موضوع‌شناسی فقهی حقوقی عقود فردایی

زینلی, فرشته; مرادخانی(نویسنده مسئول), احمد; عسگری, علیرضا

doi:10.22081/jf.2023.65832.2613

موضوع‌شناسی فقهی حقوقی عقود فردایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

² دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

10.22081/jf.2023.65832.2613

چکیده

عقود فردایی (در قالب طلا و ارز)، ابزار نوینی برای تولید و کسب سود برای معامله‌گران را فراهم آورده و به یک پایه مهم بازارهای معاملاتی تبدیل شده است، ولی حکم شرعی و قانونی این معاملات ابهام داشته، در مواردی مشمول کلاهبرداری و یا تحصیل مال نامشروع می‌شود. تحلیل فقهی- حقوقی این موضوع پیشینه جامعی نداشته و راهکاری برای رفع موانع شرعی آن ارائه نشده است. نوآوری مقاله حاضر که با روش توصیفی تحلیلی گردآوری شده، تحلیل، نقد و بررسی ادله و تعیین جایگاه فقهی و قانونی این‌ معاملات بوده و قمار، غرری و غیرقانونی‌بودن این معاملات را تقویت کرده است. افزون بر آن شرط صحت این معاملات را وجود قصد واقعی و جدی در معامله و وقوع آن در قالب عقد صلح و قصد جدی دوطرف در مصالحه می‌داند. طرح ضمانت اجرای کیفری و حقوقی خروج این معاملات از دایرۀ شرع و قانون از دیگر اهداف این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

موضوع شناسی فقهی

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Subject Study of Tomorrow's Contracts

نویسندگان [English]

Fereshteh Zeinali ¹
Ahmad Moradkhani (Corresponding author) ²
Alireza Asgari ²

¹ Ph.D. student, Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.

² Associate Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.

چکیده [English]

Futures contracts (in the form of gold and currency) have provided a modern tool for production and profit-making for traders, becoming a crucial foundation in financial markets. However, the legal and Sharia rulings regarding these transactions have been ambiguous, with some cases falling under fraudulent practices or the acquisition of unlawful wealth. The legal-fiqhi analysis of this subject has lacked a comprehensive background, and no solutions have been proposed to overcome the Sharia obstacles. The innovation of this paper lies in its descriptive-analytical approach, which examines and critiques evidence, determines the legal and Fiqhi position of these transactions, and strengthens the arguments against their gambling nature, speculation, and illegality. Additionally, the paper emphasizes the requirement for the validity of these contracts, which is the presence of genuine and serious intention in the transaction, along with its occurrence in the form of a peace agreement and the genuine intent of both parties in the negotiation. Another objective of this article is to propose a guarantee mechanism for the criminal and legal enforcement of exiting such transactions from the domain of Sharia and law.

کلیدواژه‌ها [English]

Futures trading
futures contracts
subject matter of contracts
speculative transactions

مراجع

* قرآن کریم.
1. اسدی حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه). (1410ق). ارشاد الاذهان (ج2، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
2. اسدی حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه). (1413ق). قواعدالأحکام (ج2، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3. اسدی حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه). (1420ق). تحریرالأحکام (ج2، چاپ اوّل). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
4. اصفهانی، سیدابوالحسن. (1422ق). وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی) (چاپ اوّل). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار.
5. امام خمینی(ره). (بی‌تا). تحریرالوسیلة (ج1، چاپ اوّل). قم: دارالعلم.
6. امامی، سیدحسن. (بی‌تا). حقوق مدنی (ج1). اسلامیة. تهران: بی‌چا. بی‌نا.
7. انصاری، شیخ‌مرتضی. (۱۴۱۵ق). کتاب المکاسب المحرمة(ج3، چاپ اوّل). قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
8. بحرانی، یوسف. (1405ق). الحدائق‌الناضرة (ج20، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
9. پایگاه اطلاع‌رسانی اداره حقوقی قوه قضاییه:
https://edarehoquqy.eadl.ir/moduleld/1286/controller/search/action/detail?ldeald=15505
10. پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری:
https://www.leader.ir/fa/book/156?sn=22883
11. تبریزی، میرزاجواد. (1426ق). منهاج الصالحین (ج2، چاپ اوّل). قم: مجمع الامام المهدی(عج).
12. تبریزی، میرزاجواد. (1378). استفتائات جدید (ج1، چاپ اول). قم: سرور.
13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1379). مجموعه محشی قانون مدنی (چاپ اول). تهران: گنج دانش.
14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1388). ‌دایرة‌المعارف حقوق مدنی و تجارت (چاپ اول). تهران: گنج دانش.
15. حائری شاه‌باغ، سیدعلی. (1376). شرح قانون مدنی (چاپ اوّل). تهران: گنج دانش.
16. حلبی، ابن‌زهره. (1417ق). غنیة النزوع (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
17. حلبی، ابوالصلاح. (1403ق). الکافی فی الفقه (چاپ اول). اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین(علیه السلام).
18. حلّی، جعفر بن ‌حسن (محقق). (1408ق). شرائع ‌الاسلام (ج1، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
19. حلّی، جعفر بن ‌حسن (محقق). (1418ق). المختصر النافع (ج1، چاپ ششم). قم: مؤسسة المطبوعات الدینة.
20. خامنه‌ای، سیدعلی. (1424ق). اجوبةالإستفتائات (فارسی) (چاپ اول). قم: دفتر حضرت آیت الله خامنه‌ای.
21. خویی، سیدابوالقاسم. (بی‌تا). مصباح الفقاهة. بی‌چا، بی‌جا، بی‌نا.
22. خویی، سیدابوالقاسم. (بی‌تا). محاضرات (ج3). قم: انصاریان.
23. خویی، سیدابوالقاسم. (1410ق). منهاج‌الصالحین (ج2، چاپ بیست و هشتم). قم:
مدینة العلم.
24. دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌‌نامه (ج1، چاپ دوم از دوره جدید). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
25. سبزواری، سیدعبدالاعلی. (1413ق). مهذب الأحکام (ج16، چاپ چهارم). قم: مؤسسه المنار.
26. سرآبادانی، غلامرضا. (1397). نظام‌ مالی ‌اسلامی و ریسک معاملات (چاپ اوّل). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
27. سیوری، مقداد بن ‌عبدالله. (1404ق). التنقیح‌الرائع (ج2، چاپ اوّل). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
28. شهیدی، مهدی. (1384). حقوق مدنی (عقود معین 1) (چاپ سوم). تهران: مجد.
29. صافی گلپایگانی، لطف‌الله. (1417ق). جامع‌الاحکام (ج1، چاپ چهارم). قم: مؤسسه حضرت معصومه(علیهماالسلام).
30. طباطبایی، سیدعلی. (1418ق). ریاض‌المسائل (ج9، چاپ اوّل). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
31. طباطبایی حکیم، سیدمحمدسعید. (1415ق). منهاج‌الصالحین (ج2، چاپ اوّل). بیروت: دارالصفوة.
32. طرابلسی، ابن‌برّاج. (1406ق). المهذب (ج1، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارت اسلامی.
33. طوسی، محمد بن‌ حسن. (1407ق). الخلاف (ج3، چاپ اوّل). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
34. طوسی، محمد بن‌ حسن. (1387ق). المبسوط (ج2، چاپ سوم). تهران: لمکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
35. طوسی، محمد بن‌ حسن. (1400ق). النهایة (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
36. فیاض، محمداسحاق. (بی‌تا). منهاج‌الصالحین (ج2). بی‌چا، بی‌جا، بی‌نا.
37. قمی، میرزاابوالقاسم. (1427ق). رسائل (ج2، چاپ اول). قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
38. کاتوزیان، ناصر. (1388). قواعد عمومی قراردادها (ج2، چاپ اوّل). تهران: شرکت انتشار.
39. گنجینه استفتائات قضایی (نرم‌‌افزار). قم: مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه.
40. مدنی، سیدجلال‌الدین. (1385). حقوق مدنی (ج4، چاپ اوّل). تهران: پایدار.
41. مراغی، سیدمیرعبدالفتاح. (1417ق). العناوین‌الفقهیة (ج2، چاپ اوّل). قم: انتشارات اسلامى.
42. مرعشی نجفی، سیدشهاب‌الدین. (1406ق). منهاج‌المؤمنین (ج2، چاپ اول). قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
43. معصومی‌‌نیا، غلامعلی. (1387). ابزارهای مشتقه (چاپ دوم). قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
44. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهرالکلام (ج24و42، چاپ هفتم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
45. نراقی، مولى احمد. (1417ق). عوائدالأیام (چاپ اوّل). قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
46. وحید خراسانی، حسین. (1428ق). منهاج‌الصالحین (ج3، چاپ پنجم). قم: مدرسه
امام باقر(علیه السلام).