نقد و تحلیل مبانی فقهی بخش اخیر ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی «دیه آلت تناسلی عنین»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

چکیده

عنن به‌معنای اختلال میل جنسی در مردان و ناتوانی آنان در برخاستن آلت تناسلی مردانه است که در میان فقیهان امامیه در باب میزان دیه آلت تناسلی عنین اختلاف‌نظر وجود دارد؛ مشهور فقها که شیخ طوسی در رأس آنان قرار دارد، با استناد به ادله‌ای چون روایات، اجماع، فلج‌بودن آلت تناسلی عنین و اصل برائت ذمه، قائل به ثبوت ثلث دیه کامل هستند و قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) نیز در بخش اخیر ماده ۶۶۲ از دیدگاه مشهور تبعیت نموده است. در مقابل قول مشهور، نگارنده با استقصای متون فقهی به دو موضع متفاوت دیگر از فقیهان دست یافته است؛ گروهی که در رأس آنها ابن‌جنید اسکافی از متقدمان و آیت‌الله خوئی از معاصران قرار دارد، با استناد به روایت سکونی و همچنین اطلاق روایات دال بر «ثبوت دیه کامل در آلت تناسلی مرد»، قائل به ثبوت دیه کامل‌اند و نظریه دیگر که متعلق به آیت‌الله مدنی کاشانی است، با توجه به علل ناتوانی جنسی مرد، قائل به تفصیل شده است. نوشتار حاضر در پژوهشی توصیفی-تحلیلی، دیدگاه‌های موجود در مسئله و مستندات آنها را تبیین و تحلیل کرده و با خدشه بر ادله دو دیدگاه مشهور و غیرمشهور، نظریه تفصیلی مرحوم مدنی کاشانی را به‌عنوان قول صائب برگزیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critique and Analysis of the Jurisprudential Principles of the Recent Sec-tion of Article 662 of the Islamic Penal Code on "the Diya of Penis of an Im-potent Person"

نویسنده [English]

  • sedigheh hatami
PhD graduate in Fiqh and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

'Anan means the disorder of sexual desire in men and their inability to erect the penis, which there is disagreement among Imamiyah jurists about the amount of diya (blood money) on the penis. Most jurists led by Sheikh Tusi, referring to arguments such as narrations, consensus, paralysis of the penis and the principle of exemption from Dhimeh (obligation), believe in the proof of one-third of the full diya and the Islamic Penal Code (approved in 2013) in the last part of Article 662 has followed the popular view of jurists. Contrary to the most jurists' view, the author has achieved two different views from other jurists by examining jurisprudential texts. The group, headed by Ibn Junaid Scafi, one of the pioneers, and Ayatollah Khoei, a contemporary, believe in the proof of the full diya, through referring to the narration of Sakuni and referring to the narrations, which indicate the proof of a full diyat in a man's penis. Another group, which belongs to Ayatollah Madani Kashani, tries to examine the issue in detail considering the causes of male impotence. The present article, through a descriptive-analytical research, has explained and analyzed the existing views on the issue and their documents, and by undermining the arguments of two well-known and unpopular views, has chosen the detailed theory of the late Madani Kashani as a correct view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • One-third of the diya
  • full diya
  • detailed diya
  • Penal code
  • diya of the impotent person
  1. ابن‌ادریس، محمد بن احمد. (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (ج۳، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  2. ابن‌داود، حسن بن علی. (۱۳۸۳). رجال ابن‌داود (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب (ج۴ و ۱۳، چاپ سوم). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع-دار صادر.
  4. اسمیت، دونالد ریجوی. (۱۳۸۰). ارولوژی-ارتوپدی (مترجمان: مهدی روحانی و محسن غفوریان، چاپ اول). تهران: نشر کتاب میر.
  5. انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۱۵ق). کتاب النکاح (چاپ اول). قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  6. بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل. (۱۴۱۳ق). تعلیقة علی منهج المقال (چاپ اول). قم: مکتبة اهل البیت(علیهم السلام).
  7. تبریزی، جواد. (۱۴۲۸ق). تنقیح مبانی الاحکام - کتاب الدیات (چاپ اول). قم: دار الصدیقة الشهیدة(علیهماالسلام).
  8. تفرشی، مصطفی بن حسین. (۱۴۱۸ق). نقد الرجال (ج۱، چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  9. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (ج۲۹، چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  10. حسینی شیرازی، محمد. (۱۴۰۸ق). الفقه: کتاب الدیات (چاپ اول). قم: مکتبة الإمام المهدی(عج).
  11. حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد. (۱۳۲۶ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (ج۱۰، چاپ اول). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  12. خمینی، سید روح اللّه. (۱۴۲۷ق). تحریر الوسیلة (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسة مطبوعات دار العلم.
  13. خویی، ابوالقاسم. (۱۴۲۲ق). مبانی تکملة المنهاج (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسة احیاء آثار الإمام الخوئی(قدس سره).
  14. دیوی، گراهام. (۱۳۸۹). آسیب‌شناسی روانی: تحقیق، سنجش و درمان در روان‌شناسی بالینی (مترجم: مهدی گنجی، چاپ اول). تهران: نشر ساوالان.
  15. روحانی، صادق. (۱۴۱۲ق). فقه الصادق(علیه السلام) (ج۲۶، چاپ چهارم). قم: دار الکتاب - مدرسه امام صادق(علیه السلام).
  16. سبزواری، سید عبدالأعلی. (۱۴۱۳ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام (ج۲۹، چاپ چهارم). قم: مؤسسة المنار - دفتر حضرت آیة‌الله.
  17. شوشتری، محمدتقی. (۱۴۰۶ق). النجعة فی الشرح اللمعه (ج۱۱، چاپ اول). تهران: کتاب‌فروشی صدوق.
  18. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (۱۴۱۰ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ج۱۰، چاپ اول). قم: کتاب‌فروشی داوری.
  19. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام (ج۱۵، چاپ اول). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  20. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه (ج۴، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  21. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۵ق). المقنع (چاپ اول). قم: مؤسسه امام هادی(علیه السلام).
  22. صمدانی‌فرد، محمد؛ و صمدانی‌فرد، حسین. (۱۳۸۹). ناتوانی جنسی در مردان (چاپ اول). تهران: ارجمند.
  23. طباطبائی، علی بن محمدعلی. (۱۴۰۹ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع - حدیقة المؤمنین (ج۳، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی(قدس سره).
  24. طباطبائی، علی بن محمدعلی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل (ج۱۶، چاپ اول). قم: مؤسسة آل‌البیت.
  25. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۰ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
  26. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). الخلاف (ج۵، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  27. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۱۷ق). الاجتهاد و التقلید (العدة فی اصول الفقه) (چاپ اول). قم: چاپخانه ستاره.
  28. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۳۸۱). رجال العلامة الحلی - خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال (چاپ دوم). نجف: منشورات المطبعة الحیدریة‌.
  29. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۲ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب (ج۱۵، چاپ اول). مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
  30. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة (ج۹، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  31. فاضل لنکرانی، محمد. (۱۴۲۹ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (چاپ اول). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
  32. فاضل هندی، محمد بن حسن. (۱۴۱۶ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام (ج۱۱، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  33. فیض کاشانی، ملامحسن. (بی‌تا). مفاتیح الشرائع (ج۲، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی(قدس سره).
  34. فیومی، احمد بن محمد. (۱۳۰۰ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی (ج۲، چاپ اول). قم: منشورات دار الرضی.
  35. قطب‌الدین کیدری، محمد بن حسین. (۱۴۱۶ق). اصباح الشیعة بمصباح الشریعة (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
  36. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (ج۷، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  37. کیانی، مهرزاد؛ گودرزی، فرامرز. (۱۳۹۴). پزشکی قانونی برای دانشجویان رشته حقوق (چاپ دوازدهم). تهران: انتشارات سمت.
  38. گاتلیب، بیل. (۱۹۹۵م). روش‌های نوین درمان طبیعی (مترجم: رشاد مردوخی، چاپ چهارم). تهران: نشر نی.
  39. مجلسی اول، محمدتقی. (۱۴۰۶ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ج۱۴، چاپ دوم). قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشان‌پور.
  40. محتشمی توتکابنی، رضا. (۱۳۸۵). تغذیه‌درمانی در بیماری‌های رایج (چاپ اول). تهران: نشر ثالث.
  41. محدث نوری، میرزاحسین. (۱۴۱۷ق). خاتمة المستدرک (ج۴، چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
  42. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۷ق). المعتبر فی شرح المختصر (ج۱، چاپ اول). قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
  43. مدنی کاشانی، رضا. (۱۴۰۸ق). کتاب الدیات (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  44. مطهری، احمد. (۱۴۰۱ق). مستند تحریر الوسیلة: کتاب دیات (چاپ اول). قم: مطبعة الخیام.
  45. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان (ج۱۴، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  46. نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (ج۴۳، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  47. واسطی زبیدی، محمد مرتضی. (۱۴۱۴ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج۵، چاپ اول). بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.