موضوع‌شناسی فقهی «مهر السنّة»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

حوزه علمیه قم

10.22081/jf.2025.70726.2876

چکیده

یکی از ارکان ازدواج، تعیین مهریّه است که باید مقدار آن مشخص باشد. شریعت مقدّس اسلام، «مهرالسنّة» را به‌عنوان سنّت اسلامی معرفی کرده که‌ 500 درهم‌ شرعی است‌. مسئله تحقیق حاضر این است که با توجه به کاهش ارزش نقره در پی تغییر نظام پولی طلا و نقره به نظام پول اعتباری، چگونه می‌توان ارزش مهرالسنّة را در زمان حاضر محاسبه کرد؟ این تحقیق که از نوع کاربردی است، به گردآوری داده‌ها با روش کتابخانه‌ای پرداخته و تحلیل داده‌ها را با روش توصیفی - تحلیلی انجام داده است. از میان دو روش مفروض برای محاسبه ارزش مهرالسنّة، روش محاسبه ارزش جهیزیه‌ی حضرت زهرا3 به خاطر تغییر فرآیند تولید لوازم و کارکرد آنها مردود شناخته شد. اما محاسبه ارزش توسط طلا که منزلت اقتصادی خودش را حفظ کرده، مسیر پیشنهادی این نوشتار است. با محاسبه‌ی ارزش مهرالسنّة در صدر اسلام براساس طلا، و معادل‌یابی وزن مثقال شرعی براساس نظر محقّقین متأخر، این نتیجه به دست آمد که ارزش مهرالسنّة در زمان ما عبارت است از: 214.625 گرم طلای 22 عیار.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Analysis of the Concept of “Mahr al-Sunnah”

نویسنده [English]

  • Abolhasan Bayati
Qom Seminary
چکیده [English]

One of the pillars of marriage is the specification of mahr (dower), which must have a defined amount. The sacred Islamic law introduces Mahr al-Sunnah as an Islamic tradition, which amounts to 500 legal dirhams. The central question of this study is: given the devaluation of silver following the shift from the gold and silver monetary system to the fiat currency system, how can the value of Mahr al-Sunnah be calculated in the present time? This applied study uses a library-based data collection method and employs descriptive-analytical analysis. Among the two assumed methods for estimating the value of Mahr al-Sunnah, the method based on calculating the value of Lady Fatimah al-Zahra’s (peace be upon her) dowry was deemed invalid due to changes in the production process and function of household goods. However, the method based on the valuation of gold—owing to its maintained economic standing—is proposed in this paper. By calculating the value of Mahr al-Sunnah in early Islam based on gold and aligning the weight of the Islamic mithqal (legal weight measure) with the views of contemporary scholars, the study concludes that the present-day value of Mahr al-Sunnah equals 214.625 grams of 22-karat gold.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Calculation of dower
  • Value of dower
  • Mahr al-Sunnah
  • legal mithqal
  • fiat currency
* قرآن کریم، مصحف مدینه.
أبو بکر البیهقی، أحمد بن الحسین بن علی بن موسى‏. (1424)‏. السنن الکبری‏ (محقق: محمد عبدالقادر عطا). بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن اشعث، محمد بن محمد‏. (بی‌تا)‏. الجعفریات (الأشعثیات). تهران: مکتبة النینوى الحدیثة.
ابن زهره، حمزه بن علی‏. (1375)‏. غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع. قم: مؤسسة الإمام الصادق×.
ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی‏. (1379)‏. مناقب آل أبی طالب. قم: علامه.
ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین‏. (1405)‏. عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة‏ (محقق: مجتبی عراقی). قم: دار سید الشهداء.
ابن‌بابویه، محمد بن علی‏. (1385)‏. علل الشرائع. قم: مکتبة الداوری.
ابن‌بابویه، محمد بن علی‏. (1413)‏. من لا یحضره الفقیه‏ (مصحح: علی‌اکبر غفاری). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
ابو الصلاح حلبی، تقی بن نجم‏. (1403)‏. الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین علی×.
اخطب خوارزم، موفق بن احمد‏. (1411)‏. المناقب. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
الحسینی المازندرانی، السید موسی‏. (1408)‏. تاریخ النقود الاسلامیة. بیروت: دار العلوم.
النقشبندی، السید ناصر‏. (1372)‏. الدینار الاسلامی فی المتحف العراقی. بغداد: مطبعة الرابطة.
بحرانی، عبد الله بن نور الله‏. (1413)‏. عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال‏ (ج۱۰، محقق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی). قم: مؤسسة الإمام المهدی#.
بکری، احمد بن عبد الله‏. (1373)‏. الأنوار فی مولد النبی محمد|. قم: الشریف الرضی.
بلاذری، احمد بن یحیی‏. (1988)‏. فتوح البلدان. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
بهجت، محمدتقی‏. (1386)‏. استفتائات. قم: دفتر آیت‌الله العظمی محمد تقی بهجت.
تبریزی، جواد‏. (1385)‏. استفتاءات (تبریزی). قم: سرور.
خصیبی، حسین بن حمدان‏. (1419)‏. الهدایة الکبرى‏. بیروت: مؤسسة البلاغ.
خوارزمی، محمد بن عباس‏. (1418)‏. مفید العلوم و مبید الهموم. بیروت: المکتبة العصریة.
درهم‏. (بی‌تا)‏. در دانشنامه جهان اسلام.
دولابی، محمد بن احمد‏. (1418)‏. الذریة الطاهرة‏ (محقق: محمدجواد حسینی جلالی). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
دینار‏. (بی‌تا)‏. در دانشنامه جهان اسلام.
رمضانی، اعظم؛ صفری فروشانی، نعمت الله؛ و حیدری، عباسعلی‏. (1397)‏. بررسی و تحلیل مهریه دختران پیامبر‏. تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ۹(۳۲)، صص 73-102.
زمخشری، محمود بن عمر‏. (1412)‏. ربیع الأبرار و نصوص الأخبار. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
سلار دیلمی، حمزه بن عبد العزیز‏. (1404)‏. المراسم فی الفقه الامامی. قم: منشورات الحرمین.
شبیری زنجانی، موسی‏. (1419)‏. کتاب نکاح. قم: موسسه پژوهشی رای پرداز.
شفیعی سروستانی، ابراهیم‏. ( 1396)‏. درهم و دینار در فقه و حقوق اسلامی‏. فقه و مبانی حقوق اسلامی، ۵۰(۱). صص 105-123.
شهید ثانی، زین ‎الدین بن علی‏. (1410)‏. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کلانتر). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبری آملی، محمد بن جریر‏. (1413)‏. دلائل الإمامة‏ (پدیدآور: مؤسسة آل البیت^ لاحیاء التراث). قم: موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن‏. (1407)‏. تهذیب الأحکام‏ (مصحح: حسن خرسان). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن‏. (1414)‏. الأمالی. قم: دار الثقافة.
علم‌الهدی، علی بن حسین‏. (1415)‏. الانتصار. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله‏. (1373)‏. کنز العرفان فی فقه القرآن. تهران: مرتضوی.
فهمی محمد، عبدالرحمن‏. (1965)‏. فجر السکة العربیة. مصر: مطبعة دار الکتب.
قطب راوندی، سعید بن هبة‎ الله‏. (1405)‏. فقه القرآن. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی&.
قمی، علی بن محمد‏. (1379)‏. جامع الخلاف و الوفاق بین الامامیه و بین ائمه الحجاز و العراق. قم: زمینه سازان ظهور امام عصر|.
کاشف الغطاء، احمد‏. (1423)‏. سفینة النجاه و مشکاة الهدی و مصباح السعادات. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء العامة.
کلینی، محمد بن یعقوب‏. (1429)‏. الکافی. قم: دار الحدیث.
مالک، محمدرضا؛ میر معزّی، سید حسین؛ موسویان، سید عباس؛ فراهانی فرد، سعید؛ و یوسفی، احمد علی‏. (1375)‏. پول و نظامهای پولی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی‏. (1368)‏. بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محمدی ری شهری، محمد‏. (1389)‏. تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث. قم: موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.
مسلم بن حجاج نیشابوری‏. (1412)‏. ‏صحیح مسلم‏ (مصحح: محمد فؤاد عبدالباقی). قاهره: دار الحدیث.
مفید، محمد بن محمد‏. (1413)‏. المقنعة. قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
موسوی خمینی، سید روح الله‏. (1436)‏. دلیل تحریر الوسیلة (النکاح)‏. (پدیدآور: علی‌اکبر سیفی مازندرانی). قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی&.
نسائی، احمد بن علی‏. (1411)‏. السنن الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون.
نوری همدانی، حسین‏. (1388)‏. هزار و یک مسئله فقهی (مجموعه استفتائات). قم: مهدی موعود.
یوسفی، احمد علی‏. (1380)‏. تحلیل تاریخی تورم و کاهش ارزش پول‏. اقتصاد اسلامی، 1(2)، صص ۱۲۹-۱۰۳.