دخالت حاکم در تولیت و نظارت بر موقوفات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

موسسه فقه اهل بیت(ع)

چکیده

استقلال وقف و حرمت دخالت غیر‌متولی و ناظر منصوص در امور موقوفه، اصلی پذیرفته‌شده در فقه است. برای جلوگیری از حیف و میل فراوان موقوفات لازم است دولت اسلامی بر اساس مبانی حسبه و ولایت فقیه در اداره و نظارت بر موقوفات دخالت کند. جمع میان ضرورت دخالت دولت اسلامی در امور مربوط به موقوفات و حفظ استقلال وقف، پرسش‌های متعددی پدید آورده است که این نوشتار در صدد پاسخ به آنهاست. نویسنده کوشیده است با تفکیک و تبیین ابعاد مختلف این دخالت در حوزه اداره و نظارت استطلاعی و استصوابی در فروض علم یا شک به قصور یا تقصیر متصدیان مال موقوفه به این پرسش‌ها پاسخ دهد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The interference of a governor in administrating and controlling the pious endowments

نویسنده [English]

  • masoud imami
چکیده [English]

The independence of endowment  and the prohibited interference of whom is not the administrator and the designated controller of endowment affairs, are the acceptable principles in the Islamic jurisprudence. In order to prevent from misappropriating the endowments, an Islamic state is required to intervene into the administration and control of them according to the foundations of hesba (non-litigious affairs) and the guardianship of a competent jurist. Accepting both the necessity of the Islamic state`s intervention in the endowment affairs and protecting their independence has created lots of questions that this article is seeking to reply to them.
The author has tried to answer to the mentioned questions by separating and verifying the different aspects of the interferences such as administration, and discretionary and informative control based on two suppositions: a definite fault or failure, or doubtful ones to the administrators of the pious endowments.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • independence of endowment
  • administration
  • informative and discretionary control
1. اصفهانى، محمد حسین(1418ق)، حاشیة کتاب المکاسب، انوار الهدى، قم، چاپ اول.
2. امامى، سید حسن(بی‌تا)، حقوق مدنى، انتشارات اسلامیه، تهران.
3. انصارى، مرتضى بن‌محمد امین (1415ق)، کتاب المکاسب، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم، چاپ اول.
4. بجنوردى، سیدحسن(1419ق)، القواعد الفقهیه، نشر الهادی، قم، ‌چاپ اول.
5. بحرانى، یوسف بن‌احمد بن‌ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
6. حلّى، علامه، حسن بن‌یوسف بن‌مطهر اسدى (1413ق) مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم،‌ چاپ دوم.
7. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1414ق)، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت D، قم،‌ چاپ اول.
8. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، مؤسسه امام صادق A، قم، چاپ اول.
9. خامنه‌اى، سید‌على بن‌جواد حسینى (1424ق)، أجوبة الاستفتاءات (فارسى)، دفتر معظم له در قم، قم، چاپ اول.
10. خمینى، سیدروح‌اللّه موسوى (1421ق)، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران، چاپ اول.
11. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1422ق)، استفتاءات (امام خمینى)، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ‌چاپ پنجم.
12. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1424ق)، توضیح المسائل (محشّا)، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ هشتم.
13. ـــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول.
14. خویى، سیدابو القاسم موسوى (1410ق)، منهاج الصالحین،  نشر مدینة العلم، قم، چاپ بیست و هشتم.
15. سبزوارى، سیدعبد الأعلى (1413ق)، مهذّب الأحکام، مؤسسه المنار - دفتر آیت الله سبزواری، قم، چاپ چهارم.
16. سیستانى، سیدعلى حسینى (1417ق)، منهاج الصالحین، دفتر حضرت آیة الله سیستانى، قم، چاپ پنجم.
17. صدوق، محمد بن‌على بن‌بابویه (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ‌چاپ دوم.
18. طباطبایى، سیدعلى بن‌محمد (1418ق)، ریاض المسائل، مؤسسه آل البیت D، قم، چاپ اول.
19. طوسى، ابوجعفر، محمد بن‌حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم.
20. عاملى، سیدجواد بن‌محمد حسینى (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم،‌ چاپ اول.
21. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى (1417ق)،‌ الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم.
22. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن‌على (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، کتابفروشى داورى، قم، ‌چاپ اول.
23. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، مؤسسة المعارف الإسلامیه، قم، ‌چاپ اول.
24. فاضل لنکرانى، محمد(1424ق) تفصیل الشریعه (الوقف، الوصیة، الأیمان و النذور، الکفارات، الصید)، مرکز فقهى ائمه اطهار D، قم، ‌چاپ اول.
25. فیاض، محمد اسحاق (1426ق)،‌  توضیح المسائل،  انتشارات مجلسى، قم، چاپ اول.
26. قمّى، ابو‌القاسم بن‌محمد حسن (1413ق)،‌ جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، مؤسسه کیهان، تهران، چاپ اول.
27. کاشف الغطاء، جعفر بن‌خضر (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
28. کلینى، محمد بن‌یعقوب (1407ق)،‌ الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران،‌ چاپ چهارم.
29. گلپایگانى، سیدمحمد‌رضا موسوى (1413ق)، هدایة العباد، دار القرآن الکریم، قم، چاپ اول.
30. مجلسى، محمدباقر بن‌محمد تقى (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل‌الرسول، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ دوم.
31. مراغى، سیدمیرعبد‌الفتاح بن‌على حسینى (1417ق)، العناوین الفقهیة، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ‌چاپ اول.
32. نجفى، محمدحسن (1404ق)،‌ جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ‌چاپ هفتم.
33. نراقى، احمد بن‌محمد‌مهدى (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، مؤسسه آل البیت D، قم، چاپ اول.
34. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1417ق)، عوائدالأیام فی بیان قواعد الأحکام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
35. یزدى، سیدمحمدکاظم طباطبایى (1414ق)، تکملة العروة الوثقى، کتاب‌فروشى داورى، قم، چاپ اول.