شبیه سازى در اینترنت

اشاره
در خصوص موضوع (شبیه سازى) در سایت هاى عرب زبان, بررسى مفصلى انجام شد و جست وجو بر واژه (استنساخ) تمرکز یافت. در گزارش زیر مقالات الکترونیکى اى که از نظرگاه فقهى (شبیه سازى) را بررسى کرده اند, معرفى و چکیده آنها بیان شده است. شایان ذکر است که گزارش حاضر, نتیجه بررسى بیش از 700سایت است. براى دسترسى آسان پژوهشگران و علاقه مندان, نشانى سایت ها نیز در پایان هر قسمت یاد شده است.
1. الاستنساخ البشرى هل هو قادم؟, دکتر حسان شمسى پاشا.
نویسنده با بیان چگونگى شبیه سازى اولین گوساله, مراحل شبیه سازى و سپس چهار مورد از فواید و در ادامه خطرات شبیه سازى را ذکر کرده است. در خاتمه, دیدگاه هاى شرعى در این خصوص را به نقل از همایش برگزار شده در دار البیضاء مغرب بیان داشته است. این همایش از 8 تا11 صفر 1418ق. به دعوت (المنظمة الإسلامیة للعلوم الطبیه)1 کویت و با همکارى (مؤسسة الحسن الثانى للأبحاث العلمیة و الطبیة عن رمضان), (إیسیسکو), (مجمع الفقه الإسلامى) و (المکتب الإقلیمى لمنظمة الصحة العالمیة)2 برگزار شده بود.
نشانى:

http://www.khayma.com/chamsipasha/Istinsakh.htm

2. الاستنساخ البشرى فى رأى الإمام الشیرازى, صادق جعفر الحسن.
نویسنده مى گوید که به تاریخ 15/4/1996م در قم نزد مرحوم آیت الله سید محمد شیرازى رفته و سؤالاتى را مطرح کرده و پاسخ گرفته است. او 27سؤال در خصوص شبیه سازى و 40 سؤال درباره مسائل پزشکى جنسى پرسیده که به همراه پاسخ آنها در نشانى زیر قابل دسترس است:

http://www.annabaa.org/nbalaibrary/13.htm

3. تَرَف علمى أم ضرورة حیاتیة, الاستنساخ البشرى فى آراء المشرّعین و الساسة والعلماء, على حمید کنعان
نویسنده به بررسى مفهوم و آثار شبیه سازى از نظر سیاسى و شرعى پرداخته است. وى معتقد است که اجماع بر حرمت آن وجود دارد. وى نظر مجمع البحوث الإسلامیة در الازهر مصر و نیز آیت الله صانعى را بدون ذکر مأخذ آورده است.
نشانى:

http://www.itf.org.ir//Arabic/Altahirah/altahirah%20142/alestensakh.htm

4. استنساخ البشر على مائدة الحوار, بى نام.
این نوشته که در مجله نور الإسلام, ش1, ربیع الاول 1418ق. به چاپ رسیده, در سایت رسمى جامعة الأزهر موجود است. عناوین این مقاله عبارت است از:
ماهیة الاستنساخ, إمکانیة استنساخ البشر, الاستنساخ و أطفال الأنابیب,3 العالم الثالث حقل تجارب, محاذیر أخلاقیة, الاستنساخ والجریمة, رأى الدین, تطورات الهندسة الوراثیة4 خلال نصف القرن, تشریعات و استفتاءات, توصیات الندوة.
در بخش اخیر مقاله, گزارشى از همایشى ارائه شده که در سندیکاى پزشکان در مصر به سال 1418ق برگزار گشته است و مفتى مصر و رئیس اساقفه مصر در آن شرکت داشته اند.
نشانى:

http://www.alazhar.org/arabic/magzine/issue1/estnsk.htm

5. نوشته اى مفصل با عنوان کلیِ نحو اجتهاد یضبط قضیة الاستنساخ, نوشته محمد سلیمان اشقر.5
این نوشته در پنج بخش با عنوان زیر سامان یافته است:
الف) (موجز الدراسة): در این بخش خلاصه اى از مطالب مقاله آمده است;
ب) (التعریف بظاهرة الاستنساخ و مداراتها): روش تکثیر سلولى گیاهان, حیوانات و انسان به تفصیل بیان شده است;
ج) (صدى التقدم فى مُنجَزات الوراثة فى الأوساط الدینیة والأخلاقیة): بررسى شبیه سازى از منظر عقیدتى و کلامى است;
د) (دراسة النصوص الشرعیة المرتبطة بقضیة الاستنساخ البشرى): نویسنده چهار دلیل مخالفان شبیه سازى را ذکر و نقد مى کند. سپس به بیان مصالح و مفاسد مترتب بر شبیه سازى مى پردازد و در این خصوص چهار فایده و هفت زیان را برمى شمارد. وى استنساخ/شبیه سازى را به دو بخش تقسیم مى کند: استنسات: شبیه سازى از سلول جنینى, و استنساد, شبیه سازى از سلول جسدى;
هـ) (الأحکام الشرعیة للاستنساخ): در این بخش مؤلف نخست حکم تکلیفى استنسات و استنساد و سپس احکام وضعى استنساخ یعنى نسب (پدر و مادر), مجازات, حضانت و نفقه, ولایت و میراث و دین را بررسى مى کند.
این نوشته تاریخ 2001م را با خود دارد.
نشانى:

http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/2001/article18-1.shtm1
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/2001/article18-2.shtm1
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/2001/article18-3.shtm1
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/2001/article18-4.shtm1
http://www.islamonline.net/Arabic/contemporary/tech/2001/article18-5.shtm1

6. فقه الاستنساخ البشرى, آیت الله سید محمد سعید حکیم.
نوشته اى است مفصل در بخش هاى زیر:
حکم الاستنساخ البشرى, صاحب الخَلیّة6 والمستنسخ, التبعیة الدینیة, النسب, الحقوق الشرعیة, الزواج والعلاقات الاجتماعیة, ملکیة الحیوان المستنسخ, دم الحیوان المشابه لدم الإنسان, استنساخ أعضاء الإنسان.
نشانى:

http://www.alhakeem.com/arabic/fgh/estnsakh/index.htm

7. مصاحبه آیت الله سید محمدحسین فضل الله با (رادیو اروپاى یکپارچه)7 درباره شبیه سازى انسان که به تاریخ 23 جمادى الاول 1422هـ/ 13/8/2001م انجام شده است. ایشان مى گوید که شبیه سازى به خودى خود اشکالى ندارد و با مسئله خلقت هم منافاتى ندارد, ولى از آن جا که هر پدیده علمى محاسن و معایبى دارد, این مورد نیز باید دقیقاً بررسى شود که اگر معایب آن بیشتر است, از آن جلوگیرى شود.
نشانى:

http://arabic.bayynat.org.1b/nachatat/13-08-01.htm

8. مصاحبه دیگرى از آیت الله سید محمد فضل الله با مجله (الحسناء).
نشانى:

http://arabic.bayynat.org.1b/nachatat/HASNAA10-2001.htm

9. مشروعیة الاستنساخ فى المبادئ الشرعیة والقانونیة, دکتر لشهب أبوبکر.8
وى نخست به تعریف شبیه سازى پرداخته و سپس تفاوت آن را با تلقیح مصنوعى بیان کرده است. آن گاه از انگیزه ها و اهداف شبیه سازى سخن گفته و سپس حکم فقهى آن را براساس گزارش همایش فقهى ـ طبى نهم برگزار شده در مغرب, بیان نموده است. در پایان هم نتیجه گیرى کرده که تنها در صورت ضرورت و براى درمان جایز است.
نشانى:

http://www.chihab.net/modules.php?name= News&file= article&sid=351

گزارش کامل این همایش در دو آدرس زیر آمده است:

http://www.islamset.com/arabic/abioethics/clone.htm1
http://www.fighacademy.org.sa/ndwar/13.htm

10. چهار استفتا در رد شبیه سازى از دکتر عبدالله الفقیه, ناظر مرکز فتوى در الشبکة الإسلامیة Islamicweb.net
نشانى:

http://www.islamweb.net/ver2/Fatwa/FatwaCategory.php? Lang=A&CatId=926

11. آیت الله سید علا الدین غریفى بحرینى.
ایشان در پاسخ به استفتایى در این خصوص, شبیه سازى در انسان را بنا بر احتیاط واجب و در حیوان, بنابر احتیاط مستحب حرام دانسته است.
نشانى:

http://www.ghoraifi-alnajaf.com/mag/modules/php?name= News &file=article&sid=10

12. دیدگاه اسقف هاى ماساچوست.
در سایت زیر آمده است که اسقف هاى ایالت ماساچوست شبیه سازى بشرى را ممنوع کرده اند:

http://www.geocities.com/scf1/2000/2005anews/0307.htm

13. استفتاءات حول الاستنساخ.
شامل چند استفتا از آیت الله سید کاظم حائرى در خصوص شبیه سازى بشرى است.
نشانى:

http://www.alhaeri.com/bohoth/esrensakh/estensakh.htm

14. چند استفتا از شیخ یوسف قرضاوى.
در این سایت به تاریخ 30 دسامبر 2002م سؤالاتى در خصوص شبیه سازى شده و وى در پاسخ اجمالى خود به مخالفت با آن پرداخته و شبیه سازى را با تنوع در خلقت و زوجیت منافى دانسته و همچنین به پاره اى از سوءاستفاده ها از این پدیده اشاره کرده است.
نشانى:

http://www.qaradawi.net/site/topics/article.asp?cu_no=2&item_no=2883&version=1&template id=130¶nt id=17

همچنین نوشته اى دیگر از او با عنوان: (الاستنساخ البشرى و تداعیاته) در سایت زیر آمده است:

http://www.qaradawi.net/site/topics/article.asp?cu_no=2 &item جائز %20 بشروط - 130_no= 2940&versi on=1&template id= الاستنساخ %20 فى%20 عالم %20 الحیوان %20

15. مقاله اى با عنوان حکم استنساخ النبات و الغرس فى الشریعة الإسلامیة, دکتر عبدالفتاح محمود ادریس.9
نویسنده نخست معناى لغوى (استنساخ) را بیان کرده و سپس به بررسى شرعى آن پرداخته است. وى معتقد است که اگر شبیه سازى به سود انسان باشد, اشکالى ندارد; چرا که آیات به تسخیر کون و کواکب براى انسان تصریح دارند. وى شبیه سازى حیوانات را هم جایز مى داند, با تذکر این نکته که به سبب اهتمام شارع مقدس به حیوانات, نباید این کار به آنها زیانى برساند.
نشانى:

http://jmuslim.naseej.com/Detail.asp?InNewsItemID=173241.

16. دیدگاه سر اسقف سریانى هاى ارتدوکس سوریه.
نوشته اى از سر اسقف سریانى هاى ارتدوکس سوریه گریگورى یوحنا ابراهیم است. این نوشته متن سخنرانى وى در همایشى است که انجمن حقوقدانان حلب در (دار الکتب الوطنیة) شهر حلب به تاریخ 16/2/2004 برگزار کرده اند و از وى و شیخ دکتر محمود عکام براى ایراد سخنرانى در این همایش دعوت نموده اند. عنوان همایش چنین بوده است: (رأى الإسلام والمسیحیة فى قضایا علمیة طبیة معاصرة (الاستنساخ, زرع الأعضاء, الإجهاض)). یوحنا ابراهیم شبیه سازى را دخالت انسان در کار خلقت مى داند که شأن خداست و از این رو, حرام است.
نشانى:

http://www.alepposuryoye.com/doc/1/2.htm

17. الاستنساخ البشرى و أخطاره الاجتماعیة والأخلاقیة, احمد محود ابوزید
نویسنده با بیان نظریات (مجمع البحوث الإسلامیة) و (المنظمة الإسلامیة للعلوم الطبیة) مى گوید: (شبیه سازى حیوانات و گیاهان اشکالى ندارد, اما شبیه سازى انسانى حرام است). وى پیوند اعضا را هم بى اشکال مى داند. نویسنده با سقط جنین در هر صورت و با هر شرایطى مخالف است.
نشانى:

http://www.arabicmagazine.com/last_issue 2.asp?order =3&alst_ issue_number=4382&num=4436

18. مقاله اى با عنوان تأملات إیمانیة, قضیة الاستنساخ, دکتر حسین لبیدى مدیر بیمارستان و عضو شوراى اعجاز علمى در مکه و قاهره.
مؤلف با استنباط از کلمه (جعل) در آیه شریفه: (ولقد خلقنا الإنسانَ من سلالة من طین ثم جعلناه نطفة فى قرار مکین), شبیه سازى انسانى را هم نوعى (جعل) دانسته و جایز شمرده است.
نشانى:

http://www.55a.net/firas/arabic/print_details.php?page=show_det&id=857

19. الاستنساخ البشرى بین الرفض والقَبول, حسام تمام.
این مطلب به تاریخ 10/3/2001 نوشته شده است و گزارشى است از آنچه دکتر محمد رأفت عثمان استاد فقه تطبیقى دانشکده شریعت دانشگاه الازهر و عضو مجمع فقهاى شریعت در آمریکا نوشته و به همایش (القانون و تطور علوم البیولوجیا) ارائه کرده است. وى مى گوید: نمى توان شبیه سازى را به طور کلى رد کرد; زیرا شبیه سازى شش صورت دارد که چهار صورت آن قطعاً حرام و دو صورت آن متوقف فیه است و جز با تحقیق کافى نمى توان حکم به حرمت یا جواز آن داد.
نشانى:

http://www.islamonline.net/Arabic/Science/2001/03/Article4.shtm1

20. البشریة مهدّدة بالفناء, روزنامه (الوطن) مصر.
اثرى است مفصل که نخست در روزنامه الوطن مصر به چاپ رسیده است. در این مقاله نخست رابطه شبیه سازى و فرقه رائیلیسم بیان شده و سپس موضوعاتى همچون: تاریخچه و مبانى علمى شبیه سازى , شبیه سازى از نظر علم, علما و سیاست و بالأخره سرنوشت کودکان شبیه سازى شده بررسى گشته است.
نشانى:

http://www.egyptiangreens.com/docs/general/index.php?eh=newhit& subjectid=3606&subcategoryid=260&categoryid=36

21. الإخصاب الاصطناعى من منظور إسلامى, امحمد براده غزیول.
این نوشته مفصل در دو بخش است: بخش نخست بارورى مصنوعى, اطفال آزمایشگاهى10 و مادر جایگزین11 را بررسى مى کند. وى نظر عالمان دینى در خصوص زمان پیدایش حیات/روح را ذکر کرده است و با استناد به دو همایشى که در کویت به سال هاى 1983 و 1985 به ترتیب با عنوان (حول الإنجاب فى ضوء الإسلام) و (بدایة الحیاة الإنسانیة و نهایتها فى المفهوم الإسلامى) برگزار شده, دیدگاه ها را در این خصوص به سه دسته تقسیم کرده است. سپس مسئله اطفال آزمایشگاهى و مادر جایگزین یا زن حامله به غیر فرزند خود را مطرح و نظریات موافقان و مخالفان بارورى/تلقیح مصنوعى را آورده است. بخش دوم هم از مهندسى ژنتیک و شبیه سازى سخن مى گوید.
نشانى:

http://membres.1ycos.fr/berradarz/m3.htm

22. الحدود الشرعیة والأخلاقیة والإنسانیة لبحوث الخلایا الجذعیة المستخدمة فى العلاج بالخلایا, دکتر بلحاج العربى بن احمد استاد دانشگاه ملک سعود عربستان.
عناوین این مقاله عبارت است از: عاصفة دینیة و أخلاقیة حول الخلایا الجذعیة, الحدود واللاّمحدود فى علوم الأحیاء والبیولوجیا, التعریف بأبحاث الخلایا الجذعیة فى البیولوجیا الجزیئیة, موقف التشریعات الدولیة من بحوث الخلایا الجذعیة, موقف الفقه الإسلامى من العلاج بالخلایا الجذعیة, ضرورة ترشید نقل تکنولوجیا العلوم الحیویة والبیولوجیة.
نشانى:

http://www.islammemo.cc/KASHAF/one_news.asp?IDnews=461

23. الهندسة الوراثیة والاستنساخ البشرى من منظور إسلامى, دکتر فتحى یکن لبنانى.
نویسنده نخست شبیه سازى را تعریف کرده و سپس اهداف آن را آورده است. وى سه هدف زیر را برشمرده است: طبى, عقایدى و رسیدن به جاودانگى.
نشانى:

http://www.attakwa.net/arch-dirasat/Archv-dirasat-kadayaM01.htm

24. فتواى المجمع الفقهى الإسلامى درباره استفاده از سلول هاى بنیادى براى امور درمانى و تحقیقات علمى مشروع.
این فتوا در اجلاس هفدهم مرکز در مکه و از 19 تا 23 1424ق/13ـ17 مطابق با دسامبر 2003م صادر شده است.
نشانى:

http://www.themw1.com/Fatwa/default.aspx?d=1&cidi=152&1=AR&cid=12

25. فتواى دکتر على جمعه محمد مفتیِ دار الإفتاء المصرى.
وى شبیه سازى بشر را رد مى کند; اما شبیه سازى اعضا را براى درمان جایز مى شمارد. این فتوا به تاریخ 2005/12/7 صادر شده است.
نشانى:

http://www.dar-alifta.com/displayfatwa.aspx?id=4179

26. رؤیة إسلامیة لعلم الهندسة الوراثیة و الاستنساخ البشرى, دکتر عارف على عارف.
نویسنده با ذکر اهمیت علم ژنتیک در قرن حاضر و ضرورت سمت و سوى اخلاقى و اسلامى یافتن این علم, از منافع و مضرات مهندسى ژنتیک و به طور خاص شبیه سازى انسان ـ که آن را حرام مى داند ـ سخن مى گوید.
وى از جمله مفاسد شبیه سازى انسان را تغییر در خلقت الهى, از بین بردن استقلال انسان و سرانجام آن را برهم زدن بنیان خانواده مى داند.
این مقاله در شماره 13 مجله إسلامیة المعرفة نیز چاپ شده است.
نشانى:

http://eiiit.org/article read.asp?artiocleID=419&catID=256&adad-275.

1. سازمان اسلامى علوم پزشکى.
2. دفتر منطقه اى سازمان بهداشت جهانى.
3. کودکان آزمایشگاهى.
4. مهندسى ژنتیک.
5. وى از محققان در عرصه فقه پزشکى و از شاگردان (بن باز) و از مؤلفان الموسوعة الفقهیة الکویتیة است و کتاب المستصفى غزّالى را نیز تصحیح کرده است.
نشانى:

http://www.islamonline.net/Arabic/contemprary/tech/2001/article18-6.shrm1

6. سلول.
7. إذاعة أوروبا الموحَّدة.
8. استاد دانشگاه وهران الجزایر.
9. استاد شرعیات در دانشگاه هاى الأزهر, امارات و دانشگاه آزاد آمریکایى.
10. أطفال الأنابیب.
11. الأم البدیل.