فقه روابط اجتماعی آستان‌های مقدس (مسئله‌شناسی، شخصیت حقوقی و تفاوت احکام در حکومت‌های مشروع و نامشروع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

چکیده

برای گشودن افقی به پایه‌گذاری فقه نوپدید روابط اجتماعی آستان‌های مقدس، چند مطلب برای نخستین بار، در چارچوب فقه امامیه، ارائه می‌شود: اول، مسئله‌شناسی فقه روابط اجتماعی آستان‌های مقدس، دوم، اثبات شخصیت حقوقی آستان‌ها، و سوم، بیان تفاوت فقه روابط اجتماعی آستان‌ها در حکومت‌های مشروع و نامشروع از دیدگاه فقه امامیه. دستاورد مقاله در مطلب اول، طراحی جدیدی از ساختار مسائل بنیادی و روبنایی فقه روابط اجتماعی آستان‌های مقدس است. در مسائل بنیادی، تأثیر تفاوت حکومت‌های مشروع و نامشروع، تأثیر تفاوت مبانی فقهی مشروعیت حکومت و قلمرو دخالت حکومت‌ها در آستان‌های مقدس، نسبت فقه آستان‌های مقدس با فقه وقف، همین نسبت، با عنوان‌های تعظیم شعائر و فریضه امر به معروف و نهی از منکر و فقه ساخت آستان‌های مقدس، مطرح شده است. پس از این، 10 مسئله عمده و مهم‌تر روبنایی توضیح داده شده تا ساختار مسائل تکمیل گردد. در مطلب دوم، شخصیت حقوقی‌بودن آستان‌ها، در چارچوب فقه امامیه، اثبات و از آن رفع‌ اشکال شده است. در مطلب سوم، نشان داده شده که حکومت مشروع اسلامی، بر اساس نظریه غالب فقها، مبنی بر نصب ولی‌فقیه، آستان‌های مقدس را به ‌لحاظ تولیت و مدیریت، تحت‌قلمرو خود دارد؛ اما در حکومت‌های نامشروع فقهی، آستان‌ها نهادی مستقل از حکومت‌ها هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Jurisprudence of Social Relations of the Holy Shrines (Problemology, legal personality and the difference between rulings in legitimate and illegitimate governments)

نویسنده [English]

  • Seifollah Sarrami
Associate professor of Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran.
چکیده [English]

In order to open the horizon to the foundation of the new Islamic jurisprudence of the social relations of the holy shrines, some articles are presented for the first time, in the framework of Imamiyyah jurisprudence. First, the jurisprudence of the social relations of the holy shrines, second, proving the legal personality of the holy shrines, and third, the statement of the difference in the jurisprudence of the social relations of the holy shrines in legitimate and illegitimate governments from the perspective of Imamiyyah jurisprudence. The finding of the paper in the first part is a new design of the structure of the fundamental issues and superstructure of the jurisprudence of the social relations of the holy shrines. In fundamental issues, the effect of the difference between legitimate and illegitimate governments, the impact of the difference in jurisprudential foundations of the legitimacy of government and the scope of governments' involvement in holy shrines, the relationship between the jurisprudence of holy shrines and the jurisprudence of endowments, the same relationship, with the titles of commemoration of rituals and the duty of enjoining good and forbidding evil as well as the jurisprudence of building holy shrines have been brought up. Then, 10 major and more important superstructure problems are explained to complete the structure of the issues. In the second part, the legal personality of holy shrines, within the framework of Imamiyyah jurisprudence, has been proven and its problems have been resolved. In the third part, it has been shown that the legitimate Islamic government, based on most of the jurists' theory, about the appointment of a Wali Faqih (religious guardian), has the holy shrines under its jurisdiction in terms of supervision and management. However, in illegitimate jurisprudential governments, holy shrines are independent institutions from governments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudence of holy shrines
  • jurisprudence of social relations
  • legal personality
  • legal personality of holy shrines
  • legitimate Islamic government
  • illegitimate Islamic government
* قرآن کریم
1. آل‌کلیدار، محمد حسن مصطفی. (1367ق). مدینة الحسین(علیه السلام). بغداد: مطبعة النجاح.
2. ابن‌ابی‌شیبه، عبدالله بن محمد. (۱۴۰۹ق). المصنف (ج3). بیروت: دار الفکر.
3. ابن‌سعد، محمد. (بی‌تا). الطبقات الکبری (ج2). بیروت: دار صادر.
4. ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله. (1412ق). الاستیعاب (ج3). بیروت: دار الجیل.
5. امام خمینی، سید روح‌الله. (1421ق). کتاب البیع (ج2). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
6. امامی، سید حسن. (1371). حقوق مدنی (ج4). تهران: اسلامیه.
7. انصاری، شیخ مرتضی. (1415ق). کتاب المکاسب (ج3). قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
8. بروجردی، سید حسین طباطبایی. (1416ق). البدر الزاهر (مقرر: حسینعلی منتظری). قم: دفتر حضرت آیة‌الله بروجردی.
9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1372). ترمینولوژی حقوق (ج3). تهران: گنج دانش.
10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق (ج3). تهران: 
گنج دانش.
11. جوادی آملی، عبد‌الله. (1383). ولایت فقیه. قم: اسراء.
12. حائری، سید کاظم. (1423ق). فقه العقود (ج1). قم: مجمع اندیشه اسلامی.
13. حسینی حائری، سید کاظم. (1414ق). ولایة الامر (ج1). قم: مجمع الفکر الاسلامی.
14. حکیم، سید محسن. (1410ق). منهاج الصالحین (ج1). دمشق: دار التعارف للمطبوعات.
15. خوئی، سید ابوالقاسم. (1413ق). منهاج الصالحین (ج1). قم: مدینة العلم.
16. خوئی، سید ابوالقاسم. (1418ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقی (ج1، مقرر: میرزا علی غروی). قم: جناب آقای لطفی.
17. زرقاء، مصطفی احمد. (1968م). المدخل الفقهی العام (ج3). دمشق: الادیب.
18. سید مجاهد، محمد بن علی. (بی‌تا.). کتاب المناهل. قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام).
19. شهید اول، محمد بن مکی. (1417ق). الدروس الشرعیة (ج2). قم: جماعة المدرسین.
20. صفار، محمدجواد. (1373). شخصیت حقوقی. تهران: نشر دانا.
21. طبری، محمد بن جریر. (1387ق). تاریخ الامم والملوک (ج5). بیروت: دار التراث.
22. طعمه، سلمان هادی. (1403ق). تراث کربلا. بیروت: الاعلمی.
23. عینی، محمود بن احمد. (بی‌تا.). عمدة القاری (ج8). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
24. فیض کاشانی، مولی محسن. (1370). الوافی (ج14). اصفهان: مکتبة الامام أمیر المؤمنین علی(علیه السلام).
25. قزوینی، محمد بن یزید. (بی‌تا). سنن ابن ماجه (ج2). بیروت: دارالفکر.
26. کلیدار، عبدالجواد. (1418ق). تاریخ کربلا. نجف اشرف: المکتبة الحیدریة.
27. کلینی، محمد بن یعقوب. (1363). الکافی (ج1). تهران: اسلامیة.
28. مؤمن قمی، محمد. (1425ق). الولایة الالهیة الاسلامیة او الحکومة الاسلامیة (ج3). قم: جماعة المدرسین.
29. مرتضوی، سید ضیاء. (1396). ماهیت دولت و ضمان اقدام‌های زیا‌ن‌بار آن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
30. منتظری، حسینعلی. (1409ق). دراسات فی ولایة الفقیه وفقه الدولة الاسلامیة (ج2). قم: 
نشر تفکر.
31. موسوی خلخالی، سید محمدمهدی. (1380). حاکمیت در اسلام. قم: جامعه مدرسین.
32. نخله، موریس. (2002م). القاموس القانونی الثلاثی. بیروت: منشورات الحلبی.