28. کرکی عاملی، علی بن حسین. (۱۴۰۹ق). رسائل المحقق الکرکی (۳ جلد). قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی و دفتر نشر اسلامی.
    29. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۲۹ق). الکافی (۱۵ جلد). قم: دارالحدیث للطباعة و النشر.
    30. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۳ق). معارج الأصول. قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
    31. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۱۸ق). المختصرالنافع فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
    32. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمد مؤمن. (۱۴۲۳ق). کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
    33. مشکینی، میرزا علی. (بی‌تا). مصطلحات الفقه. بی‌جا: بی‌نا.
    34. مصطفی سانو، قطب. (۲۰۰۹ م). معجم مصطلحات اصول الفقه. بیروت: دارلفکر دارالمعاصر.
    35. مظفر، محمدرضا. (بی‌تا). اصول الفقه. قم: انتشارات اسماعیلیان.
    36. مکی جبل عاملی، زین‌الدین بن علی شهید ثانی. (۱۴۱۹ق). فوائد القواعد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات.
    37. مکی عاملی، شمس‌الدین محمد بن مکی شهید اول. (۱۴۱۹ق). ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة (۴ جلد). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
    38. میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۳). الرسالة الرضاعیه (ضوابط الرضاع، محقق: سیدمجتبی میردامادی). قم: انتشارات جامعة المصطفی.
    39. میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق الف). التعلیقة علی الإستبصار. تهران: افست، سیدجمال‌الدین میردامادی.
    40. میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق ب). حاشیة علی مختلف الشیعه. تهران: افست، سید جمال‌الدین میردامادی.
    41. میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق ج). شارع النجاة فی أحکام العبادات. تهران: افست، سید جمال‌الدین میردامادی.
    42. میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق د). عیون المسائل. تهران: افست، سید جمال‌الدین میردامادی.
    43. میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۴۲۲ق). الرواشح السماویه. قم: مؤسسه دارالحدیث.
    44. میلباری، حمزه عبدالله. (۱۴۲۳ق). نظرات جدیدة فی علوم الحدیث. دبی: دار ابن‌حزم.
    45. نجفی، کاشف الغطاء. (بی‌تا). سؤال و جواب (لکاشف الغطاء، ۱ جلد). بی‌جا: مؤسسة کاشف الغطاء.
    46. نجفی، محمدحسن. (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرایع الأحکام. بیروت: دار إحیاء التراث.
    47. یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی.(1409 ق). العروة الوثقی. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.