نقد و تحلیل دیدگاه تخییر بین ردْ و ارش در خیار عیب (مادهٔ 422 قانون مدنی)

موذنی بیستگانی, حمید; کیخا, محمدرضا

doi:10.22081/jf.2020.55725.1923

نقد و تحلیل دیدگاه تخییر بین ردْ و ارش در خیار عیب (مادهٔ 422 قانون مدنی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران.

² دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران.

10.22081/jf.2020.55725.1923

چکیده

مشهور فقهای امامیه در خیار عیب‌‌، معتقدند که مشتری پس از ظهور عیب‌‌، حق فسخ و ارش را در عرض هم دارد. ماده 422 قانون مدنی نیز مبتنی بر این دیدگاه‌‌، مقرر می‌دارد «اگر بعد از معامله‌‌، ظاهر شود که مبیع‌‌، معیوب بوده مشتری‌‌، مختار است در قبول مبیع معیوب با اخذ ارش یا فسخ معامله»، اما این پژوهش که به روش توصیفی۔تحلیلی انجام شده نشان می‌دهد که ادلهٔ این نظریه قابل خدشه بوده و از این‌رو‌‌، مستفاد از عمومات «الناس مسلطون علی اموالهم»‌‌، «لایحل مال امرؤ مسلم»، «ادله لاضرر» و نیز روایت جمیل بن دراج و برخی ادله دیگر‌‌، عدم تخییر بوده و امکان دریافت ارش تنها مربوط به فرض عدم امکان ردْ است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critique and Analysis of the Viewpoint of Choice of Rad and Arsh in Option of Defect (Article 422 of the Civil Code)

نویسندگان [English]

Hamid Mo'azeni Bistgani ¹
mohammadreza kaykha ²

¹ PhD student in Jurisprudence and principles of Islamic Law, Sistan and Baluchestan Uni-versity, Iran.

² Associate Professor, Sistan and Baluchestan University, Iran.

چکیده [English]

In option of defect, most of the Imamiyah jurists believe that after the appearance of defect, the customer has the right to abolish and set arsh (compensation) at the same time. The Article 422 of Civil Code based on this viewpoint states that after the deal, if it becomes clear that the goods is defective, then the customer has the authority to take arsh or abolish the deal due to the defective goods. However, the study that has been carried out through descriptive-analytical shows that the arguments of this theory can be accepted. Therefore, using the general hadiths of "al-Nas Mosalatoun ala Amwalahom", "la Yahelo Mal Amro Moslem", "Adeloh la Zarar" as well as Jamil ibn Darraj's narrative and other arguments means lack of choice and the only way to receive arsh is related to the impossibility of Rad (abolition).

کلیدواژه‌ها [English]

Option of defect
Abolition of option
Article 422 of the Civil Code
arsh

مراجع

* قرآن کریم.

1. ابن‌منظور، ابوالفضل؛ و جمال الدین، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (15ج، ج6، چاپ سوم). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.

2. آخوند خراسانی، محمد‌کاظم بن حسین. (1409ق) (چاپ اول). قم: کفایة الأصول (طبع آل‌البیت(علیهم السلام)).

3. اراکی، محمدعلی. (1414ق). الخیارات (للأراکی) (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسه در راه حق.

4. اصفهانی، محمدحسین کمپانی. (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط ـ الحدیثة) (5ج، چاپ اول). قم: أنوار الهدی.

5. انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین. (1415ق). کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط ـ الحدیثة) (6ج، چاپ اول). قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری(ره).

6. انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین. (1411ق). کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط ـ القدیمة (3ج، چاپ اول). قم: منشورات دار الذخائر.

7. بحرانی، آل‌عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (25ج، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

8. تبریزی، جواد بن علی. (1416ق). إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب (4ج، ج4، چاپ سوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.

9. جزری، ابن‌اثیر، مبارک بن محمد. (بی‌تا). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

10. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (30ج، چاپ اول). قم: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).

11. حسینی شیرازی، سیدمحمد. (بی‌تا). إیصال الطالب إلی المکاسب (16ج، چاپ اول). تهران: منشورات اعلمی.

12. حکیم، محمد‌تقی بن محمدسعید. (1418ق). الأصول العامة فی الفقه المقارن (چاپ دوم). قم: مجمع جهانی اهل‌بیت(علیهم السلام).

13. حلّی، مقداد بن عبداللّه سیوری. (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع (4ج، چاپ اول). قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی(ره).

14. خمینی، سید‌روح‌اللّه موسوی. (بی‌تا). کتاب البیع (للإمام الخمینی) (5ج، چاپ اول). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

15. خمینی، سیدمصطفی. (بی‌تا). الخیارات (للسید مصطفی الخمینی) (2ج). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، (ج1، چاپ اول). لبنان ـ سوریه: دار العلم ـ الدار الشامیة.

17. زبیدی حنفی، محب‌الدین سیدمحمد مرتضی حسینی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس (20ج، چاپ اول). بیروت ـ لبنان: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.

18. سبحانی تبریزی، جعفر. (1414ق). المختار فی أحکام الخیار، (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).

19. سبحانی تبریزی، جعفر. (1423ق). دراسات موجزة فی الخیارات و الشروط، (ج1). قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة.

20. شیخ صدوق، ابن‌بابویه محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه (4ج، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

21. طباطبایی قمّی، سیدتقی. (1۴۱۳ق). مبانی منهاج الصالحین (10ج، چاپ اول). قم: منشورات قلم الشرق.

22. طوسی، محمد بن الحسن. (1407ق). تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) (10ج، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیه.

23. فاضل موحدی لنکرانی، محمد. (1430ق). دراسات فی الأصول (چاپ اول). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).

24. حسینی‌روحانی قمی، سیدصادق. (بی‌تا). منهاج الصالحین (للروحانی). قم: الاجتهاد.

25. حسینی‌روحانی قمی، سیدمحمد. (1420ق). المرتقی إلی الفقه الأرقی ـ کتاب الخیارات (2ج، چاپ اول). تهران: مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة (دار الجلی).

26. کاشانی، فیض، محمد محسن بن شاه مرتضی. (بی‌تا). مفاتیح الشرائع (3ج، چاپ اول). قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی(ره).

27. مجلسی، محمد‌باقر بن محمد‌تقی. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (26ج، چاپ دوم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.

28. مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط ـ القدیمة) (14ج، چاپ دوم). قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.

29. مظفر، محمدرضا. (1375). أصول الفقه (چاپ پنجم). قم: طبع اسماعیلیان.

30. مکارم شیرازی، ناصر. (1428ق). انوار الأصول (چاپ دوم). قم: مدرسه امام علی(علیه السلام).

31. منسوب به علی بن موسی الرضا، امام هشتم(علیه السلام). (1406ق). الفقه المنسوب إلی الإمام الرضا(علیه السلام) (1ج، چاپ اول). مشهد: مؤسسة آل‌البیت(علیهم السلام).

32. یزدی، سیدمحمد‌کاظم طباطبایی. (1410ق). حاشیة المکاسب (للیزدی) (2ج، چاپ اول). قم: مؤسسه اسماعیلیان.