تداوم علقه زوجیت در فرض مرگ یکی از زوجین: از علقه زوجیت تا علقه احترام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

2 کارشناسی ارشد الهیات، فقه و مبانی حقوق اسلامی، جامعه الزهراء، قم، ایران.

چکیده

فقیهان امامیه پیرامون تداوم علقه زوجیت پس از مرگِ یکی از زوجین اختلاف‌نظر دارند. منشأ اصلی اختلاف این است که از سویی، استمرار برخی از آثارِ مترتّب بر علقه زوجیت تا پس از مرگ، همانند جواز نظر، تداوم این علقه را تداعی می‌کند و از دیگر سوی، عدم‌استمرار برخی دیگر از آثار، همانند تحریم نکاح اخت‌الزوجه، انقطاع آن را تقویت می‌نماید. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با رویکردی توصیفی-تحلیلی نشان داده است که جهت بررسی دقیق موضوع بایستی میان فرض مرگ زوج و فرض مرگ زوجه تفکیک قائل شد؛ بدین بیان که در فرض نخست، علقه زوجیت را تا پایان عده برقرار دانست و در فرض دوم این علقه را به‌محض مرگ منقطع اعلام نمود. در عین حال، در فرض اخیر نمی‌توان وجود هرگونه علقه و ارتباط را میان زوجین منکر شد؛ زیرا با تکیه بر نصوص شرعی می‌توان میان زوجین ارتباطی فراحقوقی برقرار دانست که دارای آثار خاص و محدودی در گستره احکام تکلیفی است. این نحوه ارتباط را می‌توان «علقه احترام» نام نهاد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Continuity of Matrimonial Bond in the Event of the Death of One of the Spouses: From Matrimonial Bond to Respect Bond

نویسندگان [English]

  • Mohamad jafar Sadegh pour 1
  • Zahra Bazargany 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Law, Shahrekord University, Shahrekord, Iran.
2 Master of Theology, Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Al-Zahra University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Imamiyah jurists have different viewpoints about the continuation of matrimonial bond after the death of one of the spouses. The main source of the difference is that, on the one hand, the continuation of some of the results on the matrimonial bond until after death, such as permissiveness, evokes the continuation of this bond, and on the other hand, the discontinuity of some other results, such as the prohibition of marriage to sister-in-law will be more likely to be interrupted. This study, through using library sources and with a descriptive-analytical approach, has shown that in order to examine the issue carefully, a distinction must be made between the assumption of the death of the husband and the assumption of the death of the wife. By stating that in the first assumption, the matrimonial bond continues until the end of the period, and in the second assumption, it is declared to be terminated at the time of death. At the same time, in the latter assumption, the existence of any relationship and bond between the couple cannot be denied because by relying on Sharia texts, it is possible to establish extra-legal relationship between spouses, which has specific and limited effects in the scope of mandatory rulings. This kind of relationship can be called as "respect bond".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Continuity of marriage
  • bond of couples
  • matrimonial bond
  • death of couples
* قرآن کریم.
1. بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (۱۴۰۵). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (ج4، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
2. جرقویئیى، محمدرضا حسین‌آبادى. (۱۴۲۳ق). رسالة فی المعاملة والاختلاف بین المتعاقدین (چاپ اول). قم: مؤسسه میثم تمار.
3. جعفری تبریزی، محمدتقى. (۱۴۱۹ق). رسائل فقهى (چاپ اول). تهران: مؤسسة منشورات کرامت.
4. جوادی املی، عبدالله. (۱۳۹۶). مباحث فقه - نکاح - جلسه 239. پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جوادی آملی، کد خبر 7680394، بازیابی‌شده از: https://b2n.ir/x82920
5. حر عاملى، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعة (ج21، چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیه السلام).
6. حکیم، سید محسن طباطبایى. (۱۴۱۶ق). مستمسک العروة الوثقى (ج4). قم: مؤسسة دار التفسیر.
7. خویی، سید ابوالقاسم موسوى. (۱۴۱۸ق). موسوعة الإمام الخوئی (ج8، 23، 24 و 32، چاپ اول). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
8. روحانی قمى، سید محمد حسینى. (۱۴۱۹ق). المرتقى إلى الفقه الأرقى: کتاب الحج (ج1، چاپ اول). تهران: مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة.
9. روحانى، صادق. (1412ق). فقه الصادق(علیه السلام) (ج2، چاپ اول). قم: دار الکتاب - مدرسه امام صادق(علیه السلام).
10. سیستانی، محمدرضا. (۱۴۲۸ق). وسائل الانجاب الصناعیه. بیروت: بی‌نا.
11. شبیری زنجانى، سید موسى. (۱۴۱۹ق). کتاب نکاح (ج27، چاپ اول). قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
12. شهید اول، محمد بن مکى عاملى. (۱۴۱۹ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة (ج1 و20، چاپ اول). قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام).
13. شیخ انصاری، مرتضى بن محمدامین. (۱۴۱۵ق). کتاب المکاسب (ج3، چاپ اول). قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
14. شیروی، عبدالحسین. (۱۳۹۷). حقوق خانواده: ازداوج، طلاق و فرزندان (چاپ چهارم). تهران: انتشارت سمت.
15. صدوق قمی، محمد بن على بن بابویه. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه (ج1، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
16. طباطبایی قمى، سید تقى. (۱۴۲۸ق). مبانی منهاج الصالحین (ج8، چاپ اول). قم: منشورات قلم الشرق.
17. طوسى، محمد بن حسن. (۱۳۹۰ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار (ج1، چاپ اول). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
18. طوسى، محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام (ج1 و 8، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
19. عاملی، سید جواد بن محمد حسینى. (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (چاپ اول). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
20. فاضل آبى، حسن بن ابى‌طالب یوسفى. (۱۴۱۷ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع (ج2، چاپ سوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
21. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (ج3 و 6، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
22. مجلسى دوم، محمدباقر بن محمدتقى اصفهانى. (۱۴۰۴ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ج13، چاپ دوم). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
23. مجلسى دوم، محمدباقر بن محمدتقى اصفهانى. (۱۴۰۶ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار (ج1 و 3، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى(ره).
24. محقق حلى، نجم‌الدین جعفر بن حسن. (۱۴۰۷ق). المعتبر فی شرح المختصر (ج1، چاپ اول). قم: مؤسسه سید الشهداء(علیه السلام).
25. محقق حلى، نجم‌الدین جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (ج2، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
26. مشکینی، میرزا على. (بی‌تا). مصطلحات الفقه. بی‌جا: بی‌نا.
27. مکارم شیرازی، ناصر. (۱۴۲۸ق). انوار الأصول (ج2، چاپ دوم). قم: بی‌نا.
28. موسوی اردبیلى، سید عبدالکریم. (۱۴۲۷ق). فقه الحدود والتعزیرات (ج2، چاپ دوم). قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
29. نجفى، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (ج4، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.