بررسی اعتبار قاعدۀ عدالت در موارد منصوص و غیرمنصوص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

رئیس پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

با فرض دلالت ابتدایی ادله (به‌سان مقتضی) بر ثبوت قاعدۀ عدالت، یکی از پرسش‌برانگیز‌ترین مباحثی که وجود مانع دربرابر این مقتضی را بررسی می‌کند، کاربرد قاعده به‌لحاظ بودن یا نبودن نص است. جریان قاعدۀ عدالت، در موارد غیرمنصوص، به جنبۀ اثبات‌گری این قاعده برای استنباط احکام بستگی دارد. بررسی ادلۀ این قاعده، عدم حجیت اثبات‌گری آن را نشان می‌دهد. اما هستند فقیهانی که مستند به عدالت، احکامی را استنباط و اثبات کرده‌اند. در موارد منصوص، جایی که عدالت در مقام اثبات و تشخیص مرجع آن در قاعدۀ عدالت، با اصل حکم منصوص درافتد، حمل بر تخطئه در تشخیص می‌شود. اما جایی که با اطلاق یا عموم حکم منصوص درافتد، نفی این گونه اطلاق یا عموم کاری است که در مقام استنباط احکام، از ادلۀ قاعدۀ عدالت بر‌می‌آید.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Authority of the Principle of Justice Regarding Designated and Undesignated Rulings

نویسنده [English]

  • sayfollah sarrami
چکیده [English]

The primary indication of arguments justifies the Principle of Justice. Application of the Principle of Justice, regarding the existence or absence of the designated ruling, is one of the most challenging subjects which studies the existence of impediment against this justification. The implementation of the Principle of Justice regarding undesignated cases depends on the competency of this principle in deducting the rulings. Studying the evidences of this principle asserts it's inadequacy for deducting the rulings. Nevertheless, there are jurists who deduct some rulings based on this principle. Regarding the specified and designated cases, where there is a conflict between justice—as a referent in the Principle of Justice—and a specified ruling, the authority of justice in deducting the ruling is proscribed. Although, where the conflict is between Justice and the generality or the absoluteness of a designated ruling, this principle is adequate to negate the generality and absoluteness of that ruling.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • Inequity
  • Designated Ruling
  • Undesignated Ruling
  • Principle of Justice
* قرآن کریم.
1. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق)، کفایة الأصول، قم، مؤسسة آل البیت:.
2. انصاری(شیخ)، مرتضی (1414ق)، رسائل فقهیة، قم، کنگرۀ شیخ انصاری.
3. _____________ (1415ق)، کتاب المکاسب، قم، کنگرۀ شیخ انصاری.
4. _____________ (1428ق)، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی.
5. بجنوردی، سیدمحمدحسن (1377)، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی.
6. بحرانی، یوسف (بی‌تا)، الحدائق الناضرة، قم، جماعة المدرسین.
7. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت:.
8. خمینی(امام)، سیدروح‌الله (1379)، کتاب البیع، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی1.
9. خوئی، سیدابوالقاسم (1374ق)، مصباح الفقاهة، تقریرِ محمدعلی توحیدی، نجف، المطبعة الحیدریة.
10. سبزواری، محمدباقر (بی‌تا)، ذخیرة المعاد، قم، مؤسسة آل البیت:.
11. ____________ (1423ق)، کفایة الأحکام، قم، جماعة المدرسین.
12. سیستانی، سیدعلی (1414ق)، قاعدة لا ضرر، قم، مکتبة آیةالله العظمی السید السیستانی.
13. شیخ صدوق (محمدبن علی‌بن بابویه) (1363)، من لا یحضره الفقیه، قم، جماعة المدرسین.
14. شیخ طوسی (محمدبن‌حسن) (1365)، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
15. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (1367)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
16. صدر، محمدباقر (1420ق)، قاعدة لا ضرر، قم، دار الصادقین.
17. عاملی، سیدمحمدجواد (1424ق)، مفتاح الکرامة، قم، جماعة المدرسین.
18. عاملی، محمدبن‌علی (1411ق)، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، بیروت، مؤسسة آل البیت:.
19. علی‌اکبریان، حسنعلی (1386)، قاعدۀ عدالت در فقه امامیه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
20. فاضل آبی، حسن‌بن‌ابوطالب (1410ق)، کشف الرموز، قم، جماعة المدرسین.
21. مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت، دار احیاء التراث ‌العربی.
22. مراغی، میرعبدالفتاح (1417ق)، العناوین، قم، جماعة المدرسین.
23. نائینی، محمدحسین (1406ق)، فوائد الأصول، تقریرِ محمدعلی کاظمی، قم، جماعة المدرسین.
24. ___________ (1413ق)، کتاب المکاسب و البیع، تقریرِ محمدتقی آملی، قم، جماعة المدرسین.
25. ___________ (1418ق)، منیة الطالب، تقریرِ موسی‌بن‌محمد خوانساری، قم، جماعةالمدرسین.
26. نراقی، احمدبن‌مهدی (1375)، عوائد الأیام، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الأعلام الإسلامی.
دوره 23، شماره 87 - شماره پیاپی 87
شماره 87 و 88 به صورت دوفصل‌نامه به چاپ رسیده است
فروردین 1395
صفحه 49-70
  • تاریخ دریافت: 09 شهریور 1396
  • تاریخ بازنگری: 14 آبان 1396
  • تاریخ پذیرش: 04 مهر 1396