نوع مقاله : مقاله پژوهشی
احکام الرضا ع فى فقه الشیعة
آیت اللّه خویى،در ماه مبارک رمضان سال 1374 ه ق. و ماه مبارک رمضان سال 1375 ه ق. بحث«رضاع»را تدریس کرده و تقریرات درسى ایشان را دو تن از شاگردان درس معظّم له را نگاشته و اکنون چاپ و عرضه شده است.
در این اثر،عنوانهاى زیر به چشم مىخورد:
اسباب حرمة النکاح فى الاسلام،سببیّة الرضاع لنشر الحرمة، حکم المرتضع بالاضافة الى غیره،حکم المرضعة باالضافة الى غیرها،حکم الفحل بالاضافة الى غیره،حکم ابى المرضع باالضافة الى غیره،حکم اصول المرتضع،شروط الرضاع المحرم و... .
الکل و فراوردهاى آن در فقه اسلامى
سید حسن وحدتى شبیرى،قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسالمى،چاپ اول،1376.
بحثهاى طرح شده در این اثر،در سه بخش ارائه شدهاند:
1.ماهیت الکل و گونههاى آن،ویژگیهاى الکل و روشهاى تهیه آن.
2.نجس بودن خمر و دیگر نوسیدنیهاى الکلى.دلیلهاى نجس بودن و یا پاک بودن خمر و دلیلهاى پاکى و نجسى دیگر نوشیدنیهاى سُکرآور.
3.الکل و کاربردهاى آن از نظر شرع. در این بخش ابتدا موضوع نجس بودن الکل صنعتى و سپس الکل تخمیرى از نظر دلیلهاى فقهى و فتواى فقیهان،به بوته بررسى گذارده شده و آن گاه گزارههایى مانند:تولید الکل،استفاده از آن در جریان تولید کالاها،خرید و فروش و مصرف کالاهایى چون نوشابه،دارو،ادکلن و....از نظر شرعى به بحث گذاشته شده است.
نویسنده در این اثر مىکوشد، حساب الکل را از خمر جدا کند.
بیع المرابحة فى المصارف الاسلامید
فیّاض عبد المنعم حسنین،قاهره،المعهد العالمى للفکر الاسلامى،چاپ اول،1417.
از جمله بحثهاى پیچیده فقهى، مسائل مربوط به امور بانکى است.نویسنده در این کتاب،در سه فصل مسأله را به بوته بررسى نهاده است:
در فصل نخست،بحثهاى نظرى بانکدارى را با عنوانهاى زیر به بحث مىگذارد:
تعریف و ارکان و شروز المرابحة فى الفقه،مفهوم الصیغة فى المصارف الاسلامیة، مزایاا التعامل بها،الاهمید النسبیّة للمرابحة فى توظیفات المصارف الاسلامیة، التکیف الشرعى و القانونى لبیع المرابحة فى المصارف الاسلامیة.
در فصل ذوم،مباحث تطبیقى تبیین مىشود:
مراحل و اجرائ تنفیذ المرابحة فى المصارف الاسلامیة،معاییر قبول التعامل بالصیغة، اسس تحدید نسبة الربحّیة، ضمانات الوفائ الاعتراضات الشرعیّة فى التطبیق، المشکلات و العقبات التى تواجه التعامل المصرفى بالمربحة، مقترحات المعالجة.
در فصل سوم،پیشنادها و نمونه هایى از مسائل نو پیدا درباره امور بانک عرضه مىشود.
پول در نگاه اقتصاد و فقه
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى،مؤسسه فرهنگى اندیشه،چاپ اول، 1375.
این کتاب،در بردارنده بحثهاى علمى است که در تاریخ 23 / 1 / 74 د رمرکز تربیت مدرس دارالشّفاى قم،از سوى صاحب نظران در جمع فرهیختگان حوزوى ارائه گردیده است.
در این گردآیى،تاریخچه و ماهیت پول از نظر فقه مطرح و از سوى صاحب نظران به پرسشهاى شرکت کنندگان پاسخ داده شده است.
در بخش پایانى این اثر،مقالهاى تحت عنوان:«نقش اسکناس در نظام حقوقى اسلام»به قلم سید محمد موسوى بجنوردى پیوست آمده است.
تاریخ الفتوى فى الاسلام و احکامها الشرعیّة
لیسنة الحمصى، بیروت،دار الرشید و مؤسسة الایمان،چاپ اول،1417.
کتاب در سه بخش سامان یافته است:
1.اهمیت فتوا و تفاوت آن با پارهاى اصطلاحات فقهى دیگر.
2.تاریخ فتوا،از عصر پیامبر اسلام(ص)تا عصر عثمانى.
3.احکام فتواى،مفتى و مستفتى.
تلخیص مکاسب»،ج 1
مسلم قلى پور، چاپ اول،1376.
این اثر،چکیدههاى از مباحث محرّمة شیخ اعظم مرتضى انصارى است که نویسنده با سبکى پسندیده و خوش آیند مطالب را به فارسى خلاصه و با دسته بندى مناسب ارائه کرده است،به گونهاى که خواننده به آسانى با مباحث مطرح شده در مکاسب محرّمه آشنایى مىیابد،بدون این که در درک مباحث سرگردان شود.
خطاب الضمان فى البنوک لااسلامیّة
حمدى عبدالعظیم، قاهره،المعهد العالمى للفکر الاسلامى،چاپ اول،1417.
این اثر،در بر دارنده شش مقوله زیر است:
مفاهیم عامه،تعامل المصارف مع علمائ خطابات الضمان،خطاب الضمان من وجهة النظر القانونیة، خطاب الضمان من وجهة النظر الشرعیّة، الآثار المترتبة على عقد خطاب الضمان،نموذج لخطاب الضمان یتفق مع احکام الشریعة الاسلامیة.
دروس تمهیدیه فى الفقه الاستدلالى
باقر ایرانى،درالاعلم،چاپ اول،1418.
کتاب،با پیشگفتارى درباره ویژگیهاى مدرسه فقهى اهل بیت(ع)و ادوار فقه شیعى، آغاز مىشود.
این پیش درآمد،نوآموز فقه را با دورههاى گذشته تاریخ فقاهت شیعه آشنا مىکند.
نویسنده،پیش از کتاب«طهارت»که به عنوان نخستین کتاب فقهى شناخته مىشود،دو بحث طرح کرده است:شرایط تکلیف و مباحث اجتهاد و تقلید.
این کتاب درسى،بناسب جایگزین شرح لمعه باشد،از این روى، نویسنده از طرح آراى گوناگون فقهى پرهیز مىجوید و واژگان و جملههاى روان و سلیس بر مىگزیند.
از ویژگیهاى این اثر،ارجاع به منابع اصلى،بویژه قرآن و وسائل الشیعه و مستدل کردن احکام فقهى و پرهیز از آوردن فرعهاى جزئى و غیر مورد نیاز است.
الدروس الشرعیّة فى فقه الامامیة،ج 1
شهید اول(734 - 786 ه ق.)تحقیق:بخش فقه در مجمع بحثهاى اسلامى،بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى،چاپ اول،1417.
کتاب دروس،در واقع کتاب فتوایى است،لیکن گاه به دیدگاههاى دیگر فقیهان و دلیل احکام اشاره مىکند.
جلد اول در 126 درس سامان یافته که در آنها به کتابهاى:طهارت،صلات،زکات،خمس، صوم و حج پرداخته شده است.
مصححان، در پاورقى مآخذ آیات،روایات و اقوال را یادآور شدهاند و در پایان فهرستهاى زیر را به آن افزودهاند:
آیات، ادعیه،احادیث،اماکن و بلدان،قبایل و طوائف و فرق، کتابها،اعلام و موضوعات.
دلیل تحریر الوسیله - الخمس -
على اکبر سیفى مازندرانى، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى،چاپ اول،1417.
در این اثر،به گونه فشرده و مختصر تحریر الوسیله حضرت امام خمینى(ره)،شرح استدلالى شده است.متن«تحریر الوسیله»در بالاى صفحهها و مواردى که نیاز به شرح و توضیح داشته در پایین صفحهها آمده است.
مأخذ همه روایتهایى که در این اثر نقل شده،کتاب وسایل الشیعه است.
ذریعة الاستغنائ فى تحقیق مسألة الغناء
ملاحبیب اللّه شریف کاشانى(1262 - 1340 ه ق.)،قم، مرکز احیائ آثار الملاحبیب اللّه الشریف الکاشانى،چاپ اول،1375.
آن گونه که در مقدمه کتاب آمده، نویسنده 163 اثر ارزشمند در گزارههاى گوناگون از خود بر جاى گذارده است و مرکز احیاى آثار ملاحبیب اللّه کاشانى،بنا دارد به اندازه توان،همه آثار وى را به زیور چاپ بیاراید.
«ذریعة الاستغناء فى تحقیق مسألة الغناء»از جمله آثار ارزشمند ملا حبیب اللّه کاشانى است.این اثر، در ده مقدمه و سه مقصد و خاتمه سامان یافته است.
وى در مقدمههاى دهگانه، به بحثهاى کلى اصولى، فقهى و گاه مسائل مربوط به غنا مىپردازد.و در مقصد اول،ماهیت غنائ در لغت و عرف و در مقصد دوم،حکم شرعى غنائ در مقصد سوم،در استثناءات حکم غناء بحث مىکند.در خاتمه، از حکم نوحه بحث مىشود.
در پایان، فهرستهاى زیر آمده است،
آیات،احادیث،ابیات منظومه،امکنه،اعلام،مصادر تحقیق و محتوى.
العناوین
میر عبد الفتاح حسینى مراغى(م 1250 ه ق.)،ج 1، قم، دفتر انتشارات اسالمى،چاپ اول،1417.
کتاب «العناوین»در بردارنده مقالههاى گوناگون فقهى و اصولى است،با عنوانهاى خاص،کل آن داراى 94 عنوان و جلد نخست آن داراى 26 عنوان است،بدین شرح:
1.اصالة الاشتراک فى التکلیف.
2.حکم المکلّف المشتبه بکله او ببعضه.
3.بیان وجد عدم العمل بقاعدد مجهولة التاریخ فى موارده.
4.معى الشرط المتأخر.
5.قاعدة الشکّ بعد الفراغ.
6.تبعیّة الاحکام للاسماء.
7.اصالة عدم تداخل الاسباب.
8.المعرفّ و العلة الحقیقیة.
9.قاعدة العسر و الحرج.
10.قاعدة نفى الضرر و الضرار.
11.قاعدد القرعة.
12.تأسیس اصالة التعبّدیة فى المأمور به.
13.شرط النّیة.
14.الاصل فى نافل کلّ عبادة ان یکون فى حکم فریضتها.
15.قاعدة التسامح.
16.الاصل فى کو ن کلّ زیادة و نقیصة فى العبادة مبطلاً لها.
17.مقتضى القاعدة فى الموسّعات.
18.تعرض اجزائ العبادة.
19.قاعدة المیسور.
20.اصالة الطهارة.
21.اصالة النجاسة فى الدم.
22.قاعدة الامکان فى الحیض.
23.حکم من اتى بالعبادة.
24.قاعدة تحریم ابطال العمل مطلقا.
25.تحقیق حرمة الاهانة بالشعائر.
26.الاعانة البّر و التقوى.
الفقه المنهجى على مذهب الامام الشافعى
مصطفى خِن،مصطفى بُغا،على شربجى، دمشق،دار العلوم الانسانید،چاپ اول،1417،سه جلد.
این اثر یک دوره فقه استدلالى بر اساس مذهب شافعى است.جلد اول،عبادات و آنچه را که در پیوند با آنهاست در بر دارد:شامل طهارت، نماز، زکات، روزه، حج، قسم، نذر، ذبایح،عقیقه،اطعمه و اشربه، لباس و زینت و کفارات مىشود.
جلد دوم،در بردارنده احکام خانواده و بحثهاى پیرامون خانوادگى است:احوال شخیصه، نکاح و متعلقات آن، طلاق و متعلقات آن، رضاع، نسب، لقیط، وقف، ایصائ و فرائض.
جلد سوم،در موضوع معاوضات، معاملات و جنایات است،با عنوانهاى زیر:
بیع، سلم، ربا، صرف، قرض، هبه، اجراه، جعاله، صلح، حواله، شفعه، مساقات، مزارعه و مخابره، عاریه، شرکت، قراض، ودیعه، لقطه، رهن، کفالت، وکالت، اکراه، غصب، قصاص، دیات، حدود، جهاد، مسابقه، اقسام لهو، قضاء، قسمت، اقرار، حجر و امامة العظمى.
فقه الحیاة
گفت و گو با سید محمد حسین فضل اللّه،گفت و گو کننده:احمد احمد و عادل قاضى،بیروت،مؤسسة العارف للمطبوعات،چاپ اول،1417.
سید محمد حسین فضل اللّه، در این اثر دیدگاههاى فقهى خود را در مسائل نوپیدا،در قالب گفت و گو، به گونه زیبا و جذاب و خواندنى ارائه داده است،با این عنوانها:
تقلید، طهارت و نجاست،احکام خانواده، روزنامه، بازار، ارتباطات، انتخابات، طبّ، هنر، امور جنسى، ورزش، هلال، اذن فحوایى و..... .
گنجینه معارف فقهى قرآن، ج 1
فاضل مقداد(م:826 ه ق.)،ترجمه سید عبداللّه اصغرى،قم 1375.
این اثر،ترجمه کتاب ارزشمند «کنز العرفان فى فقه القرآن»، نوشته فاضل مقداد است که جلد نخست آن،طهارت، نماز و حج را در بر دارد.
مصباح الشریعة فى شرح تحریر الوسیله
عبدالنبى نمازى،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول،1375.
نویسنده در این اثر، سه شرح مستدل اجتهاد و تقلید تحریر الوسیله حضرت امام خمینى مىپردازد از ویژگیهاى این اثر،افزون بر ارائه دلیلهاى فقهى فرعهاى مطرح شده،پرداختن به شرح حال راویان است و اشاره به پندهاى اخلاقى زندگى آنان،تا خواننده افزون با راویان حدیث،از مکتب اخلاقى آنان نیز کسب فیض کند.
حقوق
آیین دادرسى کیفرى،ج 1
محمد آشورى،تهران،سمت،چاپ دوم،76.
این مجله، داراى دو دفتر است:
دفتر نخست به بیان کلیات تعریفها، بویژه تحول آیین دادرسى کیفرى،از قدیم تاکنون،با نگاهى گذرا به قوانین گذارده شده برخى کشورها در نیمه دوم قرن حاضر اختصاص دارد.
دفتر دوم،ویژه دعواى عمومى و خصوصى است.
تحقیقات مقدماتى، سازمان قضایى کیفرى، ادله اثبات دعواى کیفرى، اجراى احکام کیفرى و...موضوع جلدهاى دیگر را تشکیل مىدهد.
آیین دادرسى مدنى
نعمت احمدى،تهران،انتشارات اطلس،چاپ دوم 76.
در این اثر، مقولههاى زیر،به بوته بررسى گذارده شدهاند:
آیین دادرسى مدنى،دادگاهها، صلاحیت، دادخواست،طوارى دادرسى،دخالت اشخاص ثالث در دعوى،توقیف و تعقیب و بطلان دادرسى و استرداد دعوى و...
اصول القانون التجارى
سمیر عالیه،بیروت،المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع، چاپ دوم، 1996 م.
این کتاب، در پنج فصل سامان یافته است:
1.شرح اعمال گوناگون تجارى.
2.بحثهایى درباره تاجر،مانند:شروط تاجر و التزامات تاجر.
3.شرکتهاى تجارى.
4.مؤسسه تجارى.
5.بررسى اسناد تجارى از جوانب مختلف.
تأثیر زمان و مکان بر قوانین جزایى اسلام
حمید دهقان، قم، انتشارات مدین،چاپ اول،76.
این کتاب در دو بخش سامان یافته است:
بخش اول،به تاریخچه قوانین جزایى اسلام و مفهوم تأثیر گذارى زمان و مکان بر قوانین جزایى اسلام، اختصاص دارد.
در بخش دوم،ضمن بررسى معیارهاى تأثیر گذارى زمان و مکان بر قوانین جزایى اسالم،اختصاص دارد.
رد بخش دوم،ضمن بررسى معیارهاى تأثیر گذارى زمان و مکان بر قوانین اسلام،شش عامل مطرح شده است که پارههاى مستقیم و پارهاى غیر مستقیم بر احکام اسلام تأثیر مىگذارند:
اختیارات حکومت اسلامى،عروض عناوین ثانوى و احکام ثانوى ،تغییر در فتاوا،تغییر موضوعات و مصادیق ،تغییر در ملاکات احکام، تأثیر عرف بر قوانین و مقررّات.
تحلیل حقوق قراردادها
جان آدامس و راجر براون اسورد،ترجمه مجید پور استاد،قم انتشارات مدین،چاپ اول، 76.
در این اثر،از حقوق انگلستان و دیدگاههاى گوناگون در زمینه دعاوى قراردادى بحث مىشود.
دیدگاه:فرمالیسم،اصالت فرد در بازار و رفاه مصرف کننده همیشه در دستگاه حقوقى انگلستان در جدال و کشمکش هستند.در واقع قاضیان رسیدگى به اختلافهاى قراردادى،پیرو یکى از این دیدگاهاند،از این روى نویسنده به بررسى این دیدگاهها مىپردازد.
در پایان اصطلاحات انگلیسى - فارسى گرد آمده است.
تحوّلات حقوقى جهان اسلام
نورمن اندرسون،ترجمه فخرالدین اصغرى و جلیل قنواتى و مصطفى فضائلى،قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى،چاپ اول،1376.
نویسنده در این کتاب سیر تحوّل، علل،انگیزهها شیوهها و دستاوردهاى آن را در کشورهاى اسلامى بررسى کرده و چشم انداز آینده این حرکت را ترسیم مىکند.
وى مباحث را به چهار بخش تقسیم کرده است:
در بخش اول،به زمینهها و فشارهایى که اصلاحات و تحوّلات حقوقى را موجب گردیده،مىپردازد.
در بخش دوم،فلسفه و شیوه هاى اصلاح را بررسى مىکند.
در بخش سوم،دستاوردها و آثار اصلاح و تحوّل را یادآور مىشود.
در بخش چهارم، مسائل و دشواریهاى کنونى کشورهاى اسلامى را بر مىشمرد و چشم اندازهاى آینده را ترسیم مىکند.
نویسنده، سدّ باب اجتهاد در میان اهل سنّت و کاهش پیشرفت و پویایى در فقه شیعه را انگیزه کلّى روى گردانى از حقوق اسلامى و گرایش به نظام حقوقى غرب مىداند.وى،ضمن بررسیهاى خود،به برترى فقه امامیّه بر فقه اهل سنّت تصریح مىکند و مواردى را بر مىشمارد که کشورهاى سنّى مذهب،براى حلّ دشواریهاى حقوقى خود،بدون ذکر منبع،به فقه امامّیه عمل کردهاند.
یادآورى:نویسنده حقوق اسلام را بیشتر از دیدگاه اهل سنّت مىنگرد.
بنابراین،آنچه به حقوق اسلام نسبت مىدهد،منظور حقوق مبتنى بر مذهب اهل سنت است.البته در پارهاى موارد به نظر شیعه نیز اشاره مىکند.
تعارض قوانین
نجاد على الماسى،تهران،مرکز نشر دانشگاهى، چاپ چهارم،75.
کتاب از سه بخش سامان یافته است:
رد بخش اول،کلیات تعارض قوانین و پیدایش و تکامل تاریخى تعارض قوانین بررسى مىشود.
در بخش دوم،رابطه بین سیستمهاى حل تعارض و اجراى قانون صلاحیت دار، مورد تجزیه و تحلیل قرار مىگیرد.
و بخش پایانى کتاب،به مسائل مهم تعارض قوانین، اختصاص دارد و در آن ار گزاره هایى چون،احوال شخصیه،اموال،اسناد و قراردادها بحث مىشود.
حقوق بین الملل خصوصى، ج 1 و 2
محمد نصیرى، تهران، انتشارات آگاه،چاپ سوم،1375.
در این اثر از مبانى نظرى حقوق بحث مىشود و آنگاه این نظریه عیار سنجى و موارد قوت و ضعف آنها نمایانده و سرانجام، هر نظریه حقوقى با نظام تقنینى ایران،سنجیده مىشود.
نویسنده در این کتاب، از سه مقوله سخن مىگوید:تقسیم جغرافیایى اشخاص،وضع بیگانگان و مسأله تعارض قوانین.
حقوق جزاى عمومى، ج 1
هوشنگ شامبیاتى،تهران،انتشارات ویراستار،چاپ ششم، 75.
این اثر در دو بخش سامان یافته:
در بخش نخست،مقدّمهاى بر حقوق جزاى عمومى آمده که در آن، از جایگاه حقوق جزا در تقسیمات حقوقى، ارتباط آن با دیگر رشتههاى حقوقى و غیر قضایى و تاریخچه تحّول آن صحبت شده است.
در بخش دوم،ابتدا،جرم شناسایى و تعریف مىشود و آن گاه عناصر متشکله جرم شرح داده مىشوند.
حقوق جزاى عمومى ایران،ج 1
ایرج گلدوزیان،انتشارات دانشگاه تهران،چاپ پنجم،ج 76.
کتاب داراى دو بخش است:در بخش نخست، از مقولههاى زیر بحث مىشود:
محتواى حقوقى و قضایى حقوق جزایى،احکام کیفرى در ادوار مختلف دادرسى جزایى،انواع مکاتب کیفرى،اصول عمومى حاکم بر حقوق جزاى موضوعه ایران،منابع حقوق جزا و تقسیمات حقوق جزایى.
در بخش دوم،از عناصر تشکیل دهنده جرم سخن گفته شده است:
ماهیت و مقام جزایى، عناصر عمومى جرم.
حقوق کیفرى اختصاصى، ج 2
هوشنگ شامبیاتى،تهران، انتشارات ویراستار،چاپ اول،75.
کتاب، در دو باب سامان یافته است
در باب اول،با عنوان:جرائم بر ضد اموال و مالکیت به معنى اخصّ،سه مقوله مورد مطالعه قرار گرفته است:سرقت، کلاهبردارى و خیانت در امانت.
در باب ذوم،با عنوان جرائم بر ضد اموال و مالکیت به معنى اعم،از سه جرم:چک پرداخت نشدنى،تخریب عدوانى بحث شده است.
حقوق مدنى
امیر تیمورى تاجمیرى،موسسه فرهنگى آفرینه،چاپ اول،75.
در مقدمه،عوامل ایجاد تعهد و دین آمده است که عبارتند از:
عقد،شبه عقد،جرم،شبه جرم و اثر قانون.
مباحث کتاب،در شش فصل زیر سامان یافته است:
کلیات،مبانى حقوقى مسؤولیت مدنى،ارکان مسؤولیت مدنى،انواع مختلف مسؤلیت مدنى،غصب و الزامات بدون قرارداد.
حقوق مدنى خانواده، ج 1
ناصر کاتوزیان،شرکت انتشار،چاپ چهارم،ج 75.
این جلد،به بحث نکاح و طلاق اختصاص دارد.رد بحث نکاح،بحثهاى مربوط به نامزدى،انعقاد نکاح،موانع نکاح،و آثار نکاح مطرح شده است.
در بحث طلاق،مقوله هایى چون:فسخ نکاح، شرایط و خصوصیات طلاق،بذل مدت در ازدواج موقت و عده بحث شده است.
سنت و تجددّ در حقوق ایران
محمد ضمیران و شیرین عبادى،تهران،کتابخانه گنج دانش،چاپ اول،75.
تلاش نویسندگان در این اثر بر این است که به گونهاى پیوندمعنى شناخت و منطقى میان معارف سنتى و اندوختههاى تاریخى خود از یک سو و معارف جدید را از سوى دیگر برقار سازند.به دیگر سخن، میان این دو دسته شناخت،گونهاى گفت و گو ایجاد کنند.
سنت و تجدد،قانون و تجدّد، منابع حقوق،عدالت و تجدّد،آزادى و تجدد و برابرى،فصلهاى کتاب را تشکیل مىدهند.
گفتارهایى در حقوق عمومى
ابولفضل قاضى(شریعت پناهى)،نشر دادگستر، چاض اول،1375.
کتاب در شش گفتار سامان یافته است:
گفتار اول:«آشنایى با کلیات حقوق عمومى»نوشته آقایان آندره میشل و پى یر لالومى یر. این اثر به فارسى ترجمه شده است.
گفتار دوم:در این گفتار قانون اساسى از زمان شکلگیرى و تصویب تا زمان اصلاح به گونه همه جانبه بررسى مىشود و مطالعات تطبیقى بین نظامهاى مختلف حقوقى و کشورهاى مختلف جهان، با قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران انجام مىگیرد،و در این بین بحثهاى گوناگون و مفیدى ارائه مىشود.
گفتار سوم:این گفتار اختصاص دارد به«بررسىهاى حقوق اسلامى»اثر شفیق شحاته.
گفتار چهارم:در این گفتار،ترجمه بخشى از کتاب«فرقههاى اسلامى»نوشته هانرى لائوست،تحت عنوان:«خلافت و دولت در اسلام»آورده شده است.
گفتار پنجم:در این گفتار، تعادل قول و راههاى رسیدن به آن،بحث شده است.
دراین گفتار، مطالعات تطبیقى اساس کار نویسنده را تشکیل مىدهد.
گفتار ششم:در بر دارنده ترجمه بخشهایى از اعلامیه حقوق بشر و شهروند در 26 اوت 1789 است که به عنوان دیباچه قانون اساسى 1791 فرانسه مورد پذیریرش واقع گردید.
در ادامه این گفتار، به مقولههاى زیر نیز پرداخته شده است:
اعلامیه حقوق بشر و شهروند قانون اساسى 24 ژوئن 1793 فرانسه،اعلامیه حقوق و تکالیف بشر و شهروند قانون اساسى 22 اوت 1795 فرانسه،اعلامیه حقوق بشر طرح قانون اساسى 19 آوریل 1946،قانون اساسى 4 اکتبر 1946 فرانسه،قانون اساسى بلژیک 4 فوریه 1831،اعلامیه جهانى حقوق بشر در زمینه حقوق فردى،اصولى از قانون اساسى جمهورى اسلامى در زمینه حقوق فردى و آزادیهاى عمومى.
گفتاریهایى در حقوق کیفرى
ایرج گلدوزیان،تهران،نشر دادگستر،چاپ اول،1375.
کتاب در نه گفتار زیر سامان یافته است:
قیومت جزایى و اولین منایج آن،نقش دیوان داورى اتاق بازرگانى بین المللى و مقررات آن در حل اختلافات ناشى از فعالیتهاى بین المللى و موقعیت حقوقى جمهورى اسلامى ایران در داورى بین المللى،دفاع مشروع و اعمال در حکم مشروع، کیفیت تحصیل دلیل، دلیل باطل و آثار آن در سیستمهاى حقوقى مختلف،حق دفاع در مراجع قضایى،آثار تحصیل از طریق استراق سمع و ضبط مکالمات،حمایت حقوقى - قضایى و اجتماع اطفال و نوجوانان، مسؤولیت کیفرى اشخاص حقوقى.
مجموعه مقالات حقوقى
مهدى شهیدى، تهران،نشر حقوقدان، چاپ اول،1375.
این کتاب،هفده مقاله از نویسنده را در بر دارد که بین سالهاى 1345 تا 1375 نگاشته است.
مقالهها، به سه بخش تقسیم مىشوند:دوازده مقاله درباره حقوق مدنى و دو مقاله درباره حقوق بازرگانى و سه مقاله درباره حقوق کیفرى.
وصیت در حقوق مدنى ایران
ناصر کاتوزیان،تهران،انتشارات ققنوس،چاپ سوم،1376.
کتاب،در هفت فصل با عنوانهاى زیر سامان یافته است:
مفهوم وصیت،شرایط صحت وصیّت،شکل وصیت(وصیتنامه)،حقوق و اختیارات موصى له، تنفیذ وصیت و وصى.
نویسنده، در دیباچه، ویژگیهاى زیر را براى این اثر بر مىشمرد:
بررسى مسائل از نظر قضایى،مطالعه مسائل مربوط به تعارض قوانین و اشخاص حقوقى،کثرت فروع مورد بحث، اختلاط حقوق اروپایى و فقه اسلام.
اصول
تقریرات فى اصول الفقه
آیت اللّه سید آقا حسین بروجردى،مقرّر:شیخ على پناه اشتهاردى،قم، دفتر تشر اسلامى،چاپ اول،1417.
از کارهاى ارزنده و ماندگار دانش آموختگان حوزهها، گردآورى تقریرات درسى استادان بزرگ است.اثر یاد شده،از همان کارهاى ماندگار و ارزشمندى است که یکى از دانش آموختگان حوزه درسى آیت اللّه بروجردى تقریرات اصولى استاد را گرد آورده و اکنون در دسترس اصول پژوهان قرار داده است.
در این اثر،گزارههاى زیر به بوته بررسى نهاده شدهاند:
مشتق:اوامر،نواهى،مفهوم و منطوق،عموم و خصوص و مطلق و مقیدّ و قطع و ظن.
تتمیم کتاب اصول الفقه
غلامرضا عرفانیان،قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى،چاپ دوم،1375.
کتاب ارزنده«اصول الفقه»نگارش مرحوم مظفر،در بین صاحب نظران مقوبل افتاد و از آن به گرمى استقبال شد و در سالهاى اخیر،در ردیف کتابهاب درسى حوزه علمیه جاى گرفت.از آن جا که در این اثر بزرگ، چند بحث اصولى نیامده، شاگرد مرحوم مظفر، آقاى عرفانیان،با همان سبک استاد آن مباحث را نگاشته و با عنوان تتمیم کتاب اصول الفقه،به شاگردان مدرسه دانش اصول عرضه داشته است.
مقوله هایى که در این اثر به بحث گذارده شدهاند، عبارتند از:
اصالة البرائة فى لسان الادلّة الاربعة،اصالة البرائة فى الکتاب الکریم،اصالة البرائة فى لسان السنّة، اصالة الاحتیاط فى لسان السّنّة، اصالة التخییر فى حالة الدوران بین المحذورین.
جواهر الاصول،ج 1
تقریرات درس حضرت امام خمینى(ره)،نویسنده:سید محمد حسن مرتضوى لنگرودى، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)،چاپ اول،1376.
این تقریرات سو+مین دوره درس خارج امام خمینى است که توسط شاگرد ایشان،آقاى سید محمد حسن مرتضوى لنگرودى،نگارش یافته است.مقرر محترم،گاه دیدگاههاى استاد را به بوته نقد و بررسى مى گذارد و دیدگاه خود را ارائه مىدهد.
در جلد اول«جواهر الاصول»عنوانهاى زیر به چشم مىخورد:
موضوع علم،وضع، الحقیقة المسمّاة بالمجاز،استعمال اللفظ فى اللفظ،العالئم التى یمتاز بها المعنى الحقیقى عن المجازى، تعارض الاحوال،الحقیقة الشرعیة،الصحیح و الاعم و...
غایة الاصول فى شرح کفایة الاصول
سید على آقا میرى دزفولى(م 1330 ه ق.)،تصحیح: سید رضى وحیدید،قم،انتشارات وفایى،چاپ اول،1376.
مرحوم سید على آقا میرى،از شاگردان برجسته میرزا حبیب اللّه رشتى و آیة اللّه شریبانى و آخوند خراسانى بوده است.
کتاب«غایة الاصول»،در واقع، تقریرات درسى آخوند خراسانى است.کتاب،از مقدمه و چهار مقصد تشکیل شده است:مقصد اول،در اوامر،مقصد دوم،در نواهى، مقصد سوم، در مفاهیم و مقصد چهارم، در عام و خاص.
کفایة الاصول،ج 5
آخوند محمد کاظم خراسانى،حواشى از میرزا ابوالحسن مشکینى،تحقیق:سامى خفاجى،قم،دارالحکمة، چاپ اول،1417.
حاشیه مرحوم میرزار ابوالحسن مشکینى،از جمله حاشیههاى ارزشمند بر «کفایة الاصول»است که همواره مورد مراجعه محققان و استید کفایه بوده و به تازگى به همت جناب سامى خفاجى، متن و شرح کفایه تحقیق و تصحیح و در پنج مجلد منتشر شده است.
محقق محترم،در مقدمه شرح حال آخوند خراسانى و شارح را آورده و افزون بر استوار ساختن عبارات متن و شرح،مأخذ آیات و روایات و اقوال را در پاورقى یادآور شده است.
در پایان جلد پنجم،چهارده فهرست براى تمام مجلدات تهیه شده که خوانندگان و پژوهشگران را در یابیدن مطلب بسیار کمک خواهد کرد.
الفهرس الموضوعى للاجزاء الخمسة، التصویبات،الآیات القرآنیة،الاحادیث الشریفة، الاشعار،اسمائ المعصومین(ع)،الاسمائ، الالقاب،الکنى،الاسماء المبتدئة بابن،الکتب،البلدان،الطوائف و الجماعات و مصادر التحقیق.
رجال
الاصول الاربعة فى علم الرجال
آیة اللّه سید على خامنههاى،ترجمهّ ماجد غرباوى،رابطه الثقافة و العلاقات الاسلامیة، چاپ دوم،1417.
در حدود نیمه اول قرن پنجم هجرى(یعنى پس از گذشتن بیش از سه قرن از تألیف نخستین کتاب رجالى)اصول اربعه رجالیه، یعنى: چهار کتاب معروف و مورد استفاده این علم که از ترکیب و تصحیح و تمتزاج کتابها و نوشتههاى پیشین تشکیل شده یود،به رشته تحریر درآمد و سرفصل تازهاى در تاریخچه این علم گشوده شد.این چهار کتاب عبارت است از:
1.اختیار الرجال.
2.الفهرست.
3.الرجال.
هر سه نگارش شیخ ابو جعفر محمد بن الحسن طوسى،در گذشته 460.
4.فهرست،معرف به رجال نجاشى،نگارش احمد بن على نجاشى در گذشته 450.
این چهار کتاب در طول قرنهاى متعدید که از نگارش آنها گذشته، هماره مورد توجه و استفاده و مراجعه خبرگان این فن قرار داشته و کارهایى از قبیل:ترتیب،تبویت،جمع و تفصیل بر اساس آنها انجام گرفته است.
این قرن، به خاطر نگارش این چهار کتاب،باید سرآمد قرنهاى پیشین و نقطه اوج فعالیتهاى رجالى تا آن روز دانست.
در این مقاله ارزشمند،حضرت آیت اللّه خامنهاى، مقام معظم رهبرى،در 25 سال پیش، به گونهاى عالمانه، فنى و دقیق به معرفى و ارزیابى دو کتاب از چهار کتاب،اصلى علم رجال:(اختیار و فهرست شیخ طوسى)مىپردازد و در جلد اول یادنامه علامه امینى به چاپ مىرسد و در همان جا وعده مىدهد که تتمة این جلد اول یادنامه علامه امینى به چاپ مىرسد و در همان جا وعده مىدهد که تتمة این مقال که مشتمل است برمعرفى دو کتاب دیگر از چهار کتاب اصلى علم رجال:
(کتاب الرجال و یا «الابواب»،نوشته شیخ طوسى و کتاب فهرست،معروف به «رجال نجاشى»نگارش ابوالعباس احمد نجاشى)در جلد دوم این یادنامه از نظر خوانندگان بگذرد،که متأسفانه تاکنون در دسترس اهل تحقیق قرار نگرفته است.
نویسنده محترم و معزز در این مقال، پیش از ورود به بحث،چند بحث بسیار مفید ارائه مىدهد که پژوهشگران علم رجال را در تحقیق و پژوهش، به کار خواهد آمد و راهگشا خواهد بود و آنها عبارتند از:
تعریف علم رجال
تاریخچه و سیر اجمالى این علم،تا دوره شیخ طوسى و نجاشى
آغاز و انگیزه تدوین هر یک از رشتههاى علم رجال. و....
مشایخ الثقات
غلامرضا عرفانیان،مؤسسّه النشر الاسلامى،چاپ اول، 1417.
در این رساله، گروخى از روایان که در سند روایات کتابهاى چهارگانه و غیر آنها قرار گرفتهاند و وثاقت آنها از نظر نویسنده، مسلم است،شناسانده شدهاند:
احمد بن على نجاشى،احمئ بن محمد برقى،ثابت بن دینارابوحمزه ثمالى،جعفر بن بشیر ابو محمد بجلى،جعفر بن محمد بن قولویه، جعفر بن محمد فرازى، حسن بن محبوب ابوعلى،حسن بن محمد بن سماعه و على بن حسن طاهرى.
در پایان،دو مقال تحت عنوان:«هدایة رجالیة»پیوست کتاب شده است که در پیوست نخست، نام 56 تن از کسانى که در رجال شیخ در بخش راویان با واسطه و بىواسطه ذکر شدهاند، گردآمده و در پیوست دوم،معناى«اسند عنه»شرح داده شده است
)