درنگی در انتقال خون آلوده از دیدگاه فقه جزایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی

2 دانشجوی دانشگاه شهید مطهری مشهد

چکیده

آسیب رساندن به تمامیت جسمانی یا معنوی اشخاص، در شرایط خاصی، پیامدهای مدنی و گاه کیفری می‏تواند درپی داشته باشد. امروزه با تحولات علمی، مصادیق تازه‏ای از این نوع خسارت‌ها آشکار شده که در گذشته وجود نداشته است؛ یکی از این مصادیق، آلوده کردن دیگری با خون آلوده است. هم‌اکنون بسیاری از خطرناک‏ترین و مهلک‏ترین بیماری‌ها ‏با این روش منتقل می‏شوند. نظر‌به‌اینکه گونه‏هایی از این موضوع، جنبه‏های کیفری و جرم‏شناختی‏ دارند، این نوشتار با رویکرد کیفری تدوین‏ شده است. بنابراین، پرسش اصلی مقاله این است: احکام تکلیفی و وضعی، و نیز حدود مسئولیت کیفری فرد انتقال‌دهنده چیست؟
براساس دستاوردهای این تحقیق، انتقال عمدی خون آلوده به خود یا دیگری، بدون غرض عقلایی، حرام است. ازنظر مسئولیت کیفری نیز چنانچه این انتقال به آسیب و فوت انتقال‏گیرنده منجر شود، مرتکب، مستحق مجازاتی است که براساس شرایط، متفاوت خواهد بود؛ درحالی‌که انتقال غیرعمدی، تنها مستلزم پرداخت خسارت (دیه یا ارش و هزینه‏های درمان) است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A deliberation on transfusing contaminated blood in the Islamic Criminal Jurisprudence (Feqh)

نویسندگان [English]

  • Hossein Naseri Moqaddam 1
  • hajar rezaei 2
1
2
چکیده [English]

Under certain conditions, injuring a person`s physical and spiritual entirety can cause some civil and criminal consequences. Nowadays, some new examples of these such damages which did not exist in the past, have been revealed by the scientific developments. Contaminating blood is one of them that is transferring many of the most dangerous and the most fatal diseases to others now. Considering that some forms of this subject have criminal and criminological aspects, the criminal feature of  this subject is to be taken an account in this paper. The main question of this paper is: what are the obligatory and conventional orders, and the limits of a transferor`s criminal liability? 
According to the achievements of the research, transfusing contaminated blood into oneself or another without any reasonable motive, and deliberately, is forbidden. Where, in accordance with the criminal responsibility, this transfer is resulted to injury or death of another, its perpetrator is entitled to punishment which has different conditions. But its involuntary transfer is only resulted into compensation (diyah, arsh and cure costs).  This paper is written with a descriptive-analytical method and a current jurisprudential one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal responsibility
  • contaminated blood
  • causation and perpetration
  • criminal jurisprudence and transfusing diseases
1. قرآن کریم.
2. آصف‌المحسنی، محمد، الضمانات‌ الفقهیة و أسبابها، چ اول، قم، پیام مهر، 1382.
3. آل مهدی، محمد‌مهدی، نورالدین هابیلی، ویروس‏شناسی عمومی، چ اول، شیراز، مرکز نشر دانشگاه شیراز، 1367.
4. اردبیلی، احمد، زبدة البیان، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، بی‏تا (الف).
5. ________، مجمع الفائدة و البرهان، قم، منشورات الجامعة المدرسین، بی‏تا (ب).
6. اردبیلی، محمد‌علی، حقوق جزای عمومی، چ پنجم، تهران، میزان، 1382.
7. انصاری، مرتضی، فرائد الأصول، چ اول، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1419ق.
8. __________، المکاسب، چ اول، بیروت، مؤسسة النعمان،1410ق.
9. بجنوردی، سیدمحمد، مصادر التشریع عندالإمامیة و السنة، چ اول، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی1، 1378.
10. بحرالعلوم، سید‌محمد، بلغة الفقیه، چ اول، تهران، منشورات مکتبة الصادق7، 1403ق.
11. بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته‌به جامعه مدرسین، 1405ق.
12. جرجانی، علی‌بن‌محمد، التعریفات، تهران، ناصرخسرو، 1370.
13. جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، صحاح اللغة، چ چهارم، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407ق.
14. حر عاملی، محمد‌بن‌الحسن، تفصیل وسائل الشیعة، چ دوم، قم، آل‌ البیت:، 1414ق.
15. حکیم، محمدتقی، الأصول العامة للفقه المقارن، چ اول، تهران، المجمع العلمی للتقریب، 1431ق.
16. حلی‌(ابن‌ادریس)، محمد‌بن‌منصور، السرائر، چ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته‌به جامعه مدرسین، 1410ق.
17. حلی، یحیی‌بن‌سعید، الجامع للشرایع، قم، مؤسسۀ سید‌الشهداء، 1405ق.
18. خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیلة، چ دوم، نجف، مطبعة الآداب، 1390ق.
19. خوانساری، سید‌احمد، جامع المدارک، چ دوم، تهران، مکتبة الصدوق، 1394ق.
20. خوانساری، موسی، منیة الطالب فی شرح المکاسب، چ اول، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1424ق.
21. خوئی، سید‌ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، چ دوم، نجف، مطبعة الآداب، 1369ق.
22. شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای عمومی، چ اول، تهران، ژوبین، 1375.
23. شاهرودی، سیدمحمود، «آنچه بزهکار باید افزون‌بر دیه بپردازد»، فصلنامه فقه اهل بیت:، ش 5-6، 1375.
24. شفیعی سروستانی، ابراهیم و دیگران، قانون دیات و مقتضیات زمان، چ اول، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری، 1376.
25. شهید ثانی (زین‌الدین‌ عاملی جبعی)، الروضة البهیة، تصحیح سیدمحمد کلانتر، چ اول، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، بی‏تا.
26. شیخ الشریعة (ملافتح‌الله غروی اصفهانی)، قاعدۀ لا ضرر، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی‏تا.
27. شیخ طوسی، محمد‌بن‌الحسن، الإستبصار، چ چهارم، تهران، دار‌الکتب الإسلامیة، 1363.
28. _________________، الخلاف، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.
29. _________________، المبسوط، قم، المکتبة المرتضویة، 1387ق.
30. صاحب جواهر(محمد‌حسن نجفی)، جواهر الکلام، چ سوم، قم، دار‌الکتب الإسلامیة، بی‏تا.
31. طباطبائی، سیدعلی، ریاض المسائل، چ اول، قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین، 1420ق.
32. طباطبائی، سید‌محمد‌حسین، المیزان، قم، منشورات الجامعة المدرسین، بی‏تا.
33. طبرسی، فضل‌بن‌الحسن، مجمع البیان، چ اول، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1415ق.
34. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، مختلف الشیعة فی الأحکام الشرعیة، چ دوم، قم، مکتب الأعلام الإسلامی، 1418ق.
35. فاضل هندی، محمد‌بن‌الحسن، کشف اللثام، چ اول، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.
36. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، العین، چ دوم، قم، دار‌الهجرة، 1409ق.
37. فولادبند، فرحناز، بیماری‏های واگیر، شیراز، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان فارس، 1391.
38. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.
39. محقق کرکی (علی‌بن‌الحسین)، جامع المقاصد، چ اول، قم، مؤسسۀ آل البیت:، 1408ق.
40. گلدوزیان، ایرج، بایسته‏های حقوق جزای عمومی، چ چهاردهم، تهران، میزان، 1386.
41. مالک‌نژاد، پرویز، ویروس‏شناسی پزشکی، چ اول، تهران، دانش‌پژوه، 1376.
42. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، چ دوم، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1403ق.
43. محقق حلی، جعفر‌بن‌الحسن، شرایع الإسلام، چ دوم، تهران، استقلال، 1409ق.
44. ________________، المختصر النافع، چ دوم، تهران، قسم الدراسات الإسلامیة فی مؤسسة البعثة، 1402ق.
45. محقق داماد، سید‌مصطفی، قواعد فقه مدنی، چ اول، تهران، سمت، 1381.
46. مروارید، علی‌اصغر، سلسلة الینابیع الفقهیة، چ اول، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1410ق.
47. ناصری‌مقدم، حسین، قواعد فقهی(ترجمۀ کتاب دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة، باقر ایروانی)، چ اول، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق7، 1394.
48. نوربها، رضا، زمینۀ حقوق جزای عمومی، چ پنجم، تهران، گنج دانش، 1380.