شبهه‌شناسی فقهی و اصل اولی در قرارداد الکترونیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیارپژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

قراردادهایی که در فضای مجازی منعقد می‌شوند، به‌رغم حجم گسترده آنها در تجارت‌های داخلی و خارجی و داشتن قوانین مخصوص تجارت الکترونیکی هنوز در بسیاری از احکام و مواد قانونی از جهت تطبیق با اصول و مبانی فقهی و حقوقی دچار نقصان شده است؛ به‌گونه‌ای‌که خاستگاه برخی شبهات است. بر این اساس، شناخت موارد شبهه و بررسی فقهی و حقوقی آنها و شناخت اصل اولی فقهی به‌عنوان مسئله‌ای آغازین و اصلی در مواجهه فقهی با قرارداد الکترونیکی است که موضوع این مقاله است.
دستاورد این مقاله با هدف ارائه گام‌هایی آغازین در حل مشکلات فقهی و حقوقی در قرارداد الکترونیکی، شناخت انواع شبهات موجود یا ممکن در این نوع قرارداد است، علاوه بر اینکه با بررسی اصل اولی فقهی در زمینه‌های مختلف شبهات، مبنایی برای مطالعات فقهی ارائه می‌دهد و راهی را در موارد فقدان دلیل معرفی می‌کند؛ از قبیل اصل اولی در موارد شک در مانعیت قالب الکترونیکی و شک در جزئیت یا شرطیت برخی از شروط مفقود در قرارداد الکترونیکی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Juridical Doubt-ology And Primitive Principle Regarding Electronic Contracts

نویسنده [English]

  • Mohammad ali Khademi Koosha
Assistant Professor, Islamic Science and Culture Academy
چکیده [English]

In spite of numerous domestic and international trades that are concluded under E-contract's regulations in cyberspace, there are still flaws regarding the conformability of many legal rulings and decrees with juridical principles. Consequently, these imperfections cause some questions. Accordingly, by acknowledging those questions, this article will discuss the primary principle applicable to the E-contracts from a jurisprudential point of view. Some of those probable questions are: what would be the demand of the primary principle if we suspect that the electronically nature of E-contract, or some conditions or components which are absent in the contract, may invalidate it? ‎The outcome of this article acquires a good knowledge about the existing or possible questions in future regarding E-contracts. The main goal of this paper is to grant the first steps in solving legal and jurisprudential problems of this kind of contract. Studying the primary principle will provide a jurisprudential foundation where no other authentic argument could be attained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • E-Contracts
  • E-Trades
  • contract
1. ابن‌منظور، ابوالفضل، جمال الدین، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، 15 جلد، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت، چاپ سوم.
2. اردبیلى، احمد بن محمد (بی تا)، زبدة البیان فی أحکام القرآن، یک جلدی، المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران - ایران، چاپ اول.
3. اصفهانی (فاضل هندى)، محمد بن حسن (1416ق) ، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، 11 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
4. اصفهانى نجفى (ایوان کیفی)، محمدتقى بن عبدالرحیم (1429ق)، هدایة المسترشدین، قم، چاپ دوم.
5. انصارى، شیخ مرتضى بن محمدامین (1415ق)، الحاشیة على استصحاب القوانین، قم، چاپ اول.
6. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1416ق)، فرائد الاُصول، قم، چاپ پنجم.
7. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، کتاب المکاسب، 6 جلد، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم - ایران، چاپ اول.
8. ایروانى، على (1406ق)، حاشیة المکاسب، 2 جلد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، ایران، چاپ اول.
9. ـــــــــــــــــ (1370ش)، نهایة النهایة فی شرح الکفایة، قم، چاپ اول.
10. بحر العلوم، محمد بن محمدتقى (1403ق)، بلغة الفقیه، 4 جلد، منشورات مکتبة الصادق، تهران، ایران، چاپ چهارم.
11. بحرانى آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، 25 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، چاپ اول.
12. بهجت، محمدتقى (1388ش)، مباحث الأصول، قم، چاپ اول.
13. حائرى اصفهانى، محمدحسین بن عبدالرحیم (1404ق)، الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، قم، چاپ اول.
14. حائرى یزدى، عبدالکریم (1418ق)، دررالفوائد، قم، چاپ ششم.
15. حر عاملی، شیخ محمد بن حسن (1414ق)، وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
16. حمیرى، نشوان بن سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، 12 جلد، دارالفکر المعاصر، بیروت، لبنان، چاپ اول.
17. خویى، ابوالقاسم (1428ق)، غایة المأمول، قم، چاپ اول.
18. ــــــــــــــــــــــ (1422ق)، مصباح الأصول (مباحث الفاظ)، مکتبة الداوری، قم، چاپ اول.
19. رشتی نجفى، میرزا حبیب الله (1311ق)، کتاب الإجاره، یک جلدی، بى‌نا، چاپ اول.
20. سبحانى تبریزى، جعفر (1414ق)، المحصول فی علم الاُصول، قم، چاپ اول.
21. طباطبایی، محمدرضا (1371ق)، تنقیح الاصول (تقریر بحث آقاضیاء عراقی)، المطبعة الحیدریه، نجف.
22. عاملى، محمد بن على موسوى (1411ق)، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
23. عراقى، ضیاءالدین (1420ق)، مقالات الأصول، قم، چاپ اول.
24. فشارکى، سیدمحمد بن قاسم طباطبایى (1413ق)، الرسائل الفشارکیة، یک جلدی، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
25. گیلانى، میرزاى قمّى، ابوالقاسم بن محمدحسن (1427ق)، رسائل المیرزا القمی، دو جلد، دفتر تبلیغات اسلامى (شعبه خراسان)، قم، ایران، چاپ اول.
26. مامقانى، محمدحسن بن عبداللّه (1316ق)، غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب، 3 جلد، مجمع الذخائر الإسلامیه، قم، ایران، چاپ اول.
27. مجتهد تبریزى ، صادق بن محمد (1317ق)، المقالات الغریة فی تحقیق المباحث الأصولیة، تبریز، چاپ اول.
28. مدنى تبریزى، یوسف (1403ق)، درر الفوائد فی شرح الفرائد، قم، چاپ سوم.
29. مراغى، سیدمیرعبدالفتاح بن على حسینى (1417ق)، العناوین الفقهیة، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم؛ چاپ اول.
30. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، (1417ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، یک جلدی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
31. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه، 19 جلد، مؤسسه آل البیت، قم، ایران، چاپ اول.
32. وحید بهبهانى، محمدباقر بن محمد اکمل (1419ق)، الرسائل الفقهیه، یک جلدی، مؤسسه علامه وحید بهبهانى، قم، چاپ اول.
33. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1417ق)، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، یک جلدی، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، قم، چاپ اول.