بهره‌گیری از مقاصد شریعت در تشخیص اَهم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 طلبه درس خارج فقه و دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

«مقاصد شریعت» از مباحث مبارک و نوظهوری است که تاکنون کارکردهای گوناگونی برای آن ذکر شده است. افزون‌بر نقش آن در تصحیح دیدگاه و زاویۀ اجتهادی، ظهورسازی و ظهورشکنی، دربارۀ سنداِنگاری مقاصد نیز چندین رویه پدید آمده است؛ البته، بیشتر فقیهان با تردید به این موضوع نگریسته‌اند. در این نوشتار به مقاصد شریعت از دریچه‌ای دیگر و از زاویۀ مرجَّحیَّت باب تزاحم احکام نگریسته شده است. توضیح اینکه، پس‌از پیشینۀ مقاصد شریعت، در تبیین اَهمّ این مقاصد و رابطۀ طولی‌شان کوشش شده، و وضعیت تزاحم میانِ پاره‌ای از احکام درپرتو به‌کارگیری مقاصد شرع به‌مثابه مرجح قطعی یا احتمالی بررسی شده است. از این بررسی‌ها نتایجی ملموس و کاربردی به‌دست آمده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Utilizing the Shari`ah`s (Islamic legal) purposes for determining a more significant issue

نویسندگان [English]

  • mirza mohammad vaezi 1
  • Sayyad mohammad taghi Ghabooli dorafshan 2
  • Mohammad taghi Fakhlaei 3
1 PHD student of Islamic Jurisprudence and principles of Islamic law, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Corresponding author: Associate professor, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
3 Professor, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The Shari`ah`s purposes are one of the blessed and newfangled discussions that the various functions are stated for them. In addition to the effect of these aims on correcting the Ijtehadi (legal reasoning) approach and aspect, making appearance and disappearance of it, whether the these aims and purposes of the shari`ah are to be regarded as the legal evidence or not, several practices have been created. Of course, most of the jurisprudents have doubtfully looked at this issue.
This paper has considered the Shari`ah`s purposes according to an another trapdoor, and from an angle of predominance in the conflicted ordinances section. After explaining the background of the Shari`ah`s purposes, this article tries to specify the more significant aims and their linear relationship, and similarly to consider the situation of conflictions among some of Islamic ordinances in accordance with the light of utilizing Islamic legal aims as a definite or probable predominant. Some tangible and functional results are acquired by this study too.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Shari`ah`s purposes
  • determining the more important issue
  • predominant of confliction section
  • arrangement of predominant issues
* قرآن کریم.
1. ابن‌ادریس، محمدبن‌منصور (1410ق)، السرائر، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، چاپ دوم.
2. ابن‌فهد حلی، جمال‌الدین (1407ق)، مهذب البارع فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، چاپ نخست.
3. اردبیلی، احمدبن‌محمد (1378)، زبدة البیان فی براهین أحکام القرآن، قم، مؤمنین، چاپ دوم.
4. بدوی، یوسف احمد (1421ق)، مقاصد الشریعة عند ابن تیمیه، اردن، دارالنفائس، چاپ نخست.
5. بوطی، محمد سعید (1422ق)، ضوابط المصلحة فی الشریعة الإسلامیة، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ ششم.
6. توحیدی، محمدعلی (بی‌تا)، مصباح الفقاهة (تقریرات سیدابوالقاسم خوئی)، قم، نشر سید الشهداء7، چاپ دوم.
7. توکلی، اسدالله (1384)، مصلحت در فقه شیعه و سنی، قم، مؤسسۀ ‌آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، چاپ نخست.
8. حر عاملی، محمد (1414ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسۀ آل‌البیت:، چاپ دوم.
9. خمینی، سیدروح‌الله (1369)، صحیفه نور، بی‌جا، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، چاپ نخست.
10. خمینی، سید روح الله (1404ق)، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، چاپ نخست.
11. _____________ (1379)، کتاب البیع، بی‌جا، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، چاپ نخست.
12. _____________ (1381ق)، المکاسب المحرمة، قم، مهر، چاپ نخست.
13. ریسونی، احمد (1376)، اهداف دین از دیدگاه شاطبی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
14. ری‌شهری، محمد (1419ق)، میزان الحکمة، قم، دارالحدیث، چاپ دوم.
15. سید رضی، محمدبن‌حسین (1379)، نهج البلاغه، تهران، نشر تألیفات فیض‌الاسلام، چاپ پنجم.
16. شهید اول (محمدبن‌مکی) (بی‌تا)، القواعد و الفوائد، قم، منشورات مکتبة المفید، چاپ نخست.
17. شهید ثانی (زین‌الدین‌ عاملی جبعی) (1370)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، بیروت، مکتب اعلام اسلامی، چاپ نخست.
18. _____________ (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الإسلام، قم، مؤسسه‌ معارف اسلامی، چاپ نخست.
19. شیخ صدوق (محمدبن‌علی‌بن‌بابویه) (بی‌تا)، علل الشرایع، قم، مکتبة الداوری.
20. شیخ طوسی (ابی‌جعفر محمد) (1390ق)، النهایة، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ نخست.
21. شیخ مفید (محمدبن‌علی) (1362)، الخصال، قم، جامعۀ مدرسین، چاپ نخست.
22. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (بی‌تا)، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء تراث العربی.
23. علیدوست، ابوالقاسم (1381)، فقه و عقل، تهران، مؤسسۀ دانش و اندیشه‌ها، چاپ نخست.
24. _____________ (1394)، فقه و مصلحت، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
25. غزالی، ابوحامد (1417ق)، المستصفی من علم الأصول، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ نخست.
26. فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله (1404ق)، التنقیح الرائع، قم، مطبعة الخیام، چاپ نخست.
27. قمی، میرزا ابوالقاسم (بی‌تا)، قوانین الأصول، بی‌جا، انتشارات مکتب اسلامی.
28. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1381ق)، اصول کافی، تهران، مکتبة الصدوق، چاپ نخست.
29. کاظمی، محمدعلی (1409ق)، فوائد الأصول (تقریرات محمدحسین نائینی)، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی.
30. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم.
31. محقق حلی، نجم‌الدین (1408ق)، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم.
32. مصباح یزدی، محمدتقی (1374)، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسۀ ‌آموزشی و پژوهشی امام خمینی1، چاپ نخست.
33. مطهری، مرتضی(1375)، مجموعه آثار، قم، صدرا، چاپ پنجم.
34. مهریزی، مهدی (1419ق)، مدخل الی فلسفة الفقه، قم، مؤسسة‌ الأعراف، چاپ نخست.
35. میساوی، محمدطاهر (بی‌تا)، مقدمة مقاصد الشریعة الإسلامیة، بی‌جا، بی‌نا (چاپ‌شده در کتاب مقاصد الشریعة الإسلامیة اثرِ محمد طاهر بن عاشور).
36. نراقی، محمدمهدی (1383ق)، جامع السعادات، قم، مکتبة الداوری، چاپ نخست.
37. واعظی، میرزامحمد (1395)، «تأملی در قاعده‌انگاری اولویت دفع مفسده از جلب منفعت»، فقه و اصول، دانشگاه فردوسی مشهد، ش106.