جُستاری در کفایت اسلام یکی از والدینِ مرتد فطری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح 4، حوزه علمیه قم، قم، ایران

2 استادیار، پردیس بین الملل دانشگاه تهران،کیش، ایران

چکیده

ارتداد و مجازات آن از احکام بحث‌برانگیز اسلامی است. در فقه شیعه، ارتداد به دو نوع فطری و ملّی تقسیم می‌شود. شدیدترین مجازات ارتداد مربوط‌به مرتد فطری مَرد است که افزون‌بر مجازات قتل، احکام خاص دیگری را نیز درپی دارد. مشهور فقیهان شیعه در تعریف مرتد فطری دو شرط ذکر نموده‌اند: نخست، مسلمان بودن دست‌کم یکی از والدین در هنگام انعقاد نطفه؛ دوم، اختیار اسلام خودِ فرد در هنگام بلوغ. چند دلیل نقلی و غیرنقلی دربارۀ شرط نخست بیان شده است. در این پژوهش با بررسی دقیق این دلایل روشن شده که هیچ‌کدام تام نیستند؛ بلکه ظاهر روایات و سخن فقیهان بیانگر لزوم اسلامِ والدین است. این نظر مقتضای اصل و قاعدۀ درء و احتیاط نیز هست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation in the Sufficiency of Being Muslim for One of the Parents of Murtad Fitri

نویسندگان [English]

  • Mostafa Tabatabaie 1
  • Hasan Alidadi Soleimani 2
1 Ph.D., Islamic Seminary of Qom, Qom, Iran
2 Assistant Professor, International Campus University of Tehran, Kish, Iran
چکیده [English]

Apostasy and its punishment is one of the controversial Islamic rulings. In Shiite jurisprudence, apostasy is divided into two types: Fitri and Milli (A person born to a Muslim parent who later rejects Islam is called a murtad fitri, and a person who converted to Islam and later rejects the religion is called a murtad milli). The most severe punishment for apostasy is related to the male Murtad Fitri which, in addition to the death penalty, also has other specific sentences. Famous Shiite juristss have mentioned two conditions in the definition of Murtad Fitri: First, at least one of the parents must be Muslim at the time of conception; second, the person must have chosen Islam at the time of puberty. There are a number of narrated and non-narrated reasons for the first condition. In this study, it can be clear careful investigation of these reasons that none of them are complete, but the narrations of the jurists indicate the need for parents to be Muslim. This idea is also based on the principle of averting and the rule of reservation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Fitri apostasy
  • Murtad Fitri
  • the Islam of parents
* قرآن کریم
1. ابن‌ادریس حلی (محمد‌بن‌منصوربن‌احمد) (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
2. __________________________ (1419ق)، أجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، قم، دلیل ما.
3. ابن‌براج، قاضی عبدالعزیز (1406ق)، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
4. ابن‌حمزه طوسی (محمدبن‌علی) (1408ق)، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی1.
5. ابن‌حیون مغربی، نعمان‌بن‌محمد (بی‌تا)، تأویل الدعائم، قاهرة، دار المعارف.
6. ابن‌درید، محمد‌بن‌حسن (1987م)، جمهرة اللغة، بیروت، دار العلم للملایین.
7. ابن‌زهره (حمزةبن‌علی حلبی) (1417ق)، غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسۀ امام صادق7.
8. ابن‌سعید حلی (یحیی‌بن‌سعید) (1405ق)، الجامع للشرائع، قم، مؤسسة سید الشهداء7.
9. ابن‌شهرآشوب (محمد‌بن‌علی) (1369ق)، متشابه القرآن و مختلفه، قم، دار البیدار.
10. ابن‌فارس، احمد (1404ق)، معجم مقائیس اللغة، به‌تحقیقِ عبدالسلام محمد هارون. قم، مکتب الأعلام الإسلامی.
11. ابن‌فهد حلی (احمدبن‌محمد الأسدی) (1407ق)، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
12. ابوالصلاح حلبی (تقی‌الدین) (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانۀ عمومی امام امیرالمؤمنین7.
13. اردبیلی، احمدبن‌محمد (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
14. ازهری، محمدبن‌احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
15. آرام بیارجمندی، یوسف (1381ق)، مدارک العروة، نجف، مکتبة النعمان.
16. بحرالعلوم، محمد‌بن‌محمدتقی (1403ق)، بلغة الفقیه، تهران، منشورات مکتبة الصادق.
17. ترابی شهرضایی، اکبر (1390)، آئین کیفری اسلام، قم، مرکز فقهی ائمۀ اطهار:.
18. حر عاملی، محمد‌بن‌الحسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسۀ آل البیت:.
19. خمینی (امام)، سیدروح‌الله موسوی (بی‌تا)، تحریر الوسیلة، قم، دار العلم.
20. خوئی، سیدابوالقاسم موسوی (1410ق)، منهاج الصالحین، قم، مدینة العلم.
21. _________________ (1422ق)، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
22. _________________ (1424ق)، محاضرات فی المواریث، قم، مؤسسة السبطین العالمیة.
23. راوندی، قطب‌الدین سعیدبن‌عبدالله (1405ق)، فقه القرآن، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی1.
24. سبحانی، جعفر، درس خارج فقه، 3/2/1390، قابل‌دسترسی در:
<http://www.tohid.ir>
25. سبزواری، محمدباقربن‌محمد (1423ق)، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
26. شهید ثانی (زین‌الدین‌بن‌علی عاملی) (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، کتاب‌فروشی داوری.
27. ____________________ (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
28. ____________________ (1420ق)، المقاصد العلیة فی شرح الرسالة الألفیة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
29. شیخ صدوق (محمدبن‌علی‌بن‌بابویه) (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
30. _________________________ (1415ق)، المقنع، قم، مؤسسۀ امام هادی7.
31. شیخ طوسی (محمدبن‌الحسن) (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
32. _________________ (1390ق)، الإستبصار فیما اختلفت من الأخبار، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
33. __________________ (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتب العربی.
34. _________________ (1407ق الف)، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
35. _________________ (1407ق ب)، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
36. _________________ (1427ق)، رجال الطوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
37. _________________ (بی‌تا)، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، نجف، المکتبة الرضویة.
38. شیخ مفید (محمدبن‌محمدبن‌نعمان) (1413ق)، المقنعة، قم، کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید1.
39. طباطبائی حکیم، سیدمحسن (1410ق)، منهاج الصالحین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات.
40. _______________ (1416ق)، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار التفسیر.
41. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1410ق)، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة.
42. عاملی، سیدجوادبن‌محمد حسینی (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
43. علامه حلی (حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر الأسدی) (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسۀ آل‌البیت:.
44. فاضل لنکرانی، محمد (1422ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ الحدود، قم، مرکز فقهی ائمۀ اطهار:.
45. فاضل هندی (محمدبن‌الحسن اصفهانی) (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
46. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1410ق)، کتاب العین، قم، هجرت.
47. فیض کاشانی، محمدمحسن (1406ق)، الوافی، اصفهان، کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین7.
48. کشّی، ابوعمرو محمد‌بن‌عمربن‌عبدالعزیز (1409ق)، إختیار معرفة الرجال (رجال الکشّی)، مشهد، مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد.
49. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
50. کیدری، قطب‌الدین محمدبن‌حسین (1416ق)، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة. قم، مؤسسۀ امام صادق7.
51. مجلسی (علامه)، محمدباقر (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول:، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
52. _______________ (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی1.
53. _______________ (1410ق)، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر.
54. مجلسی، محمدتقی (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسۀ فرهنگی ـ اسلامی کوشانبور‌.
55. محقق حلی (جعفربن‌حسن) (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان.
56. محقق کرکی (علی‌بن‌الحسین عاملی) (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسۀ آل‌البیت:.
57. مصطفوی، حسن (1402ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
58. منتظری نجف‌آبادی، حسین‌علی (1409ق)، کتاب الزکاة، قم، مرکز جهانی مطالعات اسلامی.
59. موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، قم، مؤسسة النشر لجامعة المفید.
60. موسوی اصفهانی، سیدابوالحسن (1422ق)، وسیلة النجاة، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی1.
61. مؤمن سبزواری، علی (1421ق)، جامع الخلاف و الوفاق بین الإمامیة و بین أئمة حجاز و العراق، قم، زمینه‌سازان ظهور امام عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف.
62. نجاشی، احمد‌بن‌علی (1407ق)، رجال النجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
63. ورعی، سیدجواد (1378)، «ارتداد، نگاهی دوباره ـ تقریری از مباحث آیت‌الله موسوی اردبیلی»، فصل‌نامۀ حکومت اسلامی، ش14، ص74-110.