سیر تحول حمل بر تقیه در فقه از دوره شیخ طوسی تا دوره مقدس اردبیلی: تحول از طریقیت به موضوعیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

حوزه علمیه قم

چکیده

یکی از روش‌های فقهای شیعه در مواجهه با روایات متعارض، حمل یکی از روایات بر تقیه بوده است، ولی ضوابط این حمل در طول دوره‎های مختلف تغییرات مهمی کرده است. از مهم‌ترین این دوره‎ها، دوره‎ شیخ طوسی در قرن پنجم است که در دوره وی این حمل اولین‎بار رواج گسترده‎ یافت و او روایات متعددی را حمل بر تقیه کرد، اما مبانی شیخ در اتخاذ این روش، در دوره‎های بعدی فقه شیعه تغییر می‌یافت و هر دسته از اصحاب، طبق مبانی خود رویکردهای متفاوتی را پیش می‌گرفتند؛ چنان‌که در نهایت منجر به تغییر ماهوی حمل بر تقیه شد. آنچه شیخ عرضه کرده بود که صرفاً طریقی برای کشف واقع بود، تبدیل به ابزاری بدون تعهد به واقع گردید. همچنین به جهت روابط متقابل این مسئله با بعضی دیگر از مباحث فقهی و اصولی، این تغییرات نقش تأثیرگذاری در بعضی از تحولات فقه شیعه داشته است. بررسی آن زوایای پنهانی، چرایی رخ‌دادن بعضی تغییرات را روشن خواهد کرد. این پژوهش به بررسی این استحاله و علل مؤثر در آن و همچنین آثار آن در بعضی حوزه‎های دیگر می‌پردازد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Development of taqiyyah theory in the Islamic jurisprudence since the period of Shaikh Tusi through Moqaddas Ardabili: divertion from cognitive method to thematic one

نویسنده [English]

  • Sayyed Mohammad Kazem Madadi Al-Musawi
چکیده [English]

One of the prevalent methods of the Shiite jurists toward contradictory traditions has been that they were  attributing one of them to taqiyya (precautionary dissimulation).  However, the criteria for this attribution have been seriously changed throughout the various periods which one of  the most important of them has been the age of Shaikh Tousi in the fifth century; for the first time,  his method was  widespread and  he attributed a numerous narrations to taqiyya. But Shaikh`s methodological doctrine was changed in the later centuries of Islamic jurisprudence and every groups of the imamite jurists carried out its own approach as the nature of what had been presented by shaikh, finally  became different while Sheikh` methodology was a mere cognitive but it was diverted onto a irresponsible means. Similarly, because of the interaction between this issue and other juristic and usuli (principles of jurisprudence) problems, these transformations have made the effective roles in some developments of Shiite jurisprudence.
Researching these secrete corners makes clear the cause of some changes. This study will examine this transformation and its effective causes and also its influence on other areas.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • narrations of taqiyyah
  • Shaikh Tousi
  • Moqaddas Ardebili
  • Shiite

مراجع

1. ابن‌ابی‌المجد حلبی، علی بن‌حسن (1414)، اشاره السبق، دفتر انتشارات اسلامی قم.
2. ابن‌ادریس حلی، محمد‎بن‎منصور (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوا، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
3. ابن‌زهره، حمزه بن‌علی (1417)، غنیة النزوع، مؤسسه امام صادقA، قم.
4. ابن‌شهرآشوب، محمد بن‌علی (1369)، متشابه القرآن، دارالبیدار، قم.
5. ابن‌طاووس، رضی‌الدین علی (1409). فتح الابواب، مؤسسه آل البیتD.‌
6. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1429)، اجوبة المسائل، دلیل ما، قم.
7. اردبیلی، احمد بن‌محمد (1403)، مجمع الفائدة و البرهان، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
8. جمال الدین حلی، احمد بن‌محمد (1407)، المهذب البارع، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
9. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1410)، المقتصر، مجمع البحوث الاسلامیه، مشهد
10. حر عاملی، محمد بن‌حسن (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل‌البیتD، قم.
11. حلی، حسن بن‌یوسف (1380)، تهذیب الوصول، مؤسسة الامام علیA، لندن.
12. ــــــــــــــــــــــــــــــ(1404)، مبادی الوصول، المطبعة العلمیه، قم.
13. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1412)، منتهی المطلب، مجمع البحوث الاسلامیه، مشهد.
14. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1413)، مختلف الشیعه، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
15. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1414)، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل‌البیتD، قم.
16. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1425)، نهایة الوصول، مؤسسه امام صادقA، قم.
17. سید‌مرتضی، علی‎بن‎حسین (1376)، الذریعه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1405)، رسائل شریف المرتضی، دارالقرآن الکریم، قم.
19. شهید اول، محمد بن‌مکی (1414)، غایة المراد، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
20. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1417)، الدروس الشرعیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
21. صدوق، محمد‎بن‎علی (1403)، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
22. طبرسی، فضل بن‌حسن (1413)، مجمع البیان، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
23. طرابلسی، ابن‌براج (1406)، المهذب، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
24. طوسی، محمد‎بن‎حسن (1364)، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
25. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1390)، الاستبصار، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
26. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1400)، النهایه، دارالکتاب العربی، بیروت.
27. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1407)، تهذیب الاحکام، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
28. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1414)، الرسائل العشر، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
29. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1417)، العده، بی نا، قم.
30. فاضل مقداد، مقداد بن‌عبدالله (1404)، التنقیح الرائع، کتابخانه آیت الله مرعشیe، قم.
31. فخرالمحققین، محمد بن‌حسن بن‌یوسف (1387)، ایضاح الفوائد، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
32. کلینی، محمد‎بن‎یعقوب (1384)، الکافی، المکتبه الاسلامیه، تهران.
33. محقق ثانی، علی بن‌حسین کرکی (1413)، رسالة قاطع اللجاج، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
34. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1414)، جامع المقاصد، مؤسسة آل‌البیت D، قم.
35. محقق حلی، جعفر بن‌حسن (1407)، المعتبر، مؤسسة السید‌الشهداءA، قم.
36. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1423)، معارج الاصول، مؤسسة الامام علیA، لندن
37. مفید، محمد بن‌محمد بن‌نعمان (1413)، مختصر التذکره، کنگره جهانی شیخ مفید، قم.
38. هزلی، یحیی بن‌سعید (1405)، الجامع للشرایع، مؤسسة السید‌الشهداء A، قم.
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 مرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 23 دی 1395
  • تاریخ پذیرش: 17 آذر 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار