بررسی ورود به حریم خصوصی در فعالیت‏های اطلاعاتی- امنیتی در چارچوب اصول و قواعد فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه امام باقر(ع)

2 دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

با معرفی الگوی نظام اسلامی، نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران همواره با این سؤال مواجه بوده‌اند که در چارچوب موازین شرعی، حدود و ثغور ورود به حریم خصوصی افراد چگونه است؟ پژوهش حاضر با بهره‏ گیری از روش پژوهش تحلیلی‌ـ‌ توصیفی و استناد به مبانی عقلیِ برهانی و نقلی وحیانی به بررسی موضوع در چارچوب اصول و قواعد فقهی می‏پردازد.
   باید گفت با تفکیک رضایت شخصی از رضایت نوعی، در دخالت‎های دولتی نیاز به رضایت شخصی وجود ندارد و این حق برای سازمان‏های اطلاعاتی وجود دارد که افراد مظنون را مورد بازرسی قرار دهند، ولی در دخالت‏های شخصی ضرورتاً به رضایت شخصی نیاز است و در صورت مخالفت او، نقض حریم خصوصی مجاز نیست. با بررسی اصل عدم ولایت، اصالة‌الاحتیاط، اصالة‌الاباحه و اصالة‌الجواز، میان مقتضای اصل در دخالت اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی تفاوتی دیده نمی‏شود و شهروندان و حاکمان درباره آن حکم یکسانی دارند. لذا هیچ‌یک مجاز به نقض حریم خصوصی نیست و در هر مورد نیاز به دلیل است. همچنین در قالب قلمرو تکالیف دولت اسلامی و در قالب ادله، «نفع عموم»، معیار گویا و منطقی برای ورود به حریم خصوصی دیگران و الغای این حق نیست.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis of entrance to the privacy for the intelligence-security activities in the framework of the jurisprudential principles and rules

نویسندگان [English]

  • morteza soleymani 1
  • yaser soleymani 2
چکیده [English]

 Introducing the Islamic system model, intelligence services of Islamic Republic of Iran have always been faced with this question that within the framework of Shari'ah standards, what are the conditions and limits of entering into the privacy of the persons? Making use of descriptive-analytical method, the author has studied the subject according to the rational - discursive and narrative revealed foundations and in the framework of the principles and rules of jurisprudence.
Dividing consent into subjective and objective, It should  be noted that the governmental interventions do not require to a subjective consent, and this right is remained for the intelligence agencies to inspect the suspects, but regarding the individual interventions, a subjective consent is necessary and in the case of one`s opposition, a violence of his or her privacy is not allowed. Examining the principles of freedom of action (asle adame velayah), precaution, permissiveness and permissibility, all the interferences of natural and legal persons are not allowed as the principle demands it ,and  the citizens and rulers are equal in this regard. Accordingly, no one is permitted to violate the privacy of each other, and all the violations need the evidence. Similarly, in the form of the domain of Islamic government`s duties and form of evidences (of the public interest) there are no rational and logical criteria for entering to the privacy of others and to abolish this right.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • privacy
  • Principles and rules of jurisprudence
  • Intelligence-Security services
  1.  

    1. احمدلو، مونا (1392)، حریم خصوصی در فقه و حقوق ایران، نشر مجمع علمی و فرهنگی مجد، تهران.
    2. امام خمینی، سید روح الله ( 1425ق)، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامى‌، دفتر انتشارات اسلامى.
    3. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1385ق)، الرسائل، اسماعیلیان، قم.
    4. انصاری، باقر (1383)، «حریم خصوصی و حمایت از آن در حقوق اسلام، تطبیقی و ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 66.
    5. ــــــــــــــــــ (1391)، حقوق حریم خصوصی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، تهران.
    6. انصاری، شیخ مرتضی (1427ق)، کتاب المکاسب، مجمع الفکر الاسلامی، قم.
    7. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن‌حسین (1409ق)، کفایة الاصول، مؤسسة آل البیت D لاحیاء التراث، قم.
    8. باقری، احمد و محمد جواد باقی‌زاده (1386)، «حدیث لاضرر و اختلاف در اثبات حکم بر پایه آن»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش19.
    9. توحیدی، محمدعلی (1417ق)، تقریر مصباح الفقاهه، انصاریان، قم.
    10. ذوالفقاری، مهدی (1391)، انتشارات دانشگاه امام صادق A، تهران.
    11. رحمدل، منصور (1384)، «حق انسان بر حریم خصوصی» مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش70.
    12. سروش، محمد (1393)، مبانی فقهی حریم خصوصی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، تهران.
    13. سلیمی، صادق(1382)، جنایات سازمان یافته فراملی، انتشارات صدرا، قم.
    14. شیرازی، محمدتقی (1412ق)، حاشیه المکاسب، شریف رضی، قم.
    15. طباطبایی موتمنی، منوچهر (1393)، حقوق اداری، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، تهران.
    16. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم (1429ق)، حاشیة کتاب المکاسب، موسسة طیبه لاحیاء التراث، قم.
    17. طباطبایی، سیدعلی (۱۴۱۸ق)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، مؤسسه آل البیت D، قم.
    18. عاملى(شهید ثانى)، زین الدین بن‌على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم.
    19. علامه حلی، حسن بن‌یوسف بن‌مطهر (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، مؤسسه نشر اسلامی، قم.
    20. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1414ق)، تذکرة الفقهاء، مؤسسة طیبة لإحیاء التراث، قم.
    21. فاضل هندی، محمد بن‌حسن (1418ق)، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، مؤسسه نشر اسلامی، قم.
    22. فخر المحققین، أبی طالب محمد بن‌حسن بن‌یوسف بن‌مطهر حلی (1387)، إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، المطبعة العلمیة، قم.
    23. فشارکی، محمد (1413ق)، الرسائل الفشارکیه، موسسة النشر الاسلامی، قم.
    24. کاشف الغطاء، جعفر بن‌خضر (بی‏تا)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
    25. کدیور، محسن (1389)، «پیش درآمدی بر بحث عمومی و خصوصی در فرهنگ اسلامی»، مجله بازتاب اندیشه، ش 46.
    26. محسنی، فرید (1389)، حریم خصوصی اطلاعات(مطالعه کیفری در حقوق ایران، ایالات متحده آمریکا و فقه امامیه)، انتشارات دانشگاه امام صادقA، تهران.
    27. محقق داماد، مصطفی (1383)، قواعد فقه، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
    28. مطهری، مرتضی (1380)، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران.
    29. ملک افضلی اردکانی، محسن (1389)، «آثار قاعده حفظ نظام»، مجله حکومت اسلامی، ش 58.
    30. منتظری، حسینعلی (1371)، مبانی فقهی حکومت اسلامی‌؛ ترجمه و تقریر ابوالفضل شکوری، نشر تفکر، تهران.
    31. موالی‌زاده، سید‌باسم (1385)، بررسی تطبیقی حق حریم خصوصی در اسناد و رویه‌های بین‌المللی و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، دانشکده حقوق‌دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
    32. موسوى بجنوردى، سیدحسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، نشر الهـادى، قم.
    33. موسوى خویى، سیدابوالقاسم (1419ق)، القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید (دراسات)، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیتD، قم.
    34. مهرپور، حسین (1374)، حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، نشر اطلاعات، تهران.
    35. مهیار، رضا (1370)، فرهنگ ابجدی عربی فارسی، اسلامی، تهران.
    36. نجفى، محمد حسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تصحیح: محمد قوچانی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم.
    37. نجفى (کاشف‌الغطاء)، محمد حسین بن‌على (1366ق)، وجیزة الأحکام، مؤسسه کاشف‌الغطاء، نجف اشرف، چاپ دوم.
    38. نراقی، احمد بن‌محمد مهدی بن‌ابوذر، (بی‏تا)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، مؤسسة آل البیتD لإحیاء التراث، قم.
    39. نمک دوست، حسن (1385)، «اخلاق حرفه‏ای، حریم خصوصی و حق دسترسی به اطلاعات»، نشریه رسانه، ش66. 
    40. نوبهار، رحیم (1387)، حمایت حقوق کیفری از حوزه های عمومی و خصوصی، انتشارات جنگل، تهران.