تأملی در کیفر تکرار جرم فرزندکشی و اعتیاد به آن با تکیه بر ظرفیت‌های فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مرکز مطالعات فقهی پزشکی قانونی

2 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

3 مدیرگروه فقه و پزشکی قانونی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی

چکیده

توافق فقیهان اسلامی بر اشتراط انتفای ابوت در ثبوت قصاص انکارناشدنی است. باوجود این، در زمینۀ مسائل مرتبط با این شرط اختلافاتی هست. یکی از مباحث مهم که در این میان کمتر مورد توجه قرار گرفته، تکرار فرزندکشی و اعتیاد به آن است. چه‌بسا با استناد به فلسفۀ تشریع قصاص یا موارد مشابه در فقه، همچون تحقق اعتیاد در قتل عبد، بتوان حکم قصاص پدر را در فرض تکرار یا اعتیاد نتیجه گرفت. همچنین، ادلۀ لزوم قتل کسانی که بیش از سه بار مرتکب گناهان کبیره شده‌اند یا ادلۀ افساد فی‌الارض نیز می‌توانند در این راستا مورد استناد قرار گیرند. در این نوشتار، با تکیه بر اطلاق و عمومیت ادلۀ معافیت پدر از قصاص (باوجود جواز قتل پدر در برخی از صور فوق) ثابت شده است تمامی این وجوه برای اثبات قصاص پدر ناکافی‌اند و اگر هم در مواردی جواز قتل او را ثابت می‌کنند، نه به‌عنوان قصاص، بلکه با عنوان مجرمانۀ دیگری مانند«اعتیاد به قتل»، قتل او را تجویز می‌نمایند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A contemplation on punishing recidivism of filicide based on Imamate jurisprudence`s capacities

نویسندگان [English]

  • mohamad jafar sadegh pour 1
  • hasanali moazenzadegan 2
  • Usouf Fateminia 3
1 Forensic Judiciary Studies Centre researcher
2 Department of criminal law, Allamah Tabatabayi University, Tehran, Iran
3 Islamic jurisprudence , director of the Department of Forensic Medicine and Medical Research Centre legal
چکیده [English]

For proving the retaliation, the Muslim jurisprudents` agreement on stipulation of  termination of paternity is indisputable. Nevertheless, there are differences as to the problems related to that stipulation. One of the important issues which has been rarely considered among them, is recidivism of filicide or addiction to it. According to the philosophy of legislating retaliation or similar cases in jurisprudences such as realizing addiction to murder a man slave, it is possible to conclude that a father may be retaliated in the assumption of recidivism of filicide or addiction to it. Similarly, the evidence of necessity of murdering  some ones who have perpetrated the mortal sins more than three times or also evidence of corrupting on the earth can be referred in this concern.  In this paper, based on the absoluteness and generality of evidence connecting the exemption of a father from retaliation (however he may be killed in some above cases), it was shown  that  all these forms are not enough for proving retribution of a father, and if they have proved it in some cases, it is not for as a retaliation but for an another criminal title.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Murder
  • retaliation
  • termination of paternity
  • addiction and recidivism
1. ابن‌ادریس حلی، محمد‌بن‌منصور‌بن‌احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج3، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
2. ابن‌زهره حلبی، حمزة‌بن‌علی حسینی (1417ق)، غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق7، چاپ نخست.
3. اردبیلی، محمد علی (1395)، حقوق جزای عمومی، ج3، تهران، میزان، چاپ نهم.
4. انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، ج3، تهران، سخن، چاپ ششم.
5. ایزدی‌فرد، علی‌اکبر؛ نبی‌پور، محمد (1390)، «معافیت مطلق یا نسبی پدر و جد پدری از کیفر قتل در فرزندکشی عمدی»، فقه و حقوق اسلامی، سال دوم، ش3.
6. بای، حسین‌علی (1385)،«افساد فی‌الارض چیست، مفسد فی‌الارض کیست؟»، فقه و حقوق اسلامی، سال سوم، ش9.
7. جمعی از پژوهشگران (زیرنظر سیدمحمود هاشمی شاهرودی) (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، ج1، قم، مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت:، چاپ نخست.
8. حر عاملی، محمد‌بن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، ج28 و 29، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ نخست.
9. حلبی، ابو‌الصلاح تقی‌الدین‌بن‌نجم‌الدین (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین7، چاپ نخست.
10. حلّی، یحیی‌بن‌سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم، مؤسسة سید الشهداء العلمیة، چاپ نخست.
11. خوئی، سیدابوالقاسم موسوی (1422ق)، مبانی تکملة المنهاج، ج1{41} و ج2{42}، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی;، چاپ نخست.
12. شاهرودی، سید محمود هاشمی (1419ق)، بایسته‌های فقه جزا، تهران، میزان ـ دادگستر، چاپ نخست.
13. شهید اول (محمد‌بن‌مکی) (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت، دار التراث، چاپ نخست.
14. شهید ثانی (زین‌الدین‌بن‌علی) (1412ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی: سلطان العلماء)، ج2، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ نخست.
15. _____________ (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج14، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ نخست.
16. شیخ طوسی (ابوجعفر محمدبن‌حسن) (1407ق)، تهذیب الأحکام، ج10، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
17. _____________ (1407ق)، الخلاف، ج5، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ نخست.
18. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج41 و 42، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
19. صانعی، یوسف (1390)، استفتائات قضایی، ج1، تهران، انتشارات پرتو خورشید، چاپ چهارم.
20. طباطبائی، سید‌علی‌بن‌محمد (1418ق)، ریاض المسائل، ج16، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ نخست.
21. طبسی، نجم‌الدین (بی‌تا)، النفی و التغریب فی مصادر التشریع الإسلامی، قم، بی‌نا، چاپ نخست.
22. علامه ‌حلی (حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهر اسدی) (1411ق)، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ نخست.
23. _____________ (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، ج5، قم، مؤسسه امام صادق7، چاپ نخست.
24. عمید، حسن (1391)، فرهنگ فارسی عمید، ج1، تهران، امیرکبیر، چاپ سی‌و‌یکم.
25. عوده، عبدالقادر (بی‌تا)، التشریع الجنایی الإسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، ج2، بیروت، دارالکاتب العربی.
26. فاضل لنکرانی، محمد (1421ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ القصاص، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار:، چاپ نخست.
27. کلینی، ابوجعفر محمدبن‌یعقوب (1407ق)، الکافی، ج7، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
28. کیدری، قطب‌الدین محمدبن‌حسین (1416ق)، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم، مؤسسه امام صادق7، چاپ نخست.
29. مجلسی اول (محمدتقی) (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج10، قم، مؤسسه فرهنگی ـ اسلامی کوشانپور، چاپ دوم.
30. محقق حلی (نجم‌الدین جعفربن‌حسن) (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم.
31. مرعشی نجفی، سید‌شهاب‌الدین (1415ق)، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، ج1، قم، انتشارات کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی1، چاپ نخست.
32. مکارم شیرازی، ناصر (1425ق)، تعزیر و گسترۀ آن، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی ‌بن ‌أبی‌ طالب7، چاپ نخست.
33. موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، ج1 و 3، قم، مؤسسة النشر لجامعة المفید;، چاپ دوم.
34. مؤمن، محمد (بی‌تا)، «کاوشی در مجازات محارب و مفسد فی‌الارض»، فقه اهل بیت: (فارسی)، ج35، قم، مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت:، چاپ نخست.
35. میرمحمدصادقی، حسین (1392)، جرایم علیه اشخاص، تهران، بنیاد حقوقی میزان، چاپ دوازدهم.

قوانین و مقررات

36. قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392.
37. قانون تعزیرات و مجازات بازدارنده، مصوب 1375.
38. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، همراه با اصلاحات 1368.