واقع‏نگرى، نقطه عطفى در روش اجتهادى محقق بهبهانى

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى.

چکیده

از ویژگى‏هاى برجسته در روش اجتهادى وحید بهبهانى، واقع‏گرایى و اهتمام به شناخت موضوعات احکام و نقشى که این شناخت در دستیابى نزدیک‏تر به احکام شرع دارد، مى‏باشد. محقق بهبهانى این ویژگى را با رویکردهاى مختلف عقلى، حسّى، تاریخى، اجتماعى، عرفى و عقلایى، در سراسر مباحث فقهى خود نشان داده و آگاهى عمومى ایشان به موضوعات احکام، فضاى صدور روایات، نیازها و الزامات اجتماعى احکام، آن را پررنگ ساخته است. این رویکرد، طیف گسترده‏اى از مسائل را در بر مى‏گیرد; از لزوم سازگارى استنباط با الزامات عقلى و عقلایى تا لزوم سازگارى با امور عینى و حسى و طبیعى، و نیز شناخت الزامات عرفى و مقتضیات زندگى اجتماعى، و از بهره‏گیرى از واقعیات تاریخى متنوع در شناخت مفاد روایات و جمع میان ادله تا استناد به سیره دامنه‏دار مسلمین و سیره شیعیان و نیز جایگاه و سیره اهل بیت )ع(، و از توجه به قلمرو موضوعات و استناد به آن تا شناخت تاریخى موارد تقیه، و از تأکید بر انصراف واژگان به معانى عرفى تا اعتقاد به ضعف نسبى اعتبار مکاتبات، و از شناخت ویژگى راوى تا ویژگى تعلق حکم به بانوان. دامنه گزارش و تحلیل هر آنچه وى به دست داده، بسى گسترده است; اما آنچه در این مقاله آمده، تنها گزارشى کلى و اجمالى از این رویکرد در نه محور و به دست دادن نمونه‏هایى از آن در هر محور است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

واقع‏نگرى، نقطه عطفى در روش اجتهادى محقق بهبهانى

منابع و مآخذ:
1. وحید بهبهانى، محمدباقر بن محمداکمل (1426)، حاشیة الوافى، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانى، قم
1424) - .2)، مصابیح الظلام، 11ج، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانى، قم.
1419) - .3 الف(، الحاشیة على مدارک الأحکام، 3ج، مؤسسه آل‏البیت)ع(، قم.
1419) - .4 ب(، الرسائل الفقهیة، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانى، قم.
1415) - .5)، الفوائد الحائریه، مجمع الفکر الإسلامى، 1415ق، قم.
1417) - .6)، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانى، قم.
7. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413)، مختلف الشیعة فى أحکام الشریعة، 9ج، دفتر انتشارات اسلامى قم، دوم.
8. شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه (1413)، من لا یحضره الفقیه، 4ج، دفتر انتشارات اسلامى، دوم، قم.
9. شیخ طوسى، ابوجعفر محمدبن‏حسن (1407)، تهذیب الأحکام، 10ج، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چهارم.
10. شهید اول، عاملى، محمد بن مکى (1419)، ذکرى الشیعة فى أحکام الشریعة، 4ج، مؤسسة آل البیت )ع(، قم.
11. عاملى، محمد بن على موسوى (1411)، مدارک الأحکام فى شرح عبادات شرائع الإسلام، 8ج، مؤسسة آل البیت )ع(، بیروت.
12. فاضل مقداد سیورى، بن عبداللّه (1425)، کنز العرفان فى فقه القرآن، 2ج، انتشارات مرتضوى، قم.
13. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکى (1422)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، 4ج، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم.