بازجُست و تبیین بدل حیلوله به ‌مثابه‌ رافع اختلال در رابطه‌ مالک و اموال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه آیت الله حائری (ره) میبد. یزد

2 عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج

چکیده

هرگاه برگرداندن عین مغصوب و مضمونْ ناشدنی و متعذر باشد، اکثریت فقیهان ضامن را مسئول پرداخت بدل آن دانسته‌اند و آن را «بدل حیلوله» نامیده‌اند. کارکرد این بدل برطرف‌کردن اختلالی است که غاصب در رابطه و علقۀ مالک با مالش پدید آورده است. از ادلۀ فراوانی استمداد شده تا این مدعا بر کرسی اثبات و اعتبار بنشیند. اما هرکدام از ادله، به‌تنهایی نمی‌تواند، به‌گونه‌ای کامل، همۀ مصادیق تعذر را دربر گیرد. فروعات بدل حیلوله، ازقبیل مالکیت بدل و مبدل، و منافع آنها، به مفاد و توان اثباتیِ دلیل پذیرفته‌شده بستگی و وابستگی دارد. قصد و ارادۀ طرفین که می‌تواند ناشی از پذیرش دلیل بنای عقلا باشد، مغفول مانده است. بدون دخالت نیت و خواست طرفین، نمی‌توان احکام یکدست و ثابتی برای بدل حیلوله یافت. با ورود بنای عقلا، قصد و ارادۀ طرفین جایگاه خود را می‌یابد. گزارشی تبیینی از مناط و ملاک حکم، ارزیابی ادله، صورت‌بندی آنها، چیستی بدل، به‌ویژه مالکیت که چون عویصه‌ای رخ نمودهو نیز بررسی انگاره‌های گوناگونی که برای حل آن ارائه شده، تصویر اجمالی راهِ پیموده‌شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Considering and explaining the substitute (hilulah) as a remedy for a disruption to the relationship between the owner and the property

نویسندگان [English]

  • ardavan arzhang 1
  • ghobad mohammadi shaikhi 2
1 rrrrrrr
2 asdf
چکیده [English]

If returning a usurped and guaranteed property is impossible and difficult, the majority of the jurisprudents consider the guarantor as a responsible for paying the alternative of the property, and have called it as "substituted property". Its impact is to eliminate the disruption that an usurper has created it in the relationship between the owner and the property. This claim is proven and validated with help of many reasons. But every evidence alone cannot completely include all the examples of a difficulty. Branches of a substitute such as the ownership of a substituted property and its alternative, and their interests are connected and depended on the implication and the provability of the accepted reason. The contracting parties` intention and will which can arise from acceptance of common sense reason remains neglected. Without interference of the parties` intention and will, the permanent precepts as to the substitute property can hardly found. With the interference of the common sense, the intention and will of the two parties find their place. An explanatory reporting as to the standards and criteria of the ordinance, the assessment of the evidence, their formulation, the nature of substitute, especially the ownership which seems as a problem, and also the examination of the various ideas presented to solve it, is a glimpse of the walked way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • substitute
  • difficulty
  • owner
  • usurped property
  • guaranteed property
  • intention and ownership
1. ابن‌ادریس، محمدبن‌منصور حلی (1411ق)، السرائر، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ دوم.
2. ابن‌زهره، حمزه‌بن‌علی (1375)، غنیة النزوع، محقق: ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الإمام الصادق7.
3. احسایی، ابن ابی‌جمهور (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة، قم، دار سید الشهداء7 للنشر، چاپ نخست.
4. اراکی، محمدعلی (1414ق)، الخیارات، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ نخست.
5. _____________ (1415ق)، البیع، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ نخست.
6. اصفهانی، سیدابوالحسن (1422ق)، وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، چاپ نخست.
7. امامی خوانساری، محمد (بی‌تا)، الحاشیة الثانیة علی المکاسب، قم، نشر مؤلف، چاپ نخست.
8. انصاری، مرتضی (1415ق)، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی شیخ انصاری، چاپ نخست.
9. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق)، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ، چاپ نخست.
10. بجنوردی، سیدحسن موسوی (1419ق)، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی، چاپ نخست.
11. بحر العلوم، سیدمحمدتقی (1403ق)، بلغة الفقیه، تهران،منشورات مکتبة الصادق7، چاپ چهارم.
12. بلاغی نجفی، محمدجواد (1428ق)، الرسائل الفقهیة، قم، مرکز العلوم و الثقافة الإسلامیة، چاپ نخست.
13. تبریزی، راضی‌بن‌محمد (1413ق)، تحلیل الکلام فی فقه الإسلام، تهران، امیر قلم، چاپ نخست.
14. حجت کوه‌کمره‌ای، سیدمحمد (1409ق)، کتاب البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
15. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ نخست.
16. حسینی حائری، سیدکاظم (1423ق)، فقه العقود، قم، مجمع اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
17. حسینی روحانی، سیدصادق (1412ق)، فقه الصادق7، قم، دار الکتاب، چاپ نخست.
18. حکیم، سیدمحسن (1410ق)، منهاج الصالحین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ نخست.
19. حلّی، احمد جمال‌الدین (1407ق)، المهذب البارع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست.
20. خمینی (امام)، سیدروح‌الله موسوی (1415ق)، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه دار العلم، چاپ نخست.
21. خمینی (امام)، سیدروح‌الله موسوی (1421ق)، البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، چاپ نخست
22. خمینی، سیدمصطفی موسوی (1418ق)، البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، چاپ نخست.
23. خوئی، سیدابوالقاسم موسوی (1377)، مصباح الفقاهة، قم، نشر داوری، چاپ نخست.
24. سبزواری، عبدالاعلی (1413ق)، مهذب الأحکام، قم، مؤسسة المنار.
25. شهید ثانی (زین‌الدین عاملی) (1410ق)، الروضة البهیة، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ نخست.
26. _____________ (1413ق)، مسالک الأفهام، قم، مؤسسة المعارف، چاپ نخست.
27. شیخ طوسی (محمدبن‌حسن) (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة.
28. _____________ (1407ق)، الخلاف، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
29. طباطبائی بروجردی، سیدآقاحسین (1413ق)، تقریرات ثلاث، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست.
30. غروی اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین (1418ق)، حاشیة کتاب المکاسب، قم، أنوار الهدی، چاپ نخست.
31. فاضل لنکرانی، محمد (1416ق)، القواعد الفقهیة، قم، چاپخانه مهر، چاپ نخست.
32. کرکی (محقق)، علی‌بن‌حسین (1411ق)، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت:، چاپ نخست.
33. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1401ق)، فروع کافی، بیروت، دار صعب و دار التعارف، چاپ سوم.
34. کاشف الغطاء، حسن‌بن‌جعفر (1422ق)، أنوار الفقاهة، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، چاپ نخست.
35. محقق حلّی (جعفر‌بن‌حسن) (1408ق)، شرائع الإسلام، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم.
36. مراغه‌ای، میرعبد‌الفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست.
37. مکارم شیرازی، ناصر (1425ق)، أنوار الفقاهة، قم، مدرسة الإمام علی7.
38. موسوی قزوینی، سیدعلی (1424ق)، ینابیع الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست.
39. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1413ق)، هدایة العباد، قم، دار القرآن الکریم، چاپ نخست.
40. مومن قمّی، محمد (1422ق)، مبانی تحریر الوسیلة (القضاء و الشهادات)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، چاپ نخست.
41. نائینی، میرزا محمدحسین (1373ق)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران، المکتبة المحمدیة، چاپ نخست.
42. _____________ (1413ق)، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ نخست.
43. نوری، میرزاحسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت:، چاپ نخست.