علل ترجیح نمایۀ‌ موضوعی با رویکرد ترکیبی در بازنمایی موضوعات فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه سازماندهی اطلاعات و مدارک پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی/ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

این مقاله به امکان‌سنجی رویکردهای متداول در سازمان‌دهی محتوایی اطلاعات (مانند فهرست‌نویسی، رده‌بندی و نمایه‌سازی)، به‌منظور نظم‌بخشی و بازنمایی موضوعات فقهی براساس اصطلاح‌نامۀ فقه می‌پردازد. از میان آنها نمایه‌سازی را به‌سبب بازنمایی تحلیلی و بازیابی هدفمند اطلاعات بر سایر شیوه‌های سازمان‌دهی ترجیح داده و به‌سبب کثرت و تنوع موضوعات، و فراوانی منابع و محمل‌های برون‌داد فقهی، تنها شیوۀ نمایه‌سازی تحلیلی - موضوعی را برای سازمان‌دهی اطلاعات و مدیریت موضوعات علم فقه معرفی می‌نماید. باوجود این، از میان رویکردهای متداول نمایه‌سازی، سه رویکرد نمایه‌سازی ساده، نمایه‌سازی درون‌بافتی و نمایه‌سازی برون‌بافتی را به‌سبب برخی معایب، برای سازمان‌دهی موضوعات علم فقه ناکافی دانسته و بر نمایه‌سازی موضوعیِ ترکیبی، که از ترکیب چند اصطلاح یا واژگان نمایه‌ای برای معرفی یک موضوع تشکیل شده، تأکید و به آن توصیه می‌کند. نمایه‌سازی ترکیبی را پژوهشکدۀ مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی ابداع و بومی‌سازی‌ کرده است. در این روش، موضوعات کلان و خُرد هر علم، از جمله علم فقه با فروع فراوانش، به‌خوبی توصیف می‌شود. همچنین، در مقام بازیابی اطلاعات آن، موجب دستیابی هدفمند و دلخواه جست‌وجوگر می‌گردد و به‌جای ارائۀ طریق، «إیصال إلی المطلوب» می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reasons of preferring a subjective index with a compound approach to repre-senting jurisprudential subjects

نویسنده [English]

  • sayyed taqi waredi
Assistant Professor of Islamic Sciences and Culture Academy Islamic Information and Document Management Research Center
چکیده [English]

This article examines the probability - measure of the usual approaches in organizing content information (such as cataloging, categorizing and indexing), in order to structure and represent jurisprudential matters based on the thesaurus of the jurisprudence. Among them, due to the analytical representation and proposed data extraction, it has preferred indexing to other methods of organization, and because of the diversity and variety of issues, and the abundance of sources and attributions of jurisprudential output, this paper introduces the only method of analytic - subjective indexing for organizing information and managing issues of jurisprudence. Nevertheless, because of some defects, this research regards three indexes including simple, textual and contextual indexes among the common approaches of indexing as inadequate to organize the subject of jurisprudence, and emphasizes and recommends on the synthetic subject indexing, which consists of combining several terms or words to represent an issue.
The synthetic indexing has been created and localized by the Institute for Management of Islamic Information and Documents. In this method, the macro and micro issues of any science, including the jurisprudence with its many branches is well described. Similarly, in order to achieve its data extraction, it will result in a proposed and desirable access of a researcher and, instead of providing a way, it will achieve the desirable aim.

کلیدواژه‌ها [English]

  • organizing data
  • jurisprudential subjects
  • science of jurisprudence
  • indexing
  • syn-thetic subject indexing
1. ابرامی، هوشنگ (1379)، شناختی از دانش‌شناسی، به‌کوشش رحمت‌الله فتاحی، چاپ سوم، تهران: کتابدار.
2. انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین (1420ق)، کتاب المکاسب، چاپ سوم، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
3. راولی، جنیفر (1374)، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی، ترجمۀ جعفر مهراد، چاپ نخست، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
4. شهید اول (محمدبن‌جمال‌الدین مکی عاملی) (1411ق)، اللمعة الدمشقیة، چاپ نخست، قم: دارالفکر.
5. شیخ طوسی (محمدبن‌حسن) (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، تصحیح و تعلیقِ سید محمدتقی کشفی، چاپ سوم، تهران: مرتضویه.
6. فتاحی، رحمت‌الله (1373)، فهرست‌نویسی ـ اصول و روش‌ها، ویراستۀ اسدالله آزاد، چاپ نخست، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
7. کلیولند، دونالد بی؛ آنادی کلیولند (1385)، درآمدی بر نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی، ترجمۀ سید مهدی حسینی، چاپ نخست، تهران: چاپار.
8. لنکستر، اف. دبلیو (1388)، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی، ترجمۀ عباس گیلوری، چاپ دوم، تهران: چاپار.
9. مارسلا، ریتا؛ آرتوی مالت بای (1386)، آیندۀ رده‌بندی، ترجمۀ زهرا اباذری و فهیمه باب‌الحوائجی، چاپ نخست، تهران: چاپار.
10. مؤسسه استاندارد بریتانیا (1392)، اطلاعات و مستند‌سازی، ترجمۀ زهرا ده‌سرایی و نسیم قیاسی، چاپ نخست، تهران: پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطلاعات ایران.
11. نوروزی، علیرضا (1393)، نمایه‌سازی کتاب، ویرایش دوم، چاپ دوم، تهران: چاپار .
12. نوروزی، علیرضا؛ خالید ولایتی (1389)، نمایه‌سازی موضوعی: نمایه‌سازی مفهومی، چاپ نخست، تهران: چاپار.
13. هانتر، اریک (1372)، فهرست‌نویسی کامپیوتری، ترجمۀ جعفر مهراد و مجید آذرخش، چاپ نخست، تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.