اصول فقه، رویکردها و روش‏ها

1. البته همان‏گونه که برخى صاحب‏نظران نیز گفته‏اند، ما تک‏گزاره‏ها و یا تک‏قواعد اصولى‏اى داریم که حتى در زمان خود پیامبر هم مورد اشاره آن حضرت قرار گرفته است )شعرانى، 7 - 5:1373; و شمس الدین، 21:1419).
2. مثلاً رابطه اصول با دیگر دانش‏ها، علل و عوامل تحولات ساختارى و مکتب‏شناسى اصولى.
3. البته برخى معتقدند فقه در لغت، یک معنا بیش‏تر ندارد و تفاوت‏ها با توجه به متعلق آن، به وجود آمده است )ر.ک: آخوند خراسانى، 27/1:1391).
4. البته در اصل نیاز به چنین تعریفى، بعضى از صاحب‏نظران به صورت جدى، محل تردید دانسته‏اند و تلاش‏هاى صورت گرفته را ناصحیح مى‏دانند )ر.ک به: تبریزى، 5:1372).
5. نامى است که ابراهیم محمد سلقینى در »المیسر فى اصول الفقه، 38:1996» و عادل احد عبدالموجود و على محمد معوض در »شرح المعالم فى اصول الفقه ابن‏تلمسانى، 34/1:1419»، بر آن نهاده‏اند.
6. البته کتاب ابن‏ساعاتى »نهایه الوصول الى علم الاصول« است که به »بدیع النظام الجامع بین الکتاب البزدوى و الاحکام« معروف است; نه »البدائع« که ابن‏خلدون نوشته است.
7. سید مرتضى در نقد نوشته‏هاى اصولى پیش از خود، بر آن است که این بزرگان، پاره‏اى از مباحث کلامى را وارد اصول کرده‏اند که در حکم اصول موضوعه هستند; ایشان به تعریض مى‏گویند اگر این گونه است، باید از حدوث عالم و مباحث ناظر به توحید و نبوت و... نیز بحث شود )سیدمرتضى، 3 - 2/1 :1363).
8. همین نظر را یکى از شاگردان ایشان نیز ابراز کرده، مى‏گوید: »درست است که علم اصول با حجم و کمیت امروزین خود مباحث کم‏کاربردِ فراوانى مانند مقدمه واجب دارد« )حسنى، 181/1 :1385).
9. شعرانى ضمن اشاره تلویحى به این که اصول نیز همانند هر علم دیگرى زوایدى دارد، ولى بهانه قرار دادن آن براى نفى نیاز به اصول را غیر قابل قبول مى‏خواند )ر.ک: شعرانى، 9:1373).

منابع و مآخذ:
1. ابن تلمسانى، عبدالله بن محمد بن على شرف الدین (1419)، شرح المعالم فى اصول الفقه، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، عالم الکتب، بیروت، چاپ اول.
2. ابن خلدون، عبدالرحمن(1413)، تاریخ ابن خلدون )المسمى کتاب العبر و دیوان المبتداء و الخبر و... (، دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول.
3. ابن ساعاتى، احمد بن على بن تغلب بن ابى الضیاء حنفى (1425)، نهایه الوصول الى علم الاصول، دارالکتب العلمیه،بیروت،  چاپ اول .
4. ابن شهید ثانى، حسن بن زین الدین عاملى (1365)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، موسسه النشر الاسلامى، قم.
5. ابن قیم جوزى، محمد بن ابوبکر (1418)، اسرار الشریعة من اعلام الموقعین، دارالمسیر، ریاض.
6. استرآبادى، محمد امین (1424)، الفوائد المدنیه )محشى به الشواهد المکیه(، موسسه النشر الاسلامى، قم، چاپ اول .
7. اسلامى، رضا (1387)، اصول فقه حکومتى )مجموعه گفت و گوها(، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، قم، چاپ اول .
8. اصفهانى، محمد حسین (1363)، الفصول الغرویة فى الاصول الفقهیة، دار احیاء العلوم الاسلامیه، قم.
9. اصفهانى، محمد تقى )بى‏تا(، هدایة المسترشدین فى شرح معالم الدین، موسسه اهل‏البیت لاحیاء التراث، قم.
10. آخوند خراسانى، محمد کاظم (1391)، کفایة الاصول )محشى(، ذوى القربى، قم، چاپ اول.
11. آملى لاریجانى، صادق (1393)، فلسفه علم اصول، مدرسه علمیه ولى عصر، قم، چاپ اول.
12. بابکرحسن، خلیفه، التجدید فى اصول الفقه، مجله المسلم المعاصر، ص93، ش126 - 125.
13. بحرانى، یوسف (1405)، الحدائق الناضرة، دارالاضواء، بیروت، چاپ دوم.
14. بهشتى، ابراهیم (1390)، اخباریگرى )تاریخ و عقاید(، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، قم، چاپ اول.
15. تبریزى، غلامحسین (1372)، اصول مهذبة )خلاصه الاصول من ابتکارات(، چاپ طوس، مشهد، چاپ دوم.
16. تفتازانى، سعدالدین (1419)، التلویح الى کشف حقایق التنقیح، دارالارقم، بیروت، چاپ اول.
17. الجروشى، سلیمان (2002)، اصول الفقه الحکم الشرعى و طرق استنباط الاحکام، جامعه قان یونس، بنغازى، چاپ اول.
18. جعفریان، رسول (1391)، دو رساله از کاشف الغطاء علیه میرزا محمد اخبارى، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى، تهران، چاپ اول.
19. جمعه محمد، على (1428)، المدخل الى دراسة المذاهب الفقهیة، دارالسلام، اسکندریه، چاپ دوم.
20. حر عاملى، وسائل الشیعة الى تحصیل مسائل الشریعة (1416)، موسسه آل البیت، قم.
21. حرز الدین، محمد (1405)، معارف الرجال، مکتبه آیه الله العظمى مرعشى النجفى، قم.
22. حسنى، سید حمیدرضا و مهدى على پور (1385)، جایگاه شناسى علم اصول، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
23. حسینى سیستانى، سیدعلى (1414)، الرافد فى علم الاصول، مهر، قم، چاپ اول.
24. حسینى میلانى، سیدعلى (1423)، تحقیق الاصول، صداقت، قم، چاپ اول.
25. حیدرى، محمد على،  »ابتکارهاى شیخ انصارى در علم اصول فقه«، مجله علمى پژوهشى دانشگاه اصفهان، شماره 24و25و... .
26. خمینى، سید روح الله موسوى (1385)، الرسائل، اسماعیلیان، قم.
1373) - .27)، انوار الهدایة فى التعلیقة على الکفایة، موسسه تنظیم نشر آثار، قم.
28. خمینى، سید مصطفى موسوى (1418)، تحریرات فى الاصول، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، قم، چاپ اول .
29. خوئى، سیدابوالقاسم (1419)، محاضرات فى اصول الفقه، موسسه النشر الاسلامى، قم .
30. الدوالیبى، محمد معروف (1415)، المدخل الى علم اصول الفقه، دار الشواف، ریاض، چاپ ششم.
31. ذویب، حمدى (2009)، جدل الاصول و الواقع، دارالمدار الاسلامى، طرابلس، چاپ اول.
32. رشتى، میرزا حبیب الله )بى‏تا(، بدائع الافکار موسسه ال البیت لاحیاء التراث، قم.
33. الزحیلى، وهبه (1406)، اصول الفقه الاسلامى، دارالفکر، دمشق.
34. زهیر، محمد ابو النور (2004)، اصول الفقه، دارالمدار الاسلامى، بیروت، چاپ دوم.
35. سبحانى، جعفر (1386)، »اتجاهات فى تدوین اصول الفقه و اقتراحات لتطویره«، مجله پژوهش هاى اصولى، شماره 7.
36. سلقینى، ابراهیم محمد (1996)، المیسر فى اصول الفقه الاسلامى، دارالفکر المعاصر، بیروت، چاپ دوم.
37. شاکر، محمدکاظم (1382)، مبانى و روش‏هاى تفسیرى، مرکز جهانى علوم اسلامى، قم، چاپ نخست.
38. شاهرودى; سید محمود (1391)، درسنامه اصول فقه، بنیاد فقه و معارف اهل‏بیت، قم، چاپ اول .
39. شعرانى، میرزا ابو الحسن (1373)، المدخل الى عذب المنهل، موسسه الهادى، قم، چاپ اول .
40. شمس الدین; محمد مهدى; الاجتهاد و التجدید فى الفقه الاسلامى; بیروت; موسسه الدولیه; چاپ اول; 1419.
41. الشوکانى، محمد بن على (1418)، ارشاد الفحول الى تحقیق الحق من علم الاصول، دارالسلام، قاهره.
42. صدر، سید حسن (1401)، تاسیس الشیعة، دارالرائد العربى، بیروت.
43. صدر; سید محمدباقر; المعالم الجدیدة; بیروت; دار التعارف للمطبوعات; چاپ دوم; 1401.
44. صدر، سید محمدباقر (1417)، بحوث فى علم الاصول، دارالاسلامیه، بیروت، چاپ اول.
45. الصفار، فاضل (1432)، اصول الفقه و قواعد الاستنباط، موسسه الفکر الاسلامى، بیروت، چاپ دوم.
46. علامه حلى، حسن بن یوسف بن مطهر (1431)، نهایة الوصول الى علم الاصول، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، چاپ اول.
47. علم الهدى، سید مرتضى (1363)، الذریعة الى اصول الشریعة، دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم.
48. على پور، مهدى (1431)، المدخل الى تاریخ علم الاصول، مرکز المصطفى العالمى، قم، چاپ اول.
49. غزالى طوسى، ابى حامد محمدبن محمد(1433)، المستصفى من علم الاصول، دارالرساله العالمیه، دمشق، چاپ دوم.
50. غزالى طوسى، ابى حامد محمدبن محمد (1419)، المنخول من تعلیقات الاصول، دارالفکرالمعاصر، بیروت، چاپ دوم .
51. فاضل تونى، عبدالله بن محمد البشروى (1412)، الوافیة فى اصول الفقه، مجمع الفکر الاسلامى، قم، چاپ اول.
52. فیروزآبادى، مجدالدین محمدبن یعقوب، القاموس المحیط، دارالمعرفه.
53. فیض کاشانى، محمد محسن (1387)، الاصول الاصیلة، مدرسه عالى شهید مطهرى، تهران، چاپ اول.
54. فیض کاشانى، محمد محسن (1401)، مفاتیح الشرائع، مجمع الذخائر الاسلامیه.
55. فیومى (1405ق(، المصباح المنیر، دارالهجره، قم.
56. قراملکى، احد فرامرز (1380)، روش‏شناسى مطالعات دینى دانشگاه علوم اسلامى رضوى، مشهد.
57.  قمى، میرزاابوالقاسم (1378)، قوانین الاصول، مکتبة العلمیة الاسلامیة، تهران .
58. کرکى عاملى، حسین بن شهاب الدین (1977)، هدایة الابرار الى طریق الائمة الاطهار، المکتبة الوطنیة، بغداد، چاپ اول.
59. محسنى، سید میرآقا (1371)، نقدى بر اخباریگرى، انتشارات دارالنشر، قم، چاپ اول.
60. محقق حلى، نجم الدین ابى القاسم جعفربن الحسن هذلى (1403)، معارج الاصول، موسسه آل البیت، قم، چاپ اول.
61. محمد اسماعیل، شعبان (1431)، اصول الفقه تاریخه و رجاله، دارالسلام، اسکندریه، چاپ اول.
62. مددى، سید احمد (1393)، نگاهى به دریا، موسسه کتاب شناسى شیعه، قم، چاپ اول.
63. مصطفوى، حسن (1365)، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران.
64. مکارم شیرازى، ناصر، سخنرانى در جمع اعضا انجمن اصول فقه،
:ptth//ri.swenasar/etiSN/yrotSlluF/sweN/dI?=
15847065. ملکى، میرزا حبیب الله )بى‏تا(، تلخیص الاصول، چاپخانه مصطفوى، مشهد.
66. ملکیان، مصطفى (1388)، مباحث الفاظ اصول فقه در میان دانشهاى زبانى (2)، مجله نقد و نظر، ش37.
67. منتظرى، حسین على (1415)، نهایة الاصول )تقریرات درس آیت الله بروجردى(، نشر تفکر، قم، چاپ اول.
68. موسوى، محمد صادق (1426)، الحقائق و الاعتباریات فى علم الاصول، دارالهادى، بیروت .
69. نراقى، محمد مهدى (1388)، انیس المجتهدین، بوستان کتاب، قم، چاپ اول.
70. نشست‏هاى علمى مرکز فقهى ائمه اطهار (1390)، )ویژگى هاى مکتب اصولى حوزه علمیه قم، سید مصطفى محقق داماد(، ج1، ائمه اطهار، قم چاپ اول.
71. النمله، عبدالکریم (1420)، المهذب فى علم اصول الفقه المقارن، مکتبة الرشد للنشر و التوزیع، الریاض، چاپ اول.
72. همایى، جلال الدین (1391)، قواعد فقه، اصطلاحات و تاریخ فقه و...، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، تهران، چاپ اول.
73. حرزالدین، محمد (1405)، معارف الرجال فى تراجم العلماء و الادباء، قم.