بررسی و تحلیل مبانی مشروعیت «ولی عرفی» در فقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.

3 استادیار مدعو گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.

4 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

یکی از نهادهای پربسامد که در ابواب مختلف فقهی مورد توجه است، نهاد «ولایت» است. از میان مصادیق ولی، «ولی عرفی» کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و علاوه بر ضرورت تبیین ماهیت، بررسی ادله مشروعیت ولایت آن نیز امری لازم است. بر این اساس پرسش اصلی پژوهش آن است که «مبانی مشروعیت ولی عرفی چیست؟» فرضیه پژوهش این است که اقارب نسبی (غیر پدر و جد پدری) اولیای عرفی هستند و برای مشروعیت ولایت آنها می‌توان از ادله نقلی و عقلی بهره جست. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و ادله شرعی در آن مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. یافته پژوهش حاضر آن است که می‌توان با تحلیل و موشکافی در ادله اولیه و ثانویه ولایت، ولیّ عرفی را به صورت مقید پذیرفت. پذیرش مشروعیت ولایت ولیّ عرفی، آثار فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی خواهد داشت. علاوه بر آن می‌تواند بخشی از مسئولیت‌های حکومت و دستگاه قضایی را کاهش دهد و مدیریت امور، آسان‌تر و توسط خود مردم سامان پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Examination and Analysis of the Principles of Legitimacy of "Customary Guardian" in Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • mohammad hosein meshkaty 1
  • alireza salimi 2
  • seyedalireza hosseini 3
  • abdoolah omidifar 4
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran.
3 Visiting Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Mahallat Branch, Islamic Azad University, Mahallat, Iran.
4 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Qom University, Qom, Iran.
چکیده [English]

One of the most frequent institutions that is considered in various jurisprudential subjects is the institution of "Wilayat (guardianship) ". Among the examples of guardianship, "customary guardianship" has been less discussed and studied, and in addition to the need to explain the nature, it is necessary to examine the arguments for the legitimacy of its guardianship. Accordingly, the major question of the study is "What are the principles of legitimacy of customary guardian?". The research hypothesis is that blood relatives (other than father and paternal grandfather) are the customary guardians and narrative and rational arguments can be used for the legitimacy of their guardianship. The method of this study is descriptive-analytical and the religious arguments are analyzed in it. The finding of the current study suggests that by analyzing and scrutinizing the primary and secondary arguments of the guardian, the customary guardian can be accepted as a constrained guardian. Accepting the legitimacy of guardianship of a customary guardian will have many effects on individual and social life. In addition, it can reduce some of the responsibilities of the government and the judiciary system, and manage affairs more easily and by the people themselves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guardianship
  • customary guardian
  • narrative arguments
  • rational arguments

مراجع

* قرآن کریم.
** نهج البلاغه.
1. آملى، میرزا محمدتقى. (۱۳۸۰ق). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی. تهران: مؤلف.
2. ابن‌فارس، احمد بن فارس بن زکریا. (۱۴۰۴ق). معجم مقائیس اللغة. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۰۵ق). لسان العرب. قم: ادب الحوزه.
4. اراکی، محمدعلی. (۱۴۱۹ق). کتاب النکاح. قم: نورنگار.
5. اصفهانی، محمدحسین. (۱۳۸۳). حاشیة کتاب المکاسب. بی‌جا: پایه دانش.
6. انصاری، مرتضى بن محمدامین. (۱۴۱۵ق). کتاب النکاح. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
7. بحرانی، ابن‌میثم. (۱۳۶۲). شرح نهج البلاغة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
8. بروجردی، حسین. (۱۳۹۴). الرسائل الفقهیة (محرر: جواد خندق‌آبادی). قم: مؤسسه‌ آیة‌الله‌ العظمی‌ البروجردی لنشر معا‌لم‌ اهل‌ البیت(علیهم السلام) و نشر طبا.
9. پورصدقی، رضا؛ و خادمی کوشا، محمدعلی. (۱۳۹۸ش). ولی اذن در درمان. فقه، (۱)، صص۶-۳۴.
10. تبریزی، جواد بن على. (بی‌تا). صراط النجاة. بی‌جا: بی‌نا.
11. جمعى از پژوهشگران. (۱۴۲۳ق). موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(علیهم السلام).
12. جوهری، اسماعیل بن حماد. (۱۴۱۰ق). الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
13. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۱۴ق). وسائل الشیعه (چاپ دوم). قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
14. حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی. (۱۴۱۸ق). العناوین الفقهیه. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
15. خمینی، سید روح‌الله. (۱۳۸۵). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
16. خمینی، سید روح‌الله. (۱۳۹۰ق). تحریر الوسیلة (چاپ دوم). نجف: دار الکتب العلمیة.
17. خمینی، سید روح‌الله. (۱۴۱۸ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
18. خوئی، میرزا حبیب‌الله. (۱۳۵۸). منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغة. تهران: نشر مکتبة الاسلامیة.
19. زبیدی، محمد مرتضی. (بی‌تا). تاج العروس. بیروت: انتشارات الحیاه.
20. سالم، عبدالعزیز. (۱۳۸۰). تاریخ عرب قبل از اسلام (مترجم: باقر صدری‌نیا). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
21. سبزواری، عبدالاعلی. (۱۴۱۷ق). مهذب الاحکام. قم: مؤسسة المنار.
22. شوشترى، محمدتقى. (۱۳۷۶). بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة. تهران: امیرکبیر.
23. شیخ طوسی، ابوجعفر. (۱۳۸۰ق). رجال (محقق: محمدصادق بحرالعلوم). نجف: بی‌نا.
24. شیخ طوسی، ابوجعفر (بی‌تا «الف»). اختیار معرفة الرجال (رجال کشی). قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث.
25. شیخ طوسی، ابوجعفر. (بی‌تا «ب»). الخلاف. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
26. صاحب بن عباد، ابوالقاسم. ( ۱۴۱۴ق). المحیط فی اللغه. بیروت: عالم الکتاب.
27. صافی گلپایگانی، علی. (۱۴۲۷ق). ذخیرة العقبی فی شرح العروة الوثقی (چاپ اول). قم: گنج عرفان للطباعة والنشر.
28. طباطبایى یزدی، سید محمدکاظم. (۱۴۱۹ق). العروة الوثقی (المحشّی). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
29. علیدوست، ابوالقاسم، درس خارج فقه، سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹، در سایت http://a-alidoost.ir.
30. علیدوست، ابوالقاسم؛ و لطفی، محمدجواد. (۱۳۹۹). مقایسه روش اجتهادی صاحب جواهر و محقق خویی. فصلنامه جستارهای فقهی اصولی، ۶(19)، صص 139-168.
31. عندلیب، حسین. (۱۳۹۸). ارتکازات عرفی در فقه و حقوق. قم: مرکز بین المللی توسعه علم، فرهنگ و عقلانیت.
32. فخرالمحققین، محمد بن حسن حلی. (۱۳۸۷ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: اسماعیلیان.
33. فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین (محققان: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی). قم: مؤسسه نشر اسلامی.
34. قزوینی، سید على موسوی. (۱۴۲۴ق). ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال والحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
35. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکى نجفى. (بی‌تا). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء. بیروت: دار الإحیاء التراث العربى.
36. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۶۷). الکافی (محقق: علی‌اکبر غفاری). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
37. گلپایگانی، سید محمدرضا. (۱۳۸۳). الهدایة الی من له الولایة. قم: چاپخانه علمیه.
38. مغربی، ابوحنیفه. (۱۳۸۵ق). دعائم الإسلام. قم: آل البیت(علیهم السلام).
39. مغنیه، محمدجواد. (۱۹۷۹م). فی ظلال نهج البلاغة. بیروت: دار العلم للملایین.
40. مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۶). بحوث فقهیه. قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
41. منتظری، حسینعلى. (۱۴۰۹ق). کتاب الزکاة. قم: مرکز جهانى مطالعات اسلامى.
42. منتظری، حسینعلی. (بی‌تا). العروة الوثقی مع تعلیقات المنتظری. بی‌جا: بى‌نا.
43. منسوب به امام رضا(علیه السلام)، علی بن موسی(علیه السلام). (۱۴۰۶ق). فقه الرضا(علیه السلام). قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لإحیاء التراث.
44. موسوی خوئی، سید ابوالقاسم. (۱۳۶۵). مستند العروة الوثقی - کتاب الإجارة (مقرر: شیخ مرتضی بروجردی). قم: لطفی.
45. موسوی خوئى، سید ابوالقاسم. (۱۴۱۸ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئى.
46. نائینی، میرزا محمدحسین. (۱۳۷۳ق). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب. تهران: المکتبة المحمدیة.
47. نجاشی، احمد. (۱۳۶۵). رجال (محقق: سیدموسی شبیری زنجانی). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
48. نجفی، محمدحسن. (۱۹۸۱م). جواهر الکلام (محقق: محمود قوچانی، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
49. هاشمى خوئى، میرزا حبیب‌الله. (۱۳۵۸). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (مصحح: سید ابراهیم میانجى). تهران: مکتبة الإسلامی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 21 آبان 1399
  • تاریخ پذیرش: 25 آبان 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار