خیار غبن حادث در عقد اجاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

* استادیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.

چکیده

یکی از خیارات جاری در عقود لازم و از جمله اجاره، خیار غبن است. غبنی که مطابق قانون مدنی و قول مشهور فقها و حقوق‌دانان در این عقد جریان دارد، غبن موجود در حین عقد (غبن مقارن) است و غبنی که پس از تشکیل قرارداد و در مرحلهٔ اجرای تعهّدات، حادث می‌شود، کمتر مورد توجّه صاحب‌نظران قرار گرفته است. از آن‌جا که عقد اجاره از عقودی است که تعهّدات طرفین در طول زمان اجرا می‌شود و صرف تسلیم عین مستأجره از سوی موجِر، اجرای تمام تعهّد به‌شمار نمی‌آید؛ بررسی غبنِ حادث در عقد اجاره، دارای اهمیت است؛ زیرا ممکن است تغییر شرایطْ موجب بر هم خوردن تعادل عوضین پس از تشکیل عقد و در زمان اجرا شود. با استناد به دلایلی چون قاعدهٔ لاضرر و شرط ضمنی و نیز بنای عقلا و در نهایت عیب رضا، مدّعای نویسندهٔ این مقاله آن است که حدوث غبن در حین اجرای عقد اجاره نیز همانند وجود غبن در زمان انعقاد قرارداد، برای طرفی که مغبون شده، حق خیار ایجاد می‌کند. چنین راه‌حلی، هم به کارآمدی نظام معاملی و اقتصادی کنونی کمک می‌کند و هم منطبق بر مبانی مورد قبول نظام حقوقی ایران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Authority of Loss Occurring in the Lease Contract

نویسنده [English]

  • Abuzar Ebrahimi Torkaman
Assistant professor at the department of private law, Islamic Azad University, Tehran Sci-ence and Research Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the current authorities in necessary contracts, including lease contract, is the authority of loss. The loss that is based on the civil law and the most jurists' viewpoints is the loss that exists during the conclusion of the contract (simultaneous loss), and the loss that occurs after the conclusion of the contract and at the stage of fulfilling the obligations has received less attention from the experts. Since the lease contract is one of the contracts, in which the obligations of the parties are fulfilled over time and since all the obligations are not considered fulfilled only due to landlord withdrawing from the object of the lease, it is important to examine the authority of loss occurring in the lease contract, because it is possible that any change in circumstances may make the parties lose their balance after or at the time the contract has been concluded. Based on arguments such as the no-harm principles and the implicit condition, as well as the intellectuals' viewpoints and finally compulsion, the author of this paper claims that the occurrence of loss during the conclusion of the lease contract like the existence of loss at the time of concluding the contract can cause the right of authority for the party that has lost something in the contract. Such a solution would both help the efficiency of the current trade and economic system and it is in line with the principles accepted by the Iranian legal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The authority of loss
  • the loss occurring in the contract
  • obvious loss
  • Lease contract
* قرآن کریم.
1. ابن منظور، محمد بن مکرم. (بی‌تا). لسان العرب. (ج ۴). بیروت۔ لبنان: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
2. ابراهیمی، احمد. (1394). رساله بررسی خیار غبن حادث در قرارداد اجاره. رساله سطح 4. استاد راهنما: سرافراز). مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه قم.
3. انصاری، مرتضی (شیخ انصاری). (1437ق). کتاب المکاسب. (ج ۵. چاپ نوزدهم). قم: مجمع الفکر اسلامی.
4. جعفری لنگرودی، محمّدجعفر. (۱۳۸۶). ترمینولوژی حقوق. (چاپ هفدهم). تهران: کتابخانه‌ٔ گنج دانش.
5. حکیم. محمّدتقی. (بی‌تا). الاصول العامه للفقه المقارن. (چاپ دوم). قم: مؤسّسة آل البیت(علیهم السلام).
6. ‌حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (علّامه حلّی). (141۴ق). تذکره الفقهاء. قم: مؤسّسه آل البیت(علیهم السلام).
7. خوانساری. محمّد امامی. (بی‌تا). الحاشیه الثانیه علی المکاسب. قم: بی چا.
8. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ قرآن. قم: دارالعلم.
9. رشتی، میرزا حبیب اللّه. (13۱0ق). کتاب الاجاره. (ج 23). قم: بی چا (چاپ سنگی).
10. سبزواری. محمّد باقر. (۱۳۸۲). کفایه الاحکام. (ج ۲). قم: مؤسّسة نشر اسلامی.
11. السنهوری، عبدالرزاق احمد. (1422 ق). نظریه العقد. (ج 1). بیروت۔ لبنان: دار الفکر.
12. شعبانی. مهدی و باقری. احمد. (بهار ۱۳۹۷). بازنگری فقهی در مشروعیت و پی‌آمد غبن حادث. مجلّهٔ فقه و اصول. 50 (112)، صص 47-68.
13. شهیدی، مهدی. (۱۳۸۶). حقوق مدنی: آثار قراردادها و تعهّدات). (ج ۳. چاپ سوم). تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد.
14. صدر، سید محمد باقر (شهید صدر). (بی‌تا). بحوث فی علم الاصول. (ج ۴). قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
15. طباطبایی یزدی. سید محمّدکاظم. (۱۳۷۶). سؤال و جواب. (به اهتمام سید مصطفی محقّق داماد). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
16. طباطبایی یزدی. سیدمحمّدکاظم. (14۲۴ق). العروة الوثقی. (ج ۵). قم: مؤسّسة نشر اسلامی.
17. عاملی. زین الدین بن علی. (شهید ثانی). (141۰ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. (ج ۴). قم: کتابفروشی داوری.
18. عاملی. محمّد بن مکی. (شهید اول). (۱۴۱۷ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. (ج ۲. چاپ دوم). قم. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
19. علیدوست، ابوالقاسم. (۱۳۹۵). فقه و حقوق قراردادها. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهٔ اسلامی.
20. کاتوزیان، ناصر. (۱۳۷۶). قواعد عمومی قراردادها. (ج ۵). تهران: شرکت سهامی انتشار.
21. کاتوزیان، ناصر. (۱۳۷۸). عقود معین. (ج 1. چاپ هفتم). تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری شرکت بهمن برنا.
22. مامقانی، محمّد حسن بن ملاعبدالله. (۱۳۱۶ق). غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب. (ج ۳). قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
23. محقق داماد، سید مصطفی. (13۸۷). قواعد فقه. (ج ۱. چاپ هشتم). تهران: انتشارات سمت.
24. محقق داماد، سید مصطفی. (13۸۸). نظریهٔ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
25. مظفر، محمّدرضا. (۱۳۷۴). تلخیص المنطق. (تلخیص: اکبر ترابی). (چاپ چهارم). تهران: دار العلم.
26. منتظری نجف‌آبادی، حسینعلی. (1384). رسالهٔ استفتائات. (ج ۲). تهران: نشر سایه.
27. الموسوی الخلخالی، السید محمّد مهدی. (۱۳۹۶ق). فقه الشیعه. مدارک العروه الوثقی: کتاب الاجاره. تهران: مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر.
28. موسوی خمینی، سید روح‌اللّٰه. (بی‌تا). کتاب البیع. (ج ۴) تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
29. موسوی خویی، سید ابوالقاسم. (1417 ق). القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید (الهدایه فی الاصول). (ج ۳). (مقرّر: حسن صافی اصفهانی). قم: مؤسّسهٔ صاحب الامر.
30. نجفی، محمد حسن. (صاحب جواهر). (۱۹۸۱ م). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. (ج ۲۳). بیروت۔ لبنان: دار احیاء التراث العربی.