نگرشی تاریخی ـ تحلیلی به‌ مرجّحیت مخالفت با عامّه در متون فقه امامیه و تأمّلاتی در آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده‌ مسؤول).

3 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده

نوشتار پیش رو با رویکرد تاریخی ـ تحلیلی و با هدف طرح روایتی جامع از پیشینه و روند به‌کارگیری مخالفت با عامّه به عنوان مرجّح باب تعارض اخبار نوشته شده است در این اثر تلاش شده تا با واکاویدن سیر تاریخی موضوع، در خلال بررسی نوشته‌های بر جای مانده از فقه امامیه، از زمان نخستین کاربردها تا عصر حاضر، موقعیت آن نشان داده شود. درنگ در رویکردهای متفاوت پدیدآمده در مرجّحیت مخالفت با عامّه، شرایط و چگونگی إعمال آن در میان فقها و نیز فراز و فرودهای پدیدارشده در گذر تاریخ، نتایج تأمّل‌برانگیزی را به بار نشانده است که از جمله می‎توان به اذعان به وجود رویکردهای سلبی و ایجابی نسبت به اصل موضوع، تغییر یافتن ادبیات موضوع پس از چند قرن، گزینش معیار تقیه در اخذ به این مرجّح و ادعای برقراری تلازم میان تقیه و مخالفت با عامّه از منظر اکثر فقها اشاره کرد. ضمن این‌که این مقاله، شماری از آسیب‎های ناشی از تحلیل غلط و درک نامناسب از حقیقت مخالفت با عامّه و شروط به‌کارگیری آن را نیز بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Historic- Analytic Regard to be Preferring of Disagreement with Sunni's in Texts of Shiite`s Jurisprudence and the Reflections on It.

نویسندگان [English]

  • atiyeh alizadehnoory 1
  • mohammad taghi fakhlaei 2
  • husein saberi 3
1
2
3
چکیده [English]

The present paper has written with historical- analytic approach and with goal of showing general narrative from history and procedure of utilization of disagreement with sunni`s as opposition of traditions’ preferring attribute; and has endeavored during it until be displayed its situation with analyzing of object`s historical process through study remnant records from shiite`s jurisprudence as long as initial usages until nowadays.
Hesitation in different approaches that emerged in be preferring attribute of disagreement with sunni's, conditions and quality of its using among Jurists too ups and downs that appeared in Pass of history, brought the notable results that among them can be mentioned to acknowledging the existence of negative and positive approaches to origin of object, the alteration that occurred in object`s literature after several century, the selection of reservation`s criterion in usage of this preferring attribute and postulate of establishment of concomitance between reservation and disagreement with sunni's from the majority of jurists. Whilst this article has considered some of flaws originated from erroneous analysis and inappropriate percipience from principle of disagreement with sunni`s and conditions of its utilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amme(Sunni)
  • reservation
  • Disagreement with Sunni's
  • Ascribing to Reservation
  • Opposition of Traditions

مراجع

1. آبی، حسن بن ابی‌طالب (1417)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، تحقیق على‌پناه اشتهاردى، آقا حسین یزدى، چاپ سوّم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ.
2. آخوند خراسانى، محمدکاظم بن حسین (1409)، کفایة الأصول، چاپ اوّل، قم: مؤسسة آل البیتD.
3. آشتیانی، محمدحسن بن جعفر (1426)، ...الزکاة، تحقیق سیدعلى غضنفرى، على‌اکبر زمانى‌نژاد، چاپ اوّل، قم: انتشارات زهیر ـ کنگره‌.
4. آملی، محمدتقی (1380)، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، چاپ اوّل، تهران: مؤلف.
5. آملى، هاشم (1406)، المعالم المأثورة، تقریر محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای، چاپ اوّل، قم: مؤلف الکتاب.
6. ابن‌ادریس، محمد بن احمد (1410)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوّم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
7. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1386)، علل الشرایع، چاپ اوّل، قم: کتابفروشی داوری.
8. ـــــــــــــ (1404)، من لا یحضره الفقیه، تعلیق علی‌اکبر غفاری، چاپ دوّم، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة فی قم المقدسة.
9. ابن‌طاوس، علی بن موسی (1415)، الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، چاپ اوّل، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم‌.
10. ـــــــــــــ (1409)، فتح الابواب بین ذوی الالباب و بین رب الارباب فی الاستخارات، تحقیق حامد خفاف، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیتD.
11. اراکی، محمدعلی (1419)، کتاب النکاح، چاپ اوّل، قم: نور نگار.
12. استرآبادی، محمدامین بن ‌محمدشریف (1426)، الفوائد المدنیة، تعلیق رحمةالله رحمتی اراکی، چاپ دوّم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
13. اشتهاردی، علی‌پناه (1417)، مدارک العروة، چاپ اوّل، تهران: دار الاسوة للطباعة و النشر.
14. انصاری، مرتضی بن محمدامین (1415)، رسالة فی منجزات المریض‌، چاپ اوّل، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌.
15. ـــــــــــــ (1416)، فرائد الاصول، چاپ پنجم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم‏.
16. ـــــــــــــ (1413)، کتاب الصوم، چاپ اوّل، قم: کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
17. ایوان کیفی، محمدتقی بن عبدالرحیم (1427)، تبصرة الفقهاء، تحقیق سیدصادق حسینی اشکوری، چاپ اوّل، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
18. بحرانی، یوسف بن احمد (1405)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، تعلیق محمدتقی ایروانی، سید عبدالرزاق مقرم، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
19. ـــــــــــــ (1423)، الدرر النجفیه من الملتقطات الیوسفیه، چاپ اوّل، بیروت ـ لبنان: دار المصطفی لاحیاء التراث.
20.  بروجردی، حسین (1416)، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، تقریر حسینعلی منتظری نجف‌آبادی، چاپ سوّم، قم: دفتر حضرت آیت‌الله.
21. ـــــــــــــ (1426)، تبیان الصلاة، تقریر علی صافی گلپایگانی، چاپ اوّل، قم: گنج عرفان للطباعة و النشر.
22. ـــــــــــــ (1413)، تقریرات ثلاثه: الوصیه و منجزات المریض ـ میراث الازواج ـ الغصب، تقریر علی‌پناه اشتهاردی، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
23. ـــــــــــــ (1416)، تقریر بحث سیدنا الاستاذ المرجع الدینی الاکبر الآیة العظمی الحاج السید حسین الطباطبائی البروجردی فی القبلة، الستر و الساتر، مکان المصلی، تقریر علی‌پناه اشتهاردی، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
24. ـــــــــــــ (1399)، جامع احادیث الشیعة فی احکام الشریعة، قم: المطبعة العلمیة.
25. ـــــــــــــ (1412)، الحاشیة على کفایة الأصول، چاپ اوّل، قم: انصاریان.
26. ـــــــــــــ (بی‌تا)، نهایة التقریر فی مباحث الصلاة، تقریر محمد فاضل موحدی لنکرانی، بی‌جا: بی‌نا.
27. بهبهانى، محمدباقر بن محمداکمل (1419)، الحاشیة علی مدارک الاحکام، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیتD.
28. ـــــــــــــ (1426)، حاشیة الوافی، چاپ اوّل، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید
البهبهانی.
29. ـــــــــــــ (1415)، الفوائد الحائریة، چاپ اوّل، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
30. ـــــــــــــ (1424)، مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرائع، چاپ اوّل، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی‌.
31. بهبهانی، محمود بن محمدعلی (1418)، رسالة فی الغناء‌، تحقیق حسین شفیعی، چاپ اوّل، قم: نشر مرصاد.
32. جناتی، محمدابراهیم (بی‌تا)، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، بی‌جا: بی‌نا.
33. حائری، مرتضی (1426)، شرح العروة الوثقی، تحقیق محمدحسین امراللهی، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم‌.
34. حُرّ عاملی، محمد بن ‌حسن (1418)، الفصول المهمة فی أصول الأئمة، تحقیق محمد بن محمدحسین قائنی، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ معارف اسلامی امام رضاA.
35. ـــــــــــــ (1403)، الفوائد الطوسیة، تحقیق سیدمهدى لاجوردى حسینى، محمد درودى، چاپ اوّل، قم: چاپخانۀ علمیه.
36. حسینی حائری، کاظم (1415)، القضاء فی الفقه الاسلامی، چاپ اوّل، قم: مجمع اندیشۀ اسلامی.
37. ح‍س‍ی‍ن‍ی‌ روح‍ان‍ی‌، سیدم‍ه‍دی (1412)‌، رسالة فی أن الوتر ثلاث رکعات، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
38. حسینی طهرانی، محمدحسین (1418)، ولایة الفقیه فی حکومة الاسلام، چاپ اوّل، بیروت ـ لبنان: دار الحجة البیضاء.
39. حلی، حسین (1432)، أصول الفقه، چاپ اوّل، قم: مکتبه الفقه و الاصول المختصه‏.
40. خطاوی، وسام (1427)، المناهج الروائیة عند الشریف المرتضی، قم: دار الحدیث.
41. خمینی، روح‌الله موسوی (1423)، تهذیب الاصول، تقریر جعفر سبحانی، چاپ اوّل، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
42. خواجوئی، اسماعیل بن محمدحسین (1418)، رسالة فی الغناء‌، تحقیق على مختارى، سیدرسول کاظمى‌نسب، چاپ اوّل، قم: نشر مرصاد.
43. خویی، ابوالقاسم (1418)، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریر میرزا علی غروی، تحت اشراف آقای لطفی، چاپ اوّل، قم.
44. ـــــــــــــ (1418)، فقه الشیعة: کتاب الطهارة، تقریر محمدمهدی موسوی خلخالی، چاپ سوّم، قم: مؤسسۀ آفاق.
45. ـــــــــــــ (1410)، المعتمد فی شرح المناسک، تقریر سیدرضا موسوی خلخالی، چاپ اوّل، قم: منشورات مدرسۀ دار العلم ـ لطفی.
46. ـــــــــــــ (1418)، موسوعة الامام الخویی، چاپ اوّل، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
47. دلبری، علی (1386)، مبانی رفع تعارض اخبار از دیدگاه شیخ طوسی؛ در استبصار، چاپ اوّل، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
48. رشتى، حبیب‌الله بن محمدعلى (بی‌تا)، بدائع الأفکار، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیتD.
49. روحانى، محمدصادق (1412)، فقه الصادقA، چاپ اوّل، قم: دار الکتاب ـ مدرسۀ امام صادقA.
50. ـــــــــــــ (1429)، منهاج الفقاهة، چاپ پنجم، قم: انوار الهدی،.
51. سبزواری، عبدالاعلی (1413)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم: مؤسسة المنار ـ دفتر حضرت آیت‌الله.
52. سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1404)، المراسم العلویة فی الأحکام النبویة، تحقیق محمود بستانی، چاپ اوّل، قم: منشورات الحرمین.
53. سند، محمد (1428)، فقه المصارف و النقود، تقریر مصطفی اسکندری، چاپ اوّل، قم: مکتبة فدک.
54. شبیری زنجانی، موسی (1419)، کتاب نکاح، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ پژوهشی رای‌پرداز.
55. شهید ثانی، زین‌الدین ‌بن علی (1402)، روض الجنان فی شرح ارشاد الازهان، چاپ اوّل، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم‌.
56. صاحب جواهر، محمدحسن بن ‌باقر (1421)، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، چاپ اوّل، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیتD.
57. ـــــــــــــ (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی، علی آخوندی، چاپ هفتم، بیروت ـ لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
58. صالحی مازندرانی، اسماعیل (1424)، مفتاح الاصول، چاپ اوّل، قم: صالحان.
59. صدر، محمدباقر (1417)، بحوث فی علم الاصول، تقریر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ دایرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیتD.
60. ـــــــــــــ (1408)، بحوث فی شرح العروة الوثقی، تحقیق سیدمحمود هاشمی، چاپ دوّم، قم: مجمع الشهید آیةالله الصدر العلمی.
61. ـــــــــــــ (1408)، مباحث الاصول، تقریر کاظم حسینی حائری، چاپ اول، قم: مطبعة مرکز النشر ـ مکتب الإعلام الإسلامى.
62. صفری، نعمت‌الله (1381)، نقش تقیه در استنباط، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم).
63. طباطبایى حکیم، محمدسعید (بی‌تا)، مصباح المنهاج: کتاب الطهارة، چاپ اول، قم: مؤسسۀ المنار.
64. طباطبایی قمی، تقی (1426)، مبانی منهاج الصالحین، تحقیق عباس حاجیانی، چاپ اوّل، قم: منشورات قلم الشرق.
65. طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی (1418)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، تحقیق محمد بهره‌مند، محسن قدیرى، کریم انصارى، على مروارید، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیتD.
66. طوسی، محمد بن حسن (1390)‌، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، چاپ اوّل، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
67. ـــــــــــــ (1407)، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
68. ـــــــــــــ (1417)، العدة فی أصول الفقه، محمدتقی علاقبندیان، چاپ اوّل، قم.
69. عاملی، محمد بن علی (1411)، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
70. عاملی غروی، جواد بن محمد (1419)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، تحقیق محمدباقر خالصی، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
71. علامه حلّی، حسن بن یوسف (1414)، تذکرة الفقهاء، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیتD.
72. ـــــــــــــ (1413)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، چاپ دوّم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
73. ـــــــــــــ (1412)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، چاپ اوّل، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة،، چاپ.
74. علم‌الهدی، علی بن حسین (1415)، الانتصار فی مفردات الإمامیة، تحقیق گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
75. ـــــــــــــ (1405)، رسائل الشریف المرتضی، چاپ اوّل، قم: دار القرآن الکریم.
76. علوی عاملی، احمد بن زین‌العابدین (بی‌تا)، مناهج الاخبار فی شرح الاستبصار، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
77. فیّاض، محمداسحاق (بی‌تا)، تعالیق مبسوطه علی العروة الوثقی، چاپ اوّل، قم: انتشارات محلاتی.
78. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى (1429)‌، معتصم الشیعة فی احکام الشریعة، تحقیق مسیح توحیدی، چاپ اوّل، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری.
79. ـــــــــــــ (بی‌تا)‌، مفاتیح الشرایع، چاپ اوّل، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی
نجفی.
80. کاشف الغطاء، عباس (بی‌تا)، الفوائد الجعفریة، بی‌جا: مؤسسۀ کاشف الغطاء.
81. کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1363 ش)، الکافی، تعلیق علی‌اکبر غفاری، چاپ پنجم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
82. گرجی، ابوالقاسم (1421)، تاریخ فقه و فقها، چاپ سوّم، تهران: مؤسسۀ سمت.
83. لاری، عبدالحسین (1418)، التعلیقه علی ریاض المسائل، تحقیق سید حبیب‌الله موسوى، مرتضى رحیمى‌نژاد، چاپ اوّل، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
84. مامقانی، محمدحسن بن عبدالله (1316)، موسوعة غایة الآمال، چاپ اوّل، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
85. مامقانی، عبدالله (1350)، نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال، چاپ اوّل، قم: مجمع الذخائر الاسلامیة.
86. مجلسی، محمدباقر بن‌ محمدتقی (1404)، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسولD، تحقیق سیدهاشم رسولی، چاپ دوّم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
87. محقق حلّى، جعفر بن حسن (1423)، معارج الأصول، چاپ اوّل، لندن: مؤسسۀ امام علیA.
88. ـــــــــــــ (1407)، المعتبر فی شرح المختصر، تحقیق محمدعلى حیدرى، سیدمهدى شمس‌الدین، سید ابومحمد مرتضوى، سید على موسوى، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ سید الشهداءA.
89. محقق داماد، محمد (1416)، کتاب الصلاة، تقریر محمد مؤمن، عبدالله جوادی آملی، چاپ دوّم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
90. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن (1247)، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیتD.
91. محمدى، على (1387)، شرح رسائل، چاپ هفتم، قم: دار الفکر.
92. مدرسی طباطبائی، حسین (1410)، مقدّمه‌ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، تحقیق محمدآصف فکرت، چاپ اوّل، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
93. مرتضوی لنگرودی، محمدحسن (1412)، الدر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ انصاریان.
94. مشکور حولاوی، مشکور بن محمد (1415)، منجزات المریض، تحقیق أم‌ علی مشکور، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
95. مفید، محمد بن محمد (1413)، الإعلام بما اتفقت علیه الإمامیة من الأحکام، تحقیق محمد حسون، چاپ اوّل، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید.
96. ـــــــــــــ (1413)، جوابات اهل الموصل فی العدد و الرویة، تحقیق مهدی نجف، چاپ اوّل، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید‌.
97. منتظری، حسینعلی (1417)، نظام الحکم فی الاسلام، چاپ دوّم، قم: نشر سرایی.
98. موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1427)، فقه الحدود و التعزیرات، چاپ دوّم، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
99. موسوی خوانساری، احمد (1405)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تحقیق علی‌اکبر غفاری، چاپ دوّم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
100. میرداماد، محمدباقر بن محمد (1397)، التعلیقة علی الاستبصار، چاپ اوّل، تهران: سید جمال‌الدین میرداماد.
101. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1417)، غنائم الایام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ اوّل، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم‌.
102. نراقی، احمد بن محمدمهدی (1415)، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ آل البیتD.
103. واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1421)، زندگی‌ آیةالله العظمی بروجردی و مکتب فقهی، اصولی، حدیثی و رجالی وی، به کوشش سیدجلال میرآقایی، چاپ اوّل، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
104. هاشمی شاهرودی، محمود (1423)، قراءات فقهیة معاصرة فی العبادات و المعاملات، چاپ اوّل، قم: مؤسسۀ دایرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیتD.
105. همدانی، رضا بن محمدهادی (1416)، مصباح الفقیه، تحقیق محمد باقرى، نورعلى نورى، محمد میرزائى، سید نورالدین جعفریان، چاپ اوّل، قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی‌.
106. یزدی، سید محمدکاظم بن عبدالعظیم (1421)، رسالة فی منجزات المریض، چاپ دوّم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 آبان 1395
  • تاریخ پذیرش: 17 آبان 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار