بازاندیشی نظریۀ فقهی پلیدی ذاتی انسانِ زاده شده از رابطۀ نامشروع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری علوم انسانی، دانشکده حقوق دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، ایران

چکیده

زنازاده به باور برخی از فقیهان امامیه با سرشت و طینتی ناپاک آفریده می‌شود. مستند این باور، روایاتی چند است. این روایات بر استنباطِ احکامِ زنازاده از منابعِ فقهی اثر گذاشته‌اند. برخی فقیهان برای توجیه احکامِ تبعیض‌‌آمیز در زمینۀ ‌‌ارث، قضاوت، شهادت، مرجعیت، امامت جمعه و جماعتِ انسان زاده‌شده از زنا در کنار دیگر ادله به پلیدی ذاتی او هم استناد می‌نمایند. این مقاله با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی و تأکید بر اشتراک همۀ آدمیان در پاکی فطرت در پی نقد نظریۀ‌‌ پلیدی ذاتی زنازاده است. مقاله در پی تقویت این دیدگاه است که به موجب دلایلی از قرآن مجید، سنّت و عقل، همۀ ‌‌انسان‌ها از جمله زنازاده، با طینت و سرشتی پاک به دنیا می‌‌آیند. این دیدگاه انسان‌‌شناسانه دربارۀ زنازاده، در ترسیم نظام حقوق و تکالیف وی مؤثر است؛ بدین‌‌سان تبعیض‌‌های پیش‌‌بینی‌شده برای طفل زاده‌‌شده از رابطۀ نامشروع، تا جایی‌‌که مستند آن‌ها نظریۀ‌‌ خُبث ذاتی زنازاده است، نیازمند بازاندیشی‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Examination of the Jurisprudential Theory of the Intrinsic Filth of a Per-son Born of Illicit Intercourse

نویسندگان [English]

  • Rahim Nobahar 1
  • seyed jafar hosseini 2
1 Associate professor, Faculty of law, Shahid Beheshti University of Tehran, Iran.
2 PhD Student, Faculty of Law, University of Science and Research, Tehran, Iran
چکیده [English]

According to some Imamiyah jurists, bastard (a child born of zina) is created with an impure nature. There are some narratives about this belief. These narratives have influenced the inference of bastard rulings from jurisprudential sources. Some jurists, in order to justify discriminatory rulings in the field of inheritance, judgment, martyrdom, authority, Friday prayer Imam and the congregation of the person born of adultery, along with other arguments, they also consider his intrinsic filth. This study seeks to criticize the theory of intrinsic filth of the bastard with an analytical-critical approach and an emphasis on the commonality of all human beings in the purity of nature. The paper tries to prove the view that all human beings, including bastards, are born with pure nature from the arguments of the Holy Qur'an, tradition and reason. This anthropological viewpoint on the bastard is effective in forming his system of rights and duties. Therefore, the predicted discriminations for a child born of an illicit intercourse need to be examined to the extent that they are related to the theory of intrinsic filth of the bastard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intrinsic filth
  • bastard
  • equality
  • justice
  • discrimination

مراجع

1. قرآن مجید.
2. نهج البلاغه، تحقیق: صبحی صالح(1415ق)، چ1، قم: دارالأسوة.
3. آبى، فاضل (1417ق)، کشف الرموز، ج2، چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
4. آمدی، محمد (1413ق)، غرر الحکم و درر الکلم، ج1، بیروت: دار الهادی.
5. آملی، میرزا ‌‌محمد‌‌تقی (1380ق)، مصباح الهدی، ج1، چ1، تهران: مولّف (شارح).
6. احسایى، محمد ‌‌بن ‌‌على (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیه، ج4، قم: دار سید‌‌الشهداء.
7. اردبیلی، مولی‌‌ احمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان، ج12، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
8. استرآبادى، محمدامین (1426ق)، الفوائد المدنیه، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
9. اسکافی، ابن‌‌جنید (1416ق)، مجموعه فتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
10. اصغری، سید‌‌محمد (1388)، «عدالت به‌مثابه‌‌ قاعده‌‌ فقهی‌‌حقوقی»، فصلنامه حقوق، دورۀ39، ش اول.
11. اصفهانى، محمد (1416ق)، کشف اللثام، ج10، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
12. الهامی، داود (1360)، «برابری تا سرحد برادری»، درس‌‌هایی از مکتب اسلام، ش4، س21، ص17-21.
13. انصاری، مرتضی (1415ق)،کتاب الطهاره، ج5، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ انصارى.
14. انصاری، مرتضی (1423ق)، کتاب المکاسب، ج3، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
15. بحرانى، محمد (1415ق)، مستند العروه الوثقى (کتاب الطهاره)، ج2، قم: صحفى.
16. بحرانى، یوسف (1405ق)، الحدائق الناضره، ج5، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
17. بحرانى، یوسف (1423ق)، الدرر النجفیه، ج3، بیروت: احیاء التراث.
18. برقی، احمد (1371)، المحاسن، ج1، چ2، قم: دارالکتب الإسلامیه.
19. مفید، محمد بن محمد (1430ق)، الاختصاص، بیروت: الاعلمی.
20. تبریزی، جواد (بی‌‌تا)، أسس القضاء و الشهاده، قم: دفتر مؤلف.
21. جبعی ‌‌عاملى، زین‌الدین (1402ق)، روض الجنان، قم: آل‌‌البیت(علیهم السلام).
22. جبعی ‌‌عاملى، زین‌الدین (1413ق)، مسالک الأفهام، ج14، قم: المعارف الاسلامیه.
23. جعفرى، محمد‌‌تقى (1419ق)، رسائل فقهى، تهران: مؤسسه منشورات کرامت.
24. حائرى، سیدکاظم (1415ق)، القضاء فی الفقه الإسلامی، قم: مجمع اندیشه اسلامى.
25. حسینی ‌‌شیرازى، سیدمحمد (1426ق)، الفقه، السلم و السلام، بیروت: دارالعلوم.
26. حسینی ‌‌شیرازى، سید‌‌صادق (1426ق)، بیان الفقه فی شرح العروه الوثقى، ج3، چ2، قم: دارالانصار.
27. ‌‌‌‌‌‌ مجلسی، محمدباقر (1404ق)، مرآة العقول، ج19، چ2، دارالکتب الإسلامیة.
28. حکیم، سید‌‌محمدسعید (بی‌‌تا)، مصباح المنهاج (کتاب الطهاره)، ج6، قم: المنار.
29. حکیمی، محمدرضا، محمد حکیمی و علی حکیمی (1387)، الحیاة، ترجمه: احمد آرام، ج5، تهران: دلیل ما.
30. حلبى، على ‌‌بن ‌‌حسن (1414ق)، اشاره السبق، قم: دفتر انتشارات دفتر اسلامى.
31. حلی (فخرالمحققین)، محمد (1387)، ایضاح الفوائد، ج4، قم: اسماعیلیان.
32. حلی (علّامه)، حسن (1401)، اجوبه المسائل المتناهیه، قم: خیّام.
33. حلی (علّامه)، حسن (1413ق)، مختلف الشیعه، ج8، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
34. حلی (علّامه)، حسن (1417ق)، خلاصه الاقوال، قم: نشر الفقاهه.
35. حلی (محقق)، جعفر (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، ج2، قم: سید‌‌الشهداء.
36. حلی (محقق)، جعفر (1413ق)، الرسائل التّسع، قم: کتابخانه آیت‌‌الله مرعشى نجفى.
37. حلی، ابن‌‌ادریس (1410ق)، السرائر، ج2، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
38. حلی، جمال‌‌الدین (1407ق)، المهذب البارع، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
39. خواجویی ‌‌مازندرانى، محمداسماعیل (1411ق)، الرسائل الفقهیه، ج1، قم: دار الکتاب الإسلامی.
40. خوانسارى، سیداحمد (1405ق)، جامع المدارک، ج6، چ2، قم: اسماعیلیان.
41. درچه‌‌ای، سیدمحمدباقر (1396)، میزان الفقاهه، ج21، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
42. رازی، فخرالدین محمد (1423ق)، تفسیر الفخر الرازی، ج13، چ3، بیروت: دارالفکر.
43. سبحانی، جعفر (1418ق)، نظام القضاء والشهاده فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ج1، قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
44. سبزوارى، سیدعبدالاعلى (1413ق)، مهذّب الاحکام، ج1، 24 و27، چ4، قم: المنار.
45. سیفى ‌‌مازندرانى، علی‌‌اکبر (1425ق)، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیه الاساسیه، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
46. شُبّر، عبدالله (1390)، مفاتیح الانوار فی مشکلات الاخبار، ج1، قم: دار الحدیث.
47. شُبّر، عبدالله (1418ق)، حق الیقین فی معرفه اصول الدین، بیروت: الاعلمی.
48. شبیری ‌‌زنجانی، سید‌‌موسی (1419ق)، کتاب نکاح، ج20، قم: مؤسسۀ رأی‌‌پرداز.
49. صانعی، یوسف (1390)، استفتائات قضایی، ج1، چ4، قم: پرتو خورشید.
50. صدر، سید‌‌محمد (1420ق)، ماوراء الفقه، ج6، بیروت: دارالاضواء.
51. صدوق، محمد بن علی (1386)، علل الشرائع، ج2، قم: داوری.
52. صدوق، محمد بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، ج4، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
53. صیمرى، مفلح (1420ق)، غایة المرام، ج4، بیروت: دارالهادی.
54. طباطبایی، سید‌‌محمدحسین (1393)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج16، چ3، قم: مؤسسة الاعلمی.
55. طباطبایی‌‌قمى، سیدتقى (1371)، آراؤنا فی اصول الفقه، ج2، قم: محلاتی.
56. طرابلسی ‌‌مغربی، محمد (1423ق)، مواهب الجلیل لشرح مختصر الخلیل، ج7، بیروت: دار عالم الکتب.
57. طوسی، محمد (1386)، تهذیب الاحکام، ج6، چ1، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
58. طوسی، محمد (1407ق)، الخلاف، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
59. عاملى، سید‌‌جواد (1419ق)، مفتاح الکرامه، ج8، دفتر اول، قم: انتشارات اسلامى.
60. عاملى، محمد (1409ق)، وسائل الشیعه، ج1، 8، 12 و 27، قم: آل‌البیت(علیهم السلام).
61. عاملى، محمد (1418ق)، الفصول المهمه، ج3، قم: مؤسسه معارف اسلامى امام رضا(علیه السلام).
62. علی‌‌اکبریان، حسنعلی (1396)، قاعده عدالت در فقه امامیه، چ2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
63. فرحناک، علیرضا (1398)، «تحلیل و بررسی موارد نقض قاعدۀ وزر»، مجلۀ فقه، س26، ش98، ص6-26.
64. قابل (جامی)، هادی (1396)، قاعدۀ عدالت و نفی ظلم، چ3، قم: فقه الثقلین.
65. قرطبی، ابن‌‌رشد (1408ق)، البیان و التحصیل، ج14، چ2، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
66. قرطبی، محمد (1427ق)، الجامع لاحکام القرآن، ج29، قم: مؤسسة الرساله.
67. قمی، ابوالقاسم (1398ق)، کامل الزیارات، نجف: الدار المرتضویه.
68. کلینى، محمد (1429ق)، الکافی، ج1، 3، 5، 10 و 15، قم: دارالحدیث.
69. لاری، سید‌‌عبدالحسین (1418ق)، التعلیقه علی ریاض المسائل، قم: مؤسسۀ معارف اسلامی.
70. مازندرانى، محمد‌‌صالح (1382)، شرح الکافی، ج8، تهران: المکتبه الإسلامیه.
71. مامقانی، عبد‌‌الله (1431ق)، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج33، قم: مؤسسه آل‌‌البیت(علیهم السلام).
72. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الانوار، ج5، بیروت: مؤسسة الوفاء.
73. مجلسی، محمدباقر (1406ق)، ملاذ الاخیار، ج11، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
74. مجلسى، محمدتقى (1406ق)، روضة المتقین، ج13، چ2، قم: کوشانپور.
75. محقق ‌‌داماد، سیدمصطفی (1380)، قواعد فقه: بخش جزایی، چ2، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
76. مرتضوی لنگرودى، سید‌محمدحسن (1412ق)، الدر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید، ج1، قم: انصاریان.
77. مطهری، مرتضی (1381)، نظام حقوق زن در اسلام، ج1 و 33، قم: صدرا.
78. مطهری، مرتضی (1387)، مجموعه آثار (فقه و حقوق)، ج19 و 21، قم: صدرا.
79. مطهری، مرتضی (1403ق)، بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: حکمت.
80. معاونت پژوهشی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1387)، عدل الهی از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی.
81. معرفت، محمدهادى (بی‌‌تا)، تعلیق و تحقیق عن أمهات مسائل القضاء، قم: مهر.
82. مغنیه، محمدجواد (1421ق)، فقه الامام الصادق(علیه السلام)، ج6، چ2، قم: انصاریان.
83. مکارم شیرازی، ناصر (زیر‌‌نظر) (1374)، تفسیر نمونه، ج22، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
84. مکی ‌‌عاملی، محمد (شهید‌‌اول) (1417ق)، الدروس الشرعیه، ج2، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
85. منتظری، حسینعلی (1394)، رساله حقوق، چ7، تهران: سرایی.
86. منتظری، حسینعلی (1409ق)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، ج1، چ2، قم: نشر تفکر.
87. موحدی ‌‌لنکرانى (فاضل)، محمد (1420ق)، تفصیل الشریعه، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار(علیهم السلام).
88. موسوی اردبیلى، سیدعبدالکریم (1423ق)، فقه القضاء، ج1، چ2، قم: النشر.
89. موسوی ‌‌بجنوردی، سید‌‌حسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، ج5، قم: الهادی.
90. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1416ق)، صراط النجاة، ج1، قم: نشر المنتخب.
91. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1417ق)، مصباح الاصول، ج1، چ5، قم: المطعبه الداوری.
92. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1418ق«الف»)، موسوعة الإمام الخوئی، ج3 و 17، قم: إحیاء آثار الإمام الخوئی.
93. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1418ق«ب»)، التنقیح فی شرح العروه الوثقى: الطهاره، ج2، قم: تحت اشراف: لطفی.
94. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1418ق«ج»)، فقه الشیعه ـ کتاب الطهاره، ج3، چ3، قم: آفاق.
95. موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1437ق)، میزان تصحیح الموروث الروائی، کاظمیه: مؤسسه الامام الجواد.
96. سید‌‌ مرتضى (1415ق)، الانتصار، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
97. امام ‌خمینی، سید‌‌روح‌‌الله (1421ق)، کتاب البیع، ج2، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌‌خمینی(ره).
98. موسوی‌‌گلپایگانى، سیدمحمدرضا (1390)، مختصر الاحکام، قم: دارالقرآن الکریم.
99. مؤمن، محمد (1422ق)، مبانی تحریر الوسیله: القضاء و الشهادات، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌‌خمینی(ره).
100. مهریزی، مهدی (1376)، «عدالت به مثابۀ قاعدۀ فقهی»، نقد و نظر، س3، ش2 و3.
101. نائینى، میرزا محمدحسین (1424ق)، تنبیه الاُمّه و تنزیه الملّه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
102. نجاشی، احمد (1365ش)، رجال النجاشی، ج1، چ6، قم: مرکز نشر اسلامی.
103. نجفى، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام، ج3، 6 و 35، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
104. نراقی، مولی ‌‌احمد (1415ق)، مستند الشیعه، ج18، قم: مؤسسه آل‌‌البیت(علیهم السلام).
105. نراقی، مولی محمدمهدی (1422ق)، معتمد الشیعة فی أحکام الشریعة، ج1، قم: مؤتمر المولی مهدی النراقی
106. نوبهار، رحیم (1384)، «دین و کرامت انسانی»، مبانی نظری حقوق بشر، مجموعه‌مقالات دومین همایش بین‌المللی حقوق بشر، دانشگاه مفید، ص231-612.
107. نوبهار، رحیم (1395)، «بازخوانی انتقادی نهاد ضمان عاقله در پرتو اصل شخصی‌بودن مجازات‌‌ها»، دایرة المعارف علوم جنایی، چ2، تهران: میزان، ص605-636.
108. نوبهار، رحیم (1396)، «اجتهاد کرامت‌‌مدار»، مجموعه مقالات فقه و تدبیر، قم: مرکز تنظیم و نشر آثار آیت‌‌الله موسوی اردبیلی، ص524-546.
109. نوبهار، رحیم و محمد رمضانی (1397)، «نقش گونه‌‌شناسی روایات در حل تعارض»، حدیث‌‌پژوهشی، س10، ش20، ص63-84.
110. نورى، میرزاحسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، ج8، 11و 18، بیروت: آل‌البیت(علیهم السلام).
111. ویژه، محمدرضا (1383)، «مفهوم برابری در حقوق عمومی نوین»، نشریه حقوق اساسی، س2، ش2،ص252-213.
112. همدانی، آقا‌‌رضا (1416ق)، مصباح الفقیه، ج7، قم: مؤسسه جعفریه و نشر اسلامی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 شهریور 1398
  • تاریخ بازنگری: 28 اسفند 1398
  • تاریخ پذیرش: 18 فروردین 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار