بررسی و نقد دیدگاه‌ها درباره غیبت مخالف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی -پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 دانشگاه فردوسی

چکیده

یکی از پرسش‌های مطرح در حوزۀ فقه خلافی آن است که آیا غیبت مخالفان و منکران ولایت رواست یا غیبت آنان، همچون شیعیان که در اصطلاح فقیهان امامیه، مؤمن نامیده می‌شوند، ممنوع و نارواست؟ دراین‌باره دو دیدگاه میان فقیهان امامیه وجود دارد: برخی فقیهان پیشین و عده‌ای از معاصران قائل به جواز غیبت آنان شده‌اند و درمقابل، عده‌ای از پیشینیان، همچون محقق اردبیلی، و بسیاری از فقیهان معاصر غیبت مخالفان را حرام و ناروا شمرده‌اند. دیدگاه صحیح، که در این مقاله به آن توجه شده، نظریۀ اخیر است؛ ازاین‌رو، به‌منظور تقویت این دیدگاه و برداشتن موانع پیش‌رو، درآغاز نظریۀ «قول جواز» مطرح و نقد گردیده و سپس نظریۀ محقق اردبیلی و دیگر پیروان این دیدگاه، بیان و با طرح دلایلی چند تأیید شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying and criticism:Considerable viewpoints on backbiting the opponent

نویسندگان [English]

  • Sayyed Ja`far Sadeqi Fadaki 1
  • Ali Akbar Ahmad Pour 2
1
2
چکیده [English]

One of the considerable questions in the realm of jurisprudence of difference is that whether backbiting the opponents and
rejecters is permitted, or prohibited and inadmissible as it is the case about the Shiite which  the Imami Jurists called them as the believers. There are two theories among the jurisprudents in this regard. Some of them in the past as well as in our time consider backbiting the opponents as permissible and in the contrast to it, part of them such as Moqaaddas Ardebili
and lots of the contemporaneous Foqaha regard it as forbidden and indecent. The correct viewpoint which is considering in this paper is the latter one,therefore, in order to strengthen it and remove its obstacles, theory of  permissibility is stated and criticized, and then Ardebili`s approach and the other followers of it is set forth and confirmed by some evidence. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • backbiting
  • opponent
  • believe
  • Muslim and forbidden
1. قرآن کریم.
2. نهج‌البلاغه.
3. صحیفۀ سجادیه.
4. ابن‌حجر، فتح الباری، چ دوم، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
5. ابن‌عربی، محمدبن‌علی، الفتوحات المکیة، بیروت، دارالصادر، بی‌تا.
6. ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، تحقیقِ عبد‌السلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404ق.
7. ابن‌کثیر، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، تحقیقِ یوسف عبد‌الرحمن مرعشلی، بیروت، دارالمعرفة، 1412ق.
8. ابن‌ماجه قزوینی، محمدبن‌یزید، السنن، تحقیقِ محمد‌فؤاد عبدالباقی، بیروت، دارإحیاءالتراث‌العربی، 1395ق.
9. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، قم، ادب الحوزة، 1405ق.
10. انصاری، شیخ مرتضی، کتاب‌المکاسب، تحقیقِ لجنة تحقیق تراث الشیخ الاعظم، قم، المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصاری، 1415ق.
11. ایروانی، میرزاعلی، حاشیة کتاب ‌المکاسب، قم، دار ذوی‌القربی، 1421ق.
12. بهبهانی، محمدباقر، حاشیة مجمع الفائدة والبرهان، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحیدالبهبهانی، 1417ق.
13. جوادی آملی، عبدالله، جزوات درس مکاسب محرمه، جلسات 193و194، قم، مؤسسۀ اسراء، 1394.
14. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح، تحقیقِ احمدبن‌عبدالغفور عطار، قاهره، دارالکتاب العربی، بی‌تا.
15. حرعاملی، محمد‌بن‌الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث، 1414ق.
16. خمینی، روح‌الله، کتاب الطهارة، چ دوم، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی، 1427ق.
17. خوئی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهة، قم، مکتبة الداوری، بی‌تا.
18. الدویش، احمد‌بن‌عبدالرزاق، فتاوی اللجنة الدائمة، چ دوم، ریاض، مکتبه‌العبیکان، 1420ق.
19. روحانی، محمدصادق، فقه‌الصادق، قم، مهر استوار، 1413ق.
20. زبیدی، محمدمرتضی، تاج‌العروس، قاهره، منشورات دار مکتبة‌الحیاة، بی‌تا.
21. سبحانی، جعفر، المواهب فی تحریر أحکام ‌المکاسب، قم، مؤسسة‌الإمام‌الصادق7، 1410ق.
22. سبزواری، عبدالاعلی، مهذب‌الأحکام، نجف، مطبعة الآداب، بی‌تا.
23. سبزواری، محمدباقر، کفایة الفقه، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1413ق.
24. سعدی، ابوحبیب، القاموس الفقهی، چ دوم، دمشق، دارالفکر، 1408ق.
25. سید مرتضی، الأمالی، تحقیقِ احمدبن‌امین الشنقیطی، چ اول، قم، منشورات مکتبة آیة‌الله‌العظمی المرعشی النجفی، 1325ق.
26. شرف‌الدین، سیدعبدالحسین، الفصول المهمة فی تألیف الأمة، چ اول، قم، مؤسسة بعثت، بی‌تا.
27. شهید اول، القواعد و الفوائد، قم، مکتبة‌المفید، بی‌تا.
28. شهید ثانی، الروضة‌البهیة‌‌ فی شرح ‌اللمعة ‌الدمشقیة، بیروت، دارالعالم الاسلامی، بی‌تا.
29. ______، کشف‌الربیة، چاپ‌شده در کتاب المصنفات‌الأربعة، قم، بوستان کتاب، 1422ق.
30. شیخ صدوق، علل الشرایع، تحقیقِ سیدمحمدباقر بحرالعلوم، نجف، منشورات مکتبة الحیدریة، 1386ق.
31. _______، ثواب‌الأعمال، بیروت، مؤسسة ‌الأعلمی للمطبوعات، 1410ق.
32. _______، الأمالی، چ اول، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، 1417ق.
33. _______، من لایحضره الفقیه، تحقیقِ علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه نشر اسلامی، بی‌تا.
34. شیخ طوسی، الإقتصاد، تهران، منشورات مکتبة جامع چهلستون، 1400ق.
35. صاحب جواهر (محمد‌حسن نجفی)، جواهرالکلام، تحقیقِ شیخ‌عباس قوچانی، چ سوم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1365.
36. طباطبائی، سیدعلی، ریاض‌المسائل، قم، مؤسسة ‌النشر الإسلامی، 1419ق.
37. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، بیروت، دارإحیاءالتراث‌العربی، 1403ق.
38. عاملی، محمدجواد، مفتاح‌الکرامة، بیروت، دارإحیاءالتراث‌العربی، 1417ق.
39. علامۀ حلی، تذکرة الفقهاء، چ اول، قم، مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث، 1422ق.
40. فتح الله، احمد، معجم ألفاظ الفقه الجعفری، چ اول، الدمام، بی‌نا، 1415ق.
41. کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تحقیقِ علی‌اکبر غفاری، چ پنجم، تهران، دارالکتب‌الإسلامیة، 1363.
42. گلپایگانی، محمدرضا، نتائج الأفکار، چ اول، قم، دارالقرآن‌الکریم، 1413ق.
43. محسنی، محمدآصف، حدودالشریعة، قم، بوستان کتاب، 1429ق.
44. محقق اردبیلی، احمد، مجمع‌الفائدة و البرهان، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1411ق.
45. محقق بحرانی، یوسف، الحدائق‌الناضرة، نجف، دارالکتب‌الإسلامیة، 1378ق.
46. محقق کرکی، علی‌بن‌الحسین، جامع‌المقاصد، چ اول، قم، مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث، 1408ق.
47. مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا، 1418ق.
48. مظفر، محمدرضا، عقائد الإمامیه، تحقیقِ حامد حفنی داود، قم، انصاریان، بی‌تا.
49. مکارم شیرازی، ناصر، انوارالفقاهة: کتاب التجارة، قم، مؤسسة ‌الإمام امیرالمؤمنین7، 1415ق.
50. نراقی، احمد، مستند الشیعة، چ اول، قم، مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث، 1418ق.
51. نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، چ اول، بیروت، مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث، 1408ق.
52. نووی، یحیی‌بن‌شرف، روضة الطالبین، تحقیقِ عادل احمد عبد الموجود، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.