ولیّ اذن در درمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته و دانشیار مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) قم

2 عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

در منابع فقهی به عنوان «ولی» بسیار توجه شده است. این اصطلاح کاربرد فراوانی دارد. فقیهان در بسیاری از موارد دربارۀ مراد از این عنوان اختلاف دارند، ازجمله در مسئلۀ ضمان پزشکی. پرسش این است که مراکز درمانی و پزشک از چه کسی باید اذن درمان دریافت کنند تا درصورت تلف‌شدن یا آسیب‌دیدن بیمار به‌موجب درمان، مسئولیتی شامل معالج نشود. در این باره، نظرات مختلفی در بین فقیهان وجود دارد: برخی اذن ولیّ شرعی، عده‌ای اذن وراث، و گروهی دیگر اذن ولیّ عرفی را ملاک می‎دانند.
از میان نظرات موجود در مسئله، دیدگاه ولیّ شرعی دارای طرفدار بیشتری است. باوجود این، با بررسی استعمالات «ولی» در سرتاسر فقه و ادلۀ موجود بر لزوم اخذ برائت برای دفع ضمان پزشک، چنین برداشت می‎شود که مراد از ولی، ولی عرفی است. بنابراین، هر شخص حقیقی یا حقوقی‌ای که عرفاً متولی و سرپرست بیمار محسوب می‎شود ولایت بر اذن دارد. درنتیجه، در فرضی که خودِ بیمارْ مستقل در اذن است و مانعی از آن وجود ندارد، خود بیمار و در غیر این فرض، سرپرست بیمارْ متولی اذن درمان خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Guardian of Permission in Treatment

نویسندگان [English]

  • reza poorsedghi 1
  • mohammad ali khademi 2
1 Graduated and Associate Professor of Islamic Law Center of Qom
2 عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
چکیده [English]

The term "Vali"(guardian) has received so much attention in jurisprudential resources. This term has many usages. In many cases, jurists disagree about the purpose of this term specially the medical liability. The question is who should give the permission of treatment to the health centers and physicians that if the patient is killed or injured due to the treatment, so that no responsibility is included for the curer. In this regard, there are different viewpoints among jurists: Some of them consider the permission of religious guardian, some of them the permission of heirs, and some of the other jurists see the permission of conventional guardians as a condition.
Among the existing viewpoints on this issue, the viewpoint of religious guardian is more popular. However, through examining the uses of the term "guardian" in Islamic jurisprudence and the existing evidence for the necessity of adopting the Acquittal to exempt the physician's liability, it is concluded that guardian means the conventional guardian. Therefore, any legal and natural person that is the guardian of the patient can be the guardian of the permission. Consequently, when the patient is exempted from the permission and there is no obstacles for that, the patient himself will be the guardian of the treatment; otherwise, the guardian of the patient will be the guardian of the treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guardian of the permission
  • medical liability
  • release

مراجع

1.  قرآن کریم
2. آملی، میرزا محمدتقی (1380ق)، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، ج3، تهران: مؤلف.
3. ابن‌ادریس (محمدبن منصور حلّی) (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
4. ابن براج (قاضی عبدالعزیز طرابلسی) (1406ق)، المهذب (لإبن البراج)، دوجلدی، ج1، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
5. ابن‌فارس (ابوالحسین احمد بن فارس ‌بن زکریا) (1404ق)، معجم مقائیس اللغة، ج6، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
6. اراکی، محمدعلی (1419ق)، کتاب النکاح (للأراکی)، چ1، قم: نور نگار.
7. اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج10 و 13، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
8. اشتهاردی، علی‌پناه (1417ق)، مدارک العروة، ج27، تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر.
9. اصفهانی، محمدحسین کمپانی (1418ق)، حاشیة کتاب المکاسب، ج2، قم: أنوار الهدی.
10. امامی، سیدحسن (بی‌تا)، حقوق مدنی، ج5، تهران: انتشارات اسلامیة.
11. انصاری، مرتضی ‌بن محمدامین (1415ق)، کتاب النکاح، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
12. ـــــــــــــــ (1416ق)، فرائد الأصول، ج2، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
13. بحرانی، آل‌عصفور، یوسف ‌بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
14. تبریزی، جواد بن علی (1428ق)، تنقیح مبانی الأحکام ـ کتاب الدیات، قم: دار الصدیقة الشهیدة(علیهاالسلام).
15. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، صراط النجاة، ج4، بی‎جا: بی‎نا.
16. جمعی از پژوهشگران (1423ق)، موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت(علیهم السلام)، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت:.
17. جمعی از مؤلفان (بی‌تا «الف»)، مجلة فقه اهل‌بیت(علیهم السلام)(فارسی)، ج46، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی.
18. جمعی از مؤلفان (بی‌تا «ب»)، مجلة فقه أهل البیت(علیهم السلام)(بالعربیة)، ج21، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی.
19. جوهری، اسماعیل ‌بن حماد (1410ق)، الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج6، بیروت: دار العلم للملایین.
20. حائری یزدی، سیدکاظم حسینی (1423ق)، فقه العقود، ج2، چ2، قم: مجمع اندیشه اسلامی.
21. خمینی (امام)، روح‌الله (1381)، الإستصحاب، چ1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
22. ـــــــــــــــ (1404ق)، زبدة الأحکام، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
23. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
24. خوانساری، سیداحمد بن یوسف (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج6، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
25. خوئی، سیدابوالقاسم (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، ج13 و 33، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
26. ـــــــــــــــ (بی‌تا «الف»)، مبانی تکملة المنهاج، بی‎جا: بی‎نا
27. ـــــــــــــــ (بی‌تا «ب»)، مصباح الفقاهة (المکاسب)، ج7، بی‎جا‎: بی‎نا.
28. رشتی، میرزا حبیب‌الله نجفی (بی‌تا)، کتاب الإجارة، بی‎جا: بی‌نا.
29. سبزواری، سید عبد الأعلی(1413ق)، مهذّب الأحکام (للسبزواری)، ج25 و 29، چ4، قم: مؤسسه المنار ـ دفتر حضرت آیةالله.
30. شهید اول (محمدبن مکی عاملی) (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، یک‌جلدی، چ1، بیروت: دار التراث ـ الدار الإسلامیة.
31. ـــــــــــــــ (1414ق)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، ج3 و 4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
32. شهید ثانی (زین‌الدین عاملی) (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی ـ کلانتر)، ج8 و 10، قم: کتاب‌فروشی داوری.
33. ـــــــــــــــ (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج15، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
34. شیخ طوسی (محمد بن حسن) (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، هشت‌جلدی، ج1، چ3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
35. ـــــــــــــــ (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ2، بیروت: دار الکتاب العربی.
36. ـــــــــــــــ (1417ق)، العُدة فی أصول الفقه، ج1، قم: محمدتقی علاقبندیان‏.
37. صاحب ‌بن عباد (کافی الکفاة اسماعیل‌بن عباد) (1414ق)، المحیط فی اللغة، ج10، بیروت: عالم الکتاب.
38. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج17 و 29 و 43، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
39. صافی گلپایگانی، علی (1427ق)، ذخیرة العقبی فی شرح العروة الوثقی، ج6، قم: گنج عرفان.
40. طباطبایی حکیم، سیدمحسن (1416ق)، مستمسک العروة الوثقی، ج12، قم: مؤسسة دار التفسیر.
41. طباطبایی قمّی، سیدتقی (1423ق)، الغایة القصوی فی التعلیق علی العروة الوثقی، قم: انتشارات محلاتی.
42. طباطبایی قمّی، سیدحسن (1415ق)، کتاب الحج، ج1، قم: مطبعة باقری.
43. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1419ق)، العروة الوثقی (المحشّی)، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
44. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، تکملة العروة الوثقی، ج2، قم: کتاب‌فروشی داوری.
45. طباطبایی، سیدعلی ‌بن محمد (بی‌تا)، ریاض المسائل، ج2، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
46. عاملی، سیدجواد (بی‌تا)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، ج10، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
47. علامه حلّی (حسن ‌بن یوسف) (1412ق)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج3 و 10، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
48. ـــــــــــــــ (1413ق «الف»)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
49. ـــــــــــــــ (1413ق «ب»)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج7، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
50. ـــــــــــــــ (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة (ط ـ الحدیثة)، ج5، قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
51. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، تذکرة الفقهاء (ط ـ القدیمة)، یک‌جلدی، چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
52. فاضل آبی (حسن ‌بن ابی‌طالب یوسفی) (1417ق)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج2، چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
53. فاضل لنکرانی، محمد (1418ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ الدیات، یک‌جلدی، چ1، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
54. ـــــــــــــــ (1425ق)، جامع المسائل، قم: انتشارات امیر قلم.
55. فاضل مقداد (مقداد بن عبداللّه سیوری حلّی) (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج4، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(قدس سره).
56. ـــــــــــــــ (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج2، چ1، قم: انتشارات مرتضوی.
57. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج11، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
58. فخرالمحققین (محمد بن حسن حلّی) (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج2، 3 و 4، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
59. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410ق)، کتاب العین، ج8، چ2، قم: نشر هجرت.
60. قزوینی، سیدعلی موسوی (1424ق)، ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
61. کاشف‌الغطاء (جعفر بن خضر مالکی نجفی) (بی‌تا)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، بیروت: دار الإحیاء التراث العربی.
62. کاشف‌الغطاء (عباس ‌بن حسن ‌بن جعفر) (بی‌تا)، الفوائد الجعفریة، بی‎جا: مؤسسة کاشف الغطاء.
63. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی (ط ـ الإسلامیة)، ج7، چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
64. ـــــــــــــــ (1429ق)، الکافی (ط ـ دار الحدیث)، قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
65. کیدری، قطب‌الدین محمد بن حسین (1416ق)، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، یک‌جلدی، چ1، قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
66. گلپایگانی، سیدمحمدرضا موسوی (بی‌تا)، کتاب الحج (للگلبایگانی)، ج1، قم: بی‌نا.
67. محقق ثانی (علی عاملی کرکی) (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج9 و 12، چ2، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
68. محقق حلّی (نجم‌الدین جعفر بن حسن) (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، ج2 و 5، قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
69. ـــــــــــــــ (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
70. ـــــــــــــــ (1412ق)، نکت النهایة، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
71. مغربی (ابوحنیفه نعمان‌ بن محمد تمیمی) (1385ق)، دعائم الإسلام، چ2، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
72. منتظری، حسین‌علی (1409ق)، کتاب الزکاة، ج3، چ2، قم: مرکز جهانی مطالعات اسلامی.
73. ـــــــــــــــ (بی‌تا)، العروة الوثقی مع تعلیقات المنتظری، ج1، بی‎جا: بی‎نا.
74. نائینی، میرزا محمدحسین غروی (1373ق)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، ج1، تهران: المکتبة المحمدیة.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 اسفند 1397
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 29 تیر 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار