بررسی اشکالات واردشده بر تأسیس و استفاده از بانک شیر مادر و پاسخ به آنها از نگاه فقه شیعه و عامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

جامعه المرتضی

چکیده

با توجه به اهمیت فراوان شیر مادر ازجهتِ پزشکی و دشواری دسترسیِ همیشگی به آن به‌دلایل مختلف، ایدۀ تأسیس و استفاده از بانک شیر مادر در کشورهای توسعه‌یافته و به‌تازگی در کشور اسلامی ایران اجرا شده است. بانک شیر مادر، به‌عنوان موضوعی مستحدثه، این پرسش را برای مسلمانان ایجاد کرده است که آیا تأسیس و استفاده از بانک شیر مادر به‌لحاظ فقهی جایز است؟
بسیاری از عالمانِ عامه تأسیس و استفاده از بانک شیر مادر را حرام می‌دانند، اما عالمان شیعه در این موضوع پژوهش گسترده‌ای انجام نداده‌اند. در این مقاله، پس از طرح یکی از مهم‌ترین اشکالات فقهی عامه (موضوع انتشار محرمیت در نتیجۀ ازدواج بامحارم) بر تأسیس و استفاده از بانک شیر مادر، پاسخ آن ازمنظرِ فقه اهلِ‌بیت(علیهم السلام) و مذاهب اربعۀ عامه بررسی می‌شود.
این مقاله نشان می‌دهد که به‌لحاظ فقهی، تمام مسلمانان می‌توانند بانک شیر مادر تأسیس کنند و همچنین از شیر این بانک برای نوزادان خود استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Objections on the Establishment and Utilization of Breastfeeding Banks and the Correspondent Responses from Shī a and Sunnī Fiqh Perspective.

نویسنده [English]

  • Seyed Mahmoud Mousavi
Jamiatalmurtaza, Qom, Iran
چکیده [English]

Given the importance of breast milk for medical reasons and the difficulty of its constant availability, the idea of the establishment and use of breast milk in developed countries, and recently in the Islamic Republic of Iran, has been put into effect. The question of this research is whether the establishment and use of a breastfeeding bank are permissible in Shariah? A large number of Sunni jurists have negative stance while there is no significant conducted research on this subject by Shiite scholars. In this article, one of the most important objections of Sunnī fiqh on this subject is expressed. Thereafter, their criticism is expressed from the perspective of Shī a and Sunnī schools of fiqh. This article concludes that establishing a breastfeeding bank and taking advantage of it is legitimate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Nutrition
  • Mothers' Milk Bank
  • Breast-Feeding
  • Breast-Feeding Conditions
  • Expansion of Proscription
  • Ahlul-Bayt Jurisprudence (Shī a Fiqh)
  • Sunnī Juris-prudence (Sunnī Fiqh)
1. آخوند خراسانی (محمدکاظم‌ بن ‌حسین) (بی‌تا)، کفایة الأصول، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
2. ـــــــــــــــ (۱۴۱۳ق)، کتاب الرضاع، ج2، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3. ادارۀ سلامت نوزادان وزارت بهداشت (1397)، «هشدار وزارت بهداشت دربارۀ تغذیه نوزادان با شیر غیرمادر»، قابل‌دسترسی در:
«https://www.isna.ir/news/95050101692».
4. آقاخانی، سعیده (1393)، «تجارت پرسود شیرخشک؛ چهار کارخانه در ایران جایگزین شیر مادر را تولید می‌کنند»، روزنامه شرق، ش2074 (5/5/1393)، ص10.
5. ابن‌حزم (ابواحمد علی ‌بن‌ احمد) (بی‌تا)، المُحلی، تحقیق لجنة إحیاء التراث العربی، ج10، بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
6. ابن‌قدامه مقدسی (عبدالله ‌بن ‌احمد) (1405ق)، المغنی، ج9، چ1، بیروت: دارالفکر.
7. ابن‌منظور (محمد بن ‌مکرم) (1414ق)، لسان العرب‏، ج8، چ3، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
8. انصاری، مرتضی (1372)، رسالة فی الرضاع، ج3، بی‌جا: باقری.
9. ـــــــــــــــ (۱۴۲۸ق)، فرائد الأصول، ج2 و 3، چ9، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
10. بجنوردی، سیدحسن (1419ق)، القواعد الفقهیة، هفت‌جلدی، ج4، چ1، قم: الهادی.
11. حر عاملی، محمد بن ‌حسن (1414ق)، وسائل الشیعة، ج1، قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)لإحیاء التراث.
12. حسینی فیروزآبادی، مرتضی (۱۴۰۰ق)، عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول، چ4، قم: فیروزآبادی.
13. دباغ مقدم، آراسب و همکاران (1392)، «بررسی بانک شیر مادر از دیدگاه ضوابط شرعی، با تأکید بر ضرورت‌های تغذیه‌ای و بهداشتی»، تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، قابل‌دسترسی در:
«http://eprints.ajaums.ac.ir/2026/1/1_split_10.pdf».
14. سبحانی، جعفر (1389)، المبسوط فی أصول الفقه، دوجلدی، ج1، چ1، قم: مؤسسۀ تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق(ع).
15. شیخ طوسی (ابوجعفر محمد بن ‌حسن) (۱۳۸۷ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، هشت‌جلدی، چ3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
16. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (۱۴۰۴ق)، جواهر الکلام، چهل‌وسه‌جلدی، ج29، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
17. عسیلی، عبدالله عبدالمنعم عبداللطیف (1426ق)، الرضاع المحرم فی الفقه الإسلامی؛ بنوک لبن الأمهات، چ1، قاهره: دار إبن الجوزی.
18. علامه حلی (حسن ‌بن‌ یوسف ‌بن ‌مطهر اسدی) (۱۴۱۳ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، نُه‌جلدی، ج7، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19. عوضین المغربی، محمد نجیب (بی‌تا)، حکم الإنتفاع ببنوک اللبن فی الرضاع، قاهره: دارالنهضة العربیة.
20. فراهیدی، خلیل ‌بن ‌احمد (1410ق)، العین، هشت‌جلدی، ج1، چ2، قم: هجرت.
21. کاشف‌الغطاء، محمدحسین (1359ق)، تحریر المجلة، پنج‌جلدی، چ1، نجف: المکتبة المرتضویة.
22. کاظمی خراسانی، محمدعلی (1382)، فوائد الأصول (تقریرات درس‌های آیت‌الله محمدحسین نائینی)، ج4، چ8، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
23. کحلاوی، عبله محمد (1419ق)، بنوک اللبن، المبحث الرابع، قاهره: دار الرشاد.
24. محقق داماد، مصطفی (1383)، قواعد فقه، ج2، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
25. محقق کرکی (علی ‌بن ‌حسین عاملی) (۱۴۱۴ق)، جامع المقاصد، سیزده‌جلدی، ج12، چ2، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(علیهم السلام).
26. مراجع تقلید (سیزده نفر) (1385)، توضیح المسائل، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
27. مرحبا، اسماعیل (1429ق)، البنوک الطبیة البشریة وأحکامها الفقهیة، بیروت: دار إبن الجوزی.
28. مصطفی، ابراهیم و دیگران (1426ق)، المعجم الوسیط، چ5، تهران: مؤسسة الصادق(ع).
29. نورمحمدی، غلام‌رضا (1392)، «بررسی فقهی موضوع بانک شیر در پزشکی»، ارائه‌شده در: مجموعه مقالات دومین همایش بررسی ضوابط شرعی در پزشکی، تهران: دانشگاه علوم‌پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، قابل‌دسترسی در:
«http://eprints.ajaums.ac.ir/2017/1/1_split_1.pdf».
30. نمایندگی یونیسف در ایران (1397)، «برای نخستین بار در ایران: افتتاح اولین بانک شیر مادر در تبریز»، قابل‌دسترسی در:
«https://www.unicef.org/iran/fa/1562_11125.html».
31. واعظ‌ بهسودی، محمد سرور (1417ق)، مصباح الأصول (تقریرات درس‌های آیت‌الله ابوالقاسم خوئی)، ج2، قم: مکتبة الداوری.