ORIGINAL_ARTICLE
تقدم سند بر شهادت با محوریت نقد ادله مخالفان
موضوع اعتبار سند بهعنوان دلیلی مستقل همواره مورد بحث بوده است؛ بهطوری که نظر قائلان به عدماعتبار آن موجب ابطال بسیاری از مواد قانونی، و در نتیجه تشتت آراء نظری و قضایی گردیده است. قائلان به اعتبار سند همواره سعی کردهاند براساس ادلهای همچون اهمیت اسناد در جامعه، دلایل مخالفان را رد نمایند، بیآنکه مبانی ادله مخالفان را نیز موردبررسی قرار دهند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانهای بهدنبال پاسخ به این سؤالها است: آیا ادله مخالفان حجیّت سند از قوت کافی برخوردار است؟ بعد از احراز اعتبار آن، در فرض تعارض سند با شهادت، کدام حاکمیت دارد؟. دلایل مخالفان در روایات معروف به «نوشته قاضی به قاضی»، «مکاتبه جعفر بن عیسی» و روایت «قضاوت بر اساس بینات و سوگند» بیان میشود که با بررسی آنها عدم دلالت بر مدعای بیاعتباری سند اثبات میگردد. در پایان این نتیجه حاصل میشود که ادله مخالفان از قوت کافی برخوردار نیست. ادله حاکمیت سند بر شهادت ذیل عناوینی همچون اولویت سند بر اساس بافت و سیاق آیه دین، ملاک آیات نخست سوره قلم، اهمیت الفاظ، مصونبودن سند از سهو و فراموشی در مقابل شهادت، تقدم روایات مکتوب بر مسموع، ملاک قاعده سوق، قاعده ملازمه اذن در شیء، و سیره متشرعه بررسی میشود.
https://jf.isca.ac.ir/article_69510_954be17be269ab10df11b308d2f61f12.pdf
2020-12-21
7
38
10.22081/jf.2021.58912.2135
حجیت بینه
تعارض بینه
اماره ملکیت
اعتبار کتابت
عبدالعظیم
خروشی
khoroushi@gmail.com
1
استادیار گروه حقوق، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
LEAD_AUTHOR
فرزاد
دهقانی
farzaddehghani91@yahoo.com
2
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
AUTHOR
* قرآن کریم (مترجم: محمدمهدی فولادوند).
1
آشتیانی، میرزا محمدحسن بن جعفر. (۱۴۲۵ق). کتاب القضاء. قم: انتشارات زهیر، کنگره علامه آشتیانی.
2
آقابزرگ تهرانی. (۱۳۷۸ق). الذریعة الی تصانیف الشیعه. تهران: اسماعیلیان؛ قم: کتابخانه اسلامیه تهران.
3
ابنادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد. (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
4
ابنجنید اسکافی، محمد بن احمد کاتب بغدادی. (۱۴۱۶ق). مجموعة فتاوی ابن جنید. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
5
ابنخلکان. (۱۳۹۸ق). وفیات الاعیان. بیروت: دار صادر.
6
ابنشعبه حرانی، حسن بن علی. (۱۴۰۴ق). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین.
7
اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
8
اصفهانی فاضل هندی، محمد بن حسن. (۱۴۱۶ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
9
بجنوردی، سید حسن. (۱۴۱۹ق). القواعد الفقهیه (چاپ اول). قم: نشر الهادی.
10
بحرانی آلعصفور، حسین بن محمد. (بیتا الف). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. قم: مجمع البحوث العلمیة.
11
بحرانی آلعصفور، یوسف بن احمد. (بیتا ب). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
12
برقی، احمد بن محمد بن خالد. (۱۳۷۱ق). المحاسن (محقق و مصحح: جلالالدین محدث). قم: دارالکتب الإسلامیه.
13
بروجردی، آقا حسین طباطبایی، (۱۴۲۹ق)، منابع فقه شیعه، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
14
بروجردی، آقا حسین طباطبایی. (۱۴۳۹ق). جامع أحادیث الشیعه. تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
15
جصاص، احمد بن علی. (۱۴۰۵ق). احکام القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
16
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۷۸). دانشنامه حقوقی. تهران: انتشارات گنج دانش.
17
حائری، سید کاظم. (۱۴۱۵ق). القضاء فی فقه الإسلامی. قم: مجمع اندیشه اسلامی.
18
حلبی، ابوالصلاح. (۱۴۰۳ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین(علیه السلام).
19
حلی، جمالالدین احمد بن محمد اسدی. (۱۴۰۷ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
20
خزایی، سیدعلی. (۱۳۸۷). نگرشی نو بر تعارض سند با شهادت در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در فقه امامیه، حقوق مصر و انگلیس. پژوهشنامه حقوق اسلامی، ۹(۲۷).
21
خویی، سیدابوالقاسم موسوی. (۱۴۱۸ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(قدس سره).
22
خویی، سیدابوالقاسم موسوی. (۱۴۲۲ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(قدس سره).
23
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۳۷۴). مفردات الفاظ قرآن (چاپ دوم). تهران: مرتضوی.
24
سبزواری، سیدعبدالأعلی. (۱۴۱۳ق). مهذّب الأحکام (چاپ چهارم). قم: مؤسسة المنار، دفتر حضرت آیةالله.
25
سبزواری، علی مؤمن قمی. (۱۴۲۱ق). جامع الخلاف والوفاق. قم: زمینهسازان ظهور امام عصر.
26
سیفی مازندرانی، علیاکبر. (۱۳۹۶). کتاب قاض الی قاض (درس خارج فقه). پایگاه اینترنتی مدرسه فقاهت، بازیابیشده در ۱۰ مهر ۱۳۹۹، از: http://eshia.ir/feqh/archive/text/seify/feqh/96/961124.
27
شاهرودی جنّاتی، محمدابراهیم. (بیتا). منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی. تهران: کیهان.
28
شبر، سیدعلی حسینی. (۱۳۸۳ق). العمل الأبقی فی شرح العروة الوثقی، نجف: مطبعة النجف.
29
شوکانی، محمد بن علی. (۱۴۱۴ق). فتح القدیر. بیروت: دارالکلم الطیب.
30
شهری، غلامرضا؛ حسینآبادی، امیر. (۱۳۸۰). مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی دادگستری در زمینه مسائل مدنی. تهران: روزنامه رسمی.
31
شهید ثانی، زینالدین بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
32
صانعی، یوسف. (۱۳۹۶). دیدگاه مرحوم ابنجنید دربارۀ حجیّت کتابت قاضی اول برای قاضی دوم (درس خارج فقه). پایگاه اطلاعرسانی آیتالله صانعی، بازیابیشده در ۱۰ مهر ۱۳۹۹، از: http://saanei.xyz/?view=01,02,10,1772,0.
33
صدر، سیدمحمدباقر. (۱۴۰۸ق). مباحث الأصول (مقرر: السید کاظم الحسینی الحائری). قم: مطبعة مرکز النشر.
34
صدر، سیدمحمدباقر. (۱۴۱۷ق). بحوث فی علم الأصول (مقرر: سیدمحمود هاشمی شاهرودی). بیجا: دایرةالمعارف الفقه الإسلامی.
35
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
36
طبری کیاهراسی، ابوالحسن علی بن محمد. (۱۴۰۵ق). احکام القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیه.
37
طرابلسی، ابنبراج. (۱۴۰۶ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
38
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
39
طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۶۵). الفهرست. نجف: مکتبة المرتضویه.
40
طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۹۰ق). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
41
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام (محقق: حسن الموسوی خرسان، چاپ چهارم)، تهران: دارالکتب الاسلامیه
42
عاملی، حسن بن زینالدین. (۱۳۶۲). منتقی الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان (مصحح: علیاکبر غفاری). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
43
عاملی، سید جواد بن محمد حسینی. (بیتا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
44
عراقی، آقاضیاءالدین علی کزازی. (۱۴۲۱ق). کتاب القضاء (مقرر: محمد نجمآبادی). قم: انتشارات مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(علیه السلام).
45
عراقی، ضیاءالدین. (۱۴۱۷ق). نهایة الأفکار (مقرر: محمدتقی بروجردی). قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
46
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۱ق). رجال. قم: دار الذخائر.
47
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۲۰ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة. قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
48
علامه حلی، حسن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۳ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
49
علیاری تبریزی، علی بن عبدالله. (۱۴۰۹ق). بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال. تهران: بنیاد فرهنگ اسلامی.
50
فخر المحققین حلی، محمد بن حسن بن یوسف. (۱۳۸۷ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
51
قرشی، سید علیاکبر. (۱۳۷۱). قاموس قرآن (چاپ ششم). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
52
قمشهای، محمدعلی اسماعیلپور. (بیتا). البراهین الواضحات: دراسات فی القضاء. قم: بینا.
53
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
54
گلپایگانی، سیدمحمدرضا. (۱۴۰۵ق)، کتاب الشهادات، قم: دارالقران الکریم.
55
مجلسی اول، محمدتقی بن مقصودعلی. (۱۴۰۶ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
56
مجلسی دوم، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۴۰۶ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی.
57
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
58
مسعودی، عبدالهادی. (۱۳۷۷). عرضه حدیث بر امامان. مجله علوم حدیث، (۹).
59
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۴۲۵ق). تعزیر و گستره آن. قم: انتشارات مدرسه الإمام علی بن أبیطالب(علیه السلام).
60
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
61
نجاشی، احمد بن علی. (۱۳۶۵). رجال نجاشی. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
62
نجفآبادی، حسینعلی منتظری. (۱۴۰۹ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی (مترجم: محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری). قم: مؤسسه کیهان.
63
نجفی، محمدحسن (صاحب الجواهر). (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
64
نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی. (۱۴۱۵ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
65
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی مستندات فقهی در باب شرط تساوی محل در قصاص دندان
مطابق با عمومات و اطلاقات ادله فقهی، دندان نیز همانند سایر اعضای بدن انسان قابل قصاص است؛ لکن تساوی یا عدم تساوی محل در قصاص دندان موضوع مناقشه فقیهان امامیه قرار گرفته است. از یک سو مشهور فقیهان معتقدند در فرضی که دندان فردی بر اثر جنایت قلع شود، تساوی در محل برای ثبوت قصاص شرط است، و در مقابل، معدودی از فقها برای ثبوت قصاص در فرض مسئله، تساوی محل را شرط ندانسته و بدون اینکه قائل به لزوم تساوی در محل باشند، صرف وجود مثلیت را کافی دانستهاند. ادله مشهور در اثبات مدعای خود، استناد به آیه «السِّنَّ بِالسِّنِّ» (مائده، ۴۵) و پارهای از روایات و نیز تمسک به اجماع است. نوشتار حاضر پس از بررسی ادله ارائهشده به این نتیجه رسیده است که استناد مشهور به اطلاق آیه پیشگفته ناتمام است؛ چه اینکه بر خلاف استظهار ایشان، اطلاق آیه مذکور مؤید دیدگاه غیرمشهور است. روایت مورد استناد نیز از ضعف سندی رنج برده و اجماع ادعایی نیز با محظور مدرکیبودن مواجه است. بنابراین نوشتار حاضر با رد ادله مشهور، عمومات، و اطلاقات موجود در مسئله، دیدگاه غیرمشهور را اثبات میکند.
https://jf.isca.ac.ir/article_69511_23b71a31f91bb9da0ee98391ede4ffc2.pdf
2020-12-21
39
59
10.22081/jf.2021.57912.2066
تساوی محل
قانون مجازات
قصاص دندان
شرط قصاص
علی
محمدیان
mohammadian@buqaen.ac.ir
1
استادیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه بزرگمهر قائنات، قائنات، ایران.
AUTHOR
محمد
رخشانی
mohammad.rakhshani69@gmail.com
2
کارشناسی ارشد فقه و حقوق، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
LEAD_AUTHOR
محمدتقی
فخلعی
fakhlaei@um.ac.ir
3
استاد تمام گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
AUTHOR
* قرآن کریم
1
1. ابنادریس، محمد بن احمد. (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
2
2. ابنبراج، عبدالعزیز بن نحریر. (۱۴۰۶ق). المهذب (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3
3. ابنجنید اسکافی، محمد بن احمد. (۱۴۱۶ق). مجموعة فتاوی (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
4
4. ابنزهره، حمزة بن علی. غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
5
5. انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۱۹ق). فرائد الأصول (چاپ اول). قم: کنگره جهانی شیخ انصاری.
6
6. ایروانی، باقر. (۱۴۲۷ق). دروس تمهیدیه فیالفقه الاستدلالی (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
7
7. بحرانی، یوسف بن احمد. (۱۴۲۹ق). لؤلؤة البحرین (محقق: سید محمدصادق بحرالعلوم). منامه: مکتبة فخراوی.
8
8. بهجت، محمدتقی. (۱۴۲۶ق). جامع المسائل (چاپ دوم). قم: دفتر معظمله.
9
9. تبریزی، جواد بن علی. (۱۴۲۶ق). تنقیح مبانی الأحکام - کتاب القصاص (چاپ دوم). قم: دار الصدیقة الشهیدة.
10
10. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعة (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
11
11. خراسانی، حسین وحید. (۱۴۲۸ق). منهاج الصالحین (چاپ پنجم). قم: مدرسه امام باقر(علیه السلام).
12
12. خمینی، روحالله. (بیتا). تحریر الوسیله (چاپ اول). قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
13
13. خوانساری، سید احمد بن یوسف. (۱۴۰۵ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (چاپ دوم). قم: اسماعیلیان.
14
14. خویی، سیدابوالقاسم. (۱۳۹۳ق). مصباح الفقاهة (المکاسب) (چاپ اول). قم: انتشارات فقاهت.
15
15. خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۲۲ق). مبانی تکملة المنهاج (چاپ اول). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
16
16. روحانی، سیدصادق حسینی. (۱۴۱۲ق). فقه الصادق(علیه السلام) (چاپ اول). قم: دار الکتاب.
17
17. روحانی، سیدصادق حسینی. (بیتا). منهاج الصالحین (۳ جلدی). بیجا. بینا.
18
18. سبزواری، سید عبدالاعلی. (۱۴۱۳ق). مهذب الأحکام (چاپ چهارم). قم: مؤسسة المنار.
19
19. شهید اول، محمد بن مکی. (۱۴۱۰ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیه (چاپ اول). بیروت: دارالتراث.
20
20. شهید اول، محمد بن مکی. (۱۴۱۴ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
21
21. شهید ثانی، زینالدین بن علی. (۱۴۱۰ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه (چاپ اول). قم: داوری.
22
22. شهید ثانی، زینالدین بن علی. (۱۴۱۴ق). حاشیة الإرشاد (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
23
23. طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (چاپ سوم). تهران: مکتبة المرتضویه.
24
24. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۰ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی (چاپ دوم). بیروت: دارالکتاب العربی.
25
25. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۰ق). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
26
26. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳ق). قواعد الأحکام (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
27
27. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۲۰ق). تحریر الأحکام الشرعیة (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
28
28. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۲۱ق). تلخیص المرام فی معرفة الأحکام (چاپ اول). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
29
29. فاضل لنکرانی، محمد موحدی. (۱۴۲۱ق). تفصیل الشریعة-القصاص (چاپ اول). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
30
30. فاضل لنکرانی، محمد موحدی. (۱۴۲۲ق). تفصیل الشریعة-الحدود. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
31
31. فاضل هندی، محمد بن حسن. (۱۴۱۶ق). کشف اللثام (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
32
32. کابلی، محمداسحاق فیاض. (بیتا). منهاج الصالحین (۳ جلدی). بیجا. بینا.
33
33. کاشانی، حاجآقا رضا مدنی. (۱۴۱۰ق). کتاب القصاص للفقهاء والخواص (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
34
34. مجلسی اول، محمدتقی. (۱۴۰۰ق). یک دوره فقه کامل فارسی (چاپ اول). تهران: انتشارات فراهانی.
35
35. محقق حلّی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرایع الإسلام (چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
36
36. مرعشی نجفی، شهابالدین. (۱۴۱۵ق). القصاص علی ضوء القرآن والسنة (چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی(ره).
37
37. مشکینی، میرزا علی. (۱۴۱۶ق). اصطلاحات الأصول ومعظم أبحاثها (چاپ ششم). قم: نشر الهادی.
38
38. مظفر، محمدرضا. (۱۳۷۰). اصول الفقه (چاپ چهارم). قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
39
39. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائدة والبرهان (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
40
40. نجفی، کاشفالغطاء. (۱۴۲۳ق). سفینة النجاة ومشکاة الهدی (چاپ اول)، نجف: مؤسسة کاشفالغطاء.
41
41. نجفی، محمدحسن بن باقر. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
42
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی فقهی و حقوقی عدالت به عنوان مبنای حقوق نسلهای آینده
برخی تصمیمگیریها و عملکردهای نسل حاضر همچون استفاده بیرویه از منابع طبیعی و نیز آلودهسازی و تخریب گسترده محیطزیست، موجب پدیدارشدن آثار و پیامدهای بعضاً ناگوار و مخاطرهآفرین شده است که نهتنها دامنگیر نسل فعلی شده که پیامدهای آن به نسلهای بعدی نیز سرایت میکند؛ بهگونهای که میتوان بهروشنی پیشبینی کرد که حیات و زندگی آیندگان با چالش اساسی مواجه خواهد شد. این مسئله ضمن اینکه هشداری برای نسل فعلی است، ضرورت توجه به حقوق نسلهای آینده و حفظ و حراست از آن را دوچندان کرده است. علاوه بر این، سؤالاتی نیز در این باره مطرح شده، از جمله اینکه اصولاً شناسایی حقوق برای نسلهای آینده با چه مبنایی قابل توجیه است. در پاسخ به این پرسش بهنظر میرسد که از جمله مبانی قابل طرح برای حقوق نسلهای آینده، میتوان به «عدالت» اشاره کرد و با استناد به آن از منظر فقهی و حقوقی به اثبات حقوق برای نسلهای آینده پرداخت. برای ارزیابی این فرضیه، علاوه بر مفاهیم اصلی، عدالت تکوینی و تشریعی و نیز عدالت بیننسلی، به مثابه مبنای حقوق نسلهای آینده از منظر فقهی و حقوقی مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت.
https://jf.isca.ac.ir/article_69512_658fca1e6334e3363f4c45f613af7722.pdf
2020-12-21
60
88
10.22081/jf.2021.58315.2091
نسلهای آینده
حقوق نسلها
عدالت بیننسلی
توسعه پایدار
مهدی
فیروزی
m.firouzi14@yahoo.com
1
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
* نهجالبلاغه.
2
1. آئینهوند، صادق. (1388). عصر و نسل از نگاه تاریخ. مطالعات تاریخ اسلام، (1)، صص 10-21.
3
2. آلبحرالعلوم، سیدمحمد. (۱۴۰۳ق). بلغة الفقیه. تهران: مکتبة الصادق.
4
3. ابنابیالحدید، عبدالحمید بن هبةالله. (۱۴۰۴ق). شرح نهجالبلاغه. قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی(قدس سره).
5
4. ابنابیجمهور احسائی، محمد بن علی بن ابراهیم. (۱۴۰۵ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیه. قم: دار سیدالشهداء للنشر.
6
5. ابنفارس، احمد. (۱۴۰۴ق). معجم مقائیس اللغة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
7
6. ابنفهد حلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۷ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
8
7. اصفهانی، محمدحسین. (۱۴۱۸ق). حاشیة کتاب المکاسب. قم: انوارالهدی.
9
8. بالس، کریستوفر. (۱۳۸۰). ذهنیت نسلی؛ دیدگاهی روانکاوانه درباره اختلاف نسلها (مترجم: حسین پاینده). فصلنامه فلسفی ارغنون، (19)، صص 1-30.
10
9. بجنوردی، میرزاحسن. (۱۴۱۹ق). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی.
11
10. بحرانی، یوسف. (۱۴۰۵ق). الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
12
11. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (۱۳۶۶). تصنیف غرر الحکم ودرر الکلم. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
13
12. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۹). تسنیم: تفسیر قرآن کریم. قم: مرکز نشر اسراء.
14
13. حسینی بحرانی، سید هاشم. (۱۴۱۵ق). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسة البعثه.
15
14. خامنهای، سید علی. (۱۳۸۲). پیام به همایش حقوق محیطزیست. پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای، از: https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=3181.
16
15. خامنهای، سید علی. (۱۳۹۱). بیانات در اجتماع مردم بجنورد. پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای، از: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21126.
17
16. خامنهای، سید علی. (۱۳۹۳). بیانات در دیدار مسئولان و فعالان محیطزیست، منابع طبیعی و فضای سبز. پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای، از: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=29121.
18
17. خمینی، سید روحالله. (۱۴۰۷ق). تحریر الوسیله. بیروت: سفارت جمهوری اسلامی ایران.
19
18. خمینی، سید روحالله. (۱۴۱۵ق). مناهج الوصول الی علم الاصول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
20
19. خمینی، سید روحالله. (۱۴۲۱ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
21
20. خوانساری، سید احمد. (۱۴۰۵ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
22
21. خویی، سید ابوالقاسم. (۱۴۱۷ق). مصباح الفقاهة. قم: مؤسسه انصاریان.
23
22. دهخدا، علیاکبر. (۱۳۷۳). لغتنامه دهخدا. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
24
23. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲ق). مفردات الفاظ قرآن. بیروت: الدارالشامیه.
25
24. رمضانی قوامآبادی، محمدحسین. (۱۳۹۲). از ریو تا ریو؛ در تکاپوی توسعه پایدار. مجله تحقیقات حقوقی، 16(۶۲)، صص 409-459.
26
25. ساروخانی، باقر. (۱۳۷۵). درآمدی بر دایرةالمعارف علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان.
27
26. سبحانی، جعفر. (۱۴۱۴ق). محاضرات فی الالهیات. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
28
27. صدر، سیدمحمدباقر. (۱۴۰۶ق). دروس فی علم الاصول. بیروت: دارالکتاب اللبنانی، مکتبة المدرسه.
29
28. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم. (۱۴۲۱ق). حاشیة المکاسب. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
30
29. طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۹۴ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
31
30. طبرسی، فضل بن حسن. (۱۴۰۶ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
32
31. طریحی، فخرالدین. (۱۴۰۸ق). مجمع البحرین. تهران: مکتب نشر الثقافة الإسلامیة.
33
32. طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۹۰ق). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
34
33. طوسی، محمد بن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
35
34. عکبری، عبدالله بن حسین. (۱۴۱۹ق). التبیان فی إعراب القرآن. ریاض: بیت الافکار الدولیه.
36
35. عیاشی، محمد بن مسعود. (۱۳۸۰ق). تفسیر العیاشی. تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة.
37
36. فاضل لنکرانی، محمد. (۱۳۸۱). اصول فقه شیعه. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
38
37. فخر رازی، محمد بن عمر. (۱۴۲۰ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
39
38. فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت.
40
39. فیاض، محمداسحاق. (۱۴۰۱ق). الاراضی: مجموعة دراسات وبحوث فقهیة اسلامیة. قم: دارالکتاب.
41
40. قرشی، سید علیاکبر. (۱۳۷۷). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
42
41. کیس، الکساندر. (۱۳۷۹). مقدمهای بر حقوق بینالملل محیطزیست. حقوق محیطزیست (مترجم: محمدحسن حبیبی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
43
42. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
44
43. محقق کرکی، علی بن حسین. (۱۴۱۴ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آلالبیت(علیهم السلام).
45
44. مشهدی، محمد بن محمدرضا. (۱۳۶۸). کنز الدقائق وبحر الغرائب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
46
45. مطهری، مرتضی. (۱۳۵۲). عدل الهی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
47
46. مطهری، مرتضی. (۱۳۸۳). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا.
48
47. مطهری، مرتضی. (۱۴۰۳ق). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. تهران: انتشارات حکمت.
49
48. معین، محمد. (۱۳۶۳). فرهنگ معین. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
50
49. منتظری، حسینعلی. (۱۳۸۵). رساله حقوق. تهران: انتشارات سرایی.
51
50. منتظری، حسینعلی. (۱۴۰۹ق). دراسات فی ولایة الفقیه وفقه الدولة الاسلامیة. قم: نشر تفکر.
52
51. میرمحمدی، سید مصطفی؛ جهانیپور، محمدرضا. (۱۳۹۶). اصول توسعه پایدار در رویه دیوان بینالمللی دادگستری و دادگاه بینالمللی حقوق دریاها، مطالعات حقوق تطبیقی، ۸(۲)، صص 799-819.
53
52. نائینی، محمدحسین. (۱۳۷۶). فوائد الاصول. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
54
53. نجفی، محمدحسن. (۱۹۸۱م). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
55
54. نوری طبرسی، میرزا حسین. (۱۴۰۸ق). مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل. بیروت: مؤسسة آلالبیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.
56
55. واعظزاده، صادق. (۱۳۹۳). واکاوی انتقادی توسعه پایدار، مجموعه مقالات سومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
57
56. وحید بهبهانی، محمدباقر. (۱۴۲۶ق). حاشیة الوافی. قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
58
57. Case Concerning Pulp Mills on the River Uruguay, (Argentina v. Uruguay), Judgment of 20 April 2010.
59
58. Report of the World Commission on Environment and Development, Our Common Future, 1987, Available at: www.un-documents.net/our-common-future.pdf
60
59. Sands, Philippe and Paolo Galizzi, Documents in International Environmental law, Cambridge, Cambridge University Press, 2004.
61
60. Separate Opinion of Judge Trindade in the Case Concerning Pulp Mills on The River Uruguay, Available at: https://www.icj-cij.org/en/case/135/judgments
62
61. Weiss, Brown, "Our Rights and Obligations to Future Generations for the Environment", The American Journal of International Law, Vol. 84, 1990, P. 200, Available at: https://scholarship.law.georgetown.edu/facpub/1627/
63
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و تحلیل مبانی فقهی بخش اخیر ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی «دیه آلت تناسلی عنین»
عنن بهمعنای اختلال میل جنسی در مردان و ناتوانی آنان در برخاستن آلت تناسلی مردانه است که در میان فقیهان امامیه در باب میزان دیه آلت تناسلی عنین اختلافنظر وجود دارد؛ مشهور فقها که شیخ طوسی در رأس آنان قرار دارد، با استناد به ادلهای چون روایات، اجماع، فلجبودن آلت تناسلی عنین و اصل برائت ذمه، قائل به ثبوت ثلث دیه کامل هستند و قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲) نیز در بخش اخیر ماده ۶۶۲ از دیدگاه مشهور تبعیت نموده است. در مقابل قول مشهور، نگارنده با استقصای متون فقهی به دو موضع متفاوت دیگر از فقیهان دست یافته است؛ گروهی که در رأس آنها ابنجنید اسکافی از متقدمان و آیتالله خوئی از معاصران قرار دارد، با استناد به روایت سکونی و همچنین اطلاق روایات دال بر «ثبوت دیه کامل در آلت تناسلی مرد»، قائل به ثبوت دیه کاملاند و نظریه دیگر که متعلق به آیتالله مدنی کاشانی است، با توجه به علل ناتوانی جنسی مرد، قائل به تفصیل شده است. نوشتار حاضر در پژوهشی توصیفی-تحلیلی، دیدگاههای موجود در مسئله و مستندات آنها را تبیین و تحلیل کرده و با خدشه بر ادله دو دیدگاه مشهور و غیرمشهور، نظریه تفصیلی مرحوم مدنی کاشانی را بهعنوان قول صائب برگزیده است.
https://jf.isca.ac.ir/article_69513_7c427fa7c7893109098e75db56e60037.pdf
2020-12-21
89
111
10.22081/jf.2021.56902.2001
یکسوم دیه
دیه کامل
تفصیل دیه
قانون مجازات
دیه عنین
صدیقه
حاتمی
hatamisedighe@yahoo.com
1
دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.
LEAD_AUTHOR
ابنادریس، محمد بن احمد. (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (ج۳، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
1
ابنداود، حسن بن علی. (۱۳۸۳). رجال ابنداود (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
2
ابنمنظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب (ج۴ و ۱۳، چاپ سوم). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع-دار صادر.
3
اسمیت، دونالد ریجوی. (۱۳۸۰). ارولوژی-ارتوپدی (مترجمان: مهدی روحانی و محسن غفوریان، چاپ اول). تهران: نشر کتاب میر.
4
انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۱۵ق). کتاب النکاح (چاپ اول). قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
5
بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل. (۱۴۱۳ق). تعلیقة علی منهج المقال (چاپ اول). قم: مکتبة اهل البیت(علیهم السلام).
6
تبریزی، جواد. (۱۴۲۸ق). تنقیح مبانی الاحکام - کتاب الدیات (چاپ اول). قم: دار الصدیقة الشهیدة(علیهماالسلام).
7
تفرشی، مصطفی بن حسین. (۱۴۱۸ق). نقد الرجال (ج۱، چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
8
حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (ج۲۹، چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
9
حسینی شیرازی، محمد. (۱۴۰۸ق). الفقه: کتاب الدیات (چاپ اول). قم: مکتبة الإمام المهدی(عج).
10
حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد. (۱۳۲۶ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (ج۱۰، چاپ اول). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
11
خمینی، سید روح اللّه. (۱۴۲۷ق). تحریر الوسیلة (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسة مطبوعات دار العلم.
12
خویی، ابوالقاسم. (۱۴۲۲ق). مبانی تکملة المنهاج (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسة احیاء آثار الإمام الخوئی(قدس سره).
13
دیوی، گراهام. (۱۳۸۹). آسیبشناسی روانی: تحقیق، سنجش و درمان در روانشناسی بالینی (مترجم: مهدی گنجی، چاپ اول). تهران: نشر ساوالان.
14
روحانی، صادق. (۱۴۱۲ق). فقه الصادق(علیه السلام) (ج۲۶، چاپ چهارم). قم: دار الکتاب - مدرسه امام صادق(علیه السلام).
15
سبزواری، سید عبدالأعلی. (۱۴۱۳ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام (ج۲۹، چاپ چهارم). قم: مؤسسة المنار - دفتر حضرت آیةالله.
16
شوشتری، محمدتقی. (۱۴۰۶ق). النجعة فی الشرح اللمعه (ج۱۱، چاپ اول). تهران: کتابفروشی صدوق.
17
شهید ثانی، زینالدین بن علی. (۱۴۱۰ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ج۱۰، چاپ اول). قم: کتابفروشی داوری.
18
شهید ثانی، زینالدین بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام (ج۱۵، چاپ اول). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
19
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه (ج۴، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
20
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۵ق). المقنع (چاپ اول). قم: مؤسسه امام هادی(علیه السلام).
21
صمدانیفرد، محمد؛ و صمدانیفرد، حسین. (۱۳۸۹). ناتوانی جنسی در مردان (چاپ اول). تهران: ارجمند.
22
طباطبائی، علی بن محمدعلی. (۱۴۰۹ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع - حدیقة المؤمنین (ج۳، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی(قدس سره).
23
طباطبائی، علی بن محمدعلی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل (ج۱۶، چاپ اول). قم: مؤسسة آلالبیت.
24
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۰ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
25
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). الخلاف (ج۵، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
26
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۱۷ق). الاجتهاد و التقلید (العدة فی اصول الفقه) (چاپ اول). قم: چاپخانه ستاره.
27
علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۳۸۱). رجال العلامة الحلی - خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال (چاپ دوم). نجف: منشورات المطبعة الحیدریة.
28
علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۲ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب (ج۱۵، چاپ اول). مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
29
علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة (ج۹، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
30
فاضل لنکرانی، محمد. (۱۴۲۹ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (چاپ اول). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام).
31
فاضل هندی، محمد بن حسن. (۱۴۱۶ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام (ج۱۱، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
32
فیض کاشانی، ملامحسن. (بیتا). مفاتیح الشرائع (ج۲، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی(قدس سره).
33
فیومی، احمد بن محمد. (۱۳۰۰ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی (ج۲، چاپ اول). قم: منشورات دار الرضی.
34
قطبالدین کیدری، محمد بن حسین. (۱۴۱۶ق). اصباح الشیعة بمصباح الشریعة (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
35
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (ج۷، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
36
کیانی، مهرزاد؛ گودرزی، فرامرز. (۱۳۹۴). پزشکی قانونی برای دانشجویان رشته حقوق (چاپ دوازدهم). تهران: انتشارات سمت.
37
گاتلیب، بیل. (۱۹۹۵م). روشهای نوین درمان طبیعی (مترجم: رشاد مردوخی، چاپ چهارم). تهران: نشر نی.
38
مجلسی اول، محمدتقی. (۱۴۰۶ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ج۱۴، چاپ دوم). قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.
39
محتشمی توتکابنی، رضا. (۱۳۸۵). تغذیهدرمانی در بیماریهای رایج (چاپ اول). تهران: نشر ثالث.
40
محدث نوری، میرزاحسین. (۱۴۱۷ق). خاتمة المستدرک (ج۴، چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
41
محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۷ق). المعتبر فی شرح المختصر (ج۱، چاپ اول). قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
42
مدنی کاشانی، رضا. (۱۴۰۸ق). کتاب الدیات (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
43
مطهری، احمد. (۱۴۰۱ق). مستند تحریر الوسیلة: کتاب دیات (چاپ اول). قم: مطبعة الخیام.
44
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان (ج۱۴، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
45
نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (ج۴۳، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
46
واسطی زبیدی، محمد مرتضی. (۱۴۱۴ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج۵، چاپ اول). بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
47
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی جایگاه «مصلحت»، در فقه مذاهب با رویکرد حلّ مصالح متعارض در اصل تکلیف
مصلحت بهمعنای خیر و صلاح معنوی بندگان در اثر تشریع احکام الهی، فعالترین عنصری است که همه ابواب فقه را پوشش میدهد و از کارآمدی چشمگیری در فقه مذاهب برخوردار است، اما اینکه این کارآمدی جنبه استقلالی دارد و با آن معامله دلیل مستقل میشود، یا بهعنوان ابزار در فرایند استنباط نقشآفرینی میکند، محل بحث است؛ نقش ابزاری مصلحت موردوفاق مذاهب است اما در نقش استقلالی آن همسویی وجود ندارد. دستاورد تحقیق نشاندهنده این است که هرچند فراوان به مالک و ابنحنبل و حتی شافعی، باور به استقلالیت مصلحت نسبت داده میشود، ولی این باور، از منابع فقهی و اصولی آنان قابل اثبات نیست. اما ورود عنصر مصلحت، از طریق اعتبار استحسان در فقه احناف، مالکیه و حنابله، و از طریق قیاس در فقه شافعیه، دارای شواهد فراوانی است که در این صورت، خلط مفهومی میان استحسان و مصالح، بعید نیست. در عین حال، نقشآفرینی وسیع عنصر مصلحت در فقه مذاهب، تعارض مصالح مختلف در متعلق تکلیف را بهعنوان محوریترین نقطه در پی داشته و حل آن، در تقدم مصالح ذات عمل، بر مصالح جانبی، است.
https://jf.isca.ac.ir/article_69514_49d79328d2633e189eab33d6690e14f6.pdf
2020-12-21
112
140
10.22081/jf.2021.58785.2124
مصالح تکلیف
مصلحت قیاسی
استقلالیت مصالح
استحسان
مصالح متعارض
سید ابوالحسن
نواب
amid6384@gmail.com
1
دانشیار گروه مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
اسدالله
رضایی
arizaiy@yahoo.com
2
پژوهشگر و مدرّس دانشگاه ادیان و مذاهب قم.
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
آملی، میرزا هاشم. (۱۴۰۶ق). المعالم المأثورة (مقرر: محمدعلی اسماعیلیپور قمشهای). قم: مؤلف.
2
ابنالطالب، محمد یحیی بن عمر. (۲۰۰۵م). إیصال السّالک فی أصول الإمام مالک. تونس: المطبعة التونیسیّه.
3
ابنالملقن، عمر بن علی. (۱۴۲۱ق). عجالة المحتاج إلی توجیه المنهاج (تعلیقهنویس: هشام بن عبدالکریم البدرانی). اردن: دار الکتاب.
4
ابنبدران، عبدالقادر. (۱۴۱۰ق). المدخل إلی مذهب الإمام أحمد بن حنبل (محقق: عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الرّساله.
5
ابنتیمیه، أحمد بن عبدالحلیم الحرّانی. (۱۴۲۶ق). مجموع الفتاوی (محقق: أنور الباز و عامر الجزّار، چاپ سوم). بیجا: دارالوفاء.
6
ابنرشد، محمد بن أحمد بن محمد القرطبی. (۱۳۹۵ق). بدایة المجتهد ونهایة المقتصد (چاپ چهارم). مصر: مزبعة مصطفی البابی الحلبی وأولاده.
7
ابنرشد، محمد. (۱۴۰۸ق). البیان والتَّحصیل والشَّرح والتَّوجیه والتَّعلیل لمسائل المستخرجه (محقق: محمد حجّی و دیگران، چاپ دوم). بیروت: دار الغرب الإسلامی.
8
ابنعاشور، محمد بن طاهر. (۱۴۲۵ق). مقاصد الشّریعة الإسلامیه (محقق: محمد الحبیب بن الخوجه). قطر: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیه.
9
ابنقدامه، عبدالله بن أحمد المقدسی. (۱۳۹۹ق). روضة الناظر وجنة المناظر (محقق: عبدالعزیز عبدالرحمن السعید، چاپ دوم). ریاض: جامعة الإمام محمد بن سعود.
10
ابنقیم الجوزیه، محمد. (۱۳۸۸ق). إعلام الموقعین عن ربِّ العالمین (محقق: طه عبدالرّؤوف سعد). قاهره: مکتبة الکلیّات الأزهریه.
11
ابنقیم الجوزیه، محمد. (۱۴۱۹ق). مفتاح دار السعادة ومنشورات ولایة العلم والإراده. بیروت: دارالکتب العلمیه.
12
ابنماجه، محمد بن یزید. (بیتا). سنن ابنماجه (محقق: محمد فؤاد عبدالباقی). بیروت: دار الفکر.
13
ابننجیم، زینالدین. (۱۴۰۰ق). الأشباه والنظائر علی مذهب الإمام ابی حنیفة النعمان. بیروت: دارالکتب العلمیه.
14
اصفهانی، سید ابوالحسن. (۱۴۲۲ق). وسیلة الوصول إلی حقائق الأصول (مقرر: میرزا حسن سیادتی سبزواری، چاپ اول). قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم.
15
انوری، حسن. (۱۳۸۱). فرهنگ بزرگ سخن (چاپ اول). تهران: انتشارات سخن.
16
ایجی، عضدالدین عبدالرّحمن. (۱۴۲۴ق). مختصر المنتهی الأصول (محقق: محمد حسن محمد اسماعیل، چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیه.
17
باجقنی، محمد عبدالغنی. (۲۰۰۵م). الوجیز المیسّر فی أصول الفقه المالکی. بیجا: بینا.
18
بحرانی، محمدامین. (۱۴۱۳ق). کلمة التقوی (چاپ سوم). قم: سیدجواد وداعی.
19
بخاری، محمد أمین. (۱۴۱۷ق). تیسیر التحریر. بیروت: دارالفکر.
20
بخاری، محمد. (۱۴۲۲ق). صحیح البخاری (محقق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، تعلیقهنویس: مصطفی دیب البغا، چاپ اول). دمشق: جامعة دمشق.
21
بروجردی، حسین. (۱۴۱۵ق). نهایة الأصول (مقرر: حسینعلی منتظری، چاپ اول). تهران: نشر فکر.
22
بنعبدالله، عبدالعزیز. (۱۴۰۳ق). الفقه المالکی (چاپ اول). بیروت: دارالغرب الإسلامی.
23
بوطی، محمد سعد رمضان. (بیتا). ضوابط المصلحة فی الشریعة الإسلامیه. بیروت: مؤسسة الرساله.
24
جوهری، اسماعیل. (۱۴۲۹ق). معجم الصّحاح (چاپ سوم). بیروت: دارالمعرفه.
25
جوینی، عبدالملک بن عبدالله. (۱۴۱۸ق). البرهان فی أصول الفقه (محقق: عبدالعظیم محمود الدیب، چاپ چهارم). منصوره، مصر: الوفاء.
26
حامد حسان، حسین. (۱۹۹۸م). نظریة المصلحة فی الفقه الإسلامی. مصر: مکتبی المتنبی للطباعة والنشر والتوزیع.
27
حمد محمود، عبدالحمید علی. (۲۰۰۹م). المصلحة المرسلة وتطبیقاتها المعاصرة فی الحکم والنظم السیاسیه. فلسطین: جامعة النجاح الوطنیه، کلیة الدراسات العلیا.
28
خلّاف، عبدالوهاب. (بیتا). علم أصول الفقه (چاپ هشتم). بیجا: مکتبة الدّعوه.
29
خمینی، سید روحالله. (۱۴۲۶ق). الإجتهاد والتقلید (چاپ اول). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
30
خوانساری، سید احمد. (۱۴۰۵ق). جامع المدارک فی شرح مختر النافع (مصحح: علیاکبر غفاری، چاپ دوم). قم، مؤسسه اسماعیلیان.
31
خویی، سید ابوالقاسم. (۱۴۱۱ق). فقه الشّیعه - الإجتهاد والتقلید (مقرر: سید محمدمهدی موسوی خلخالی). قم، چاپخانه نوظهور.
32
رازی، محمد بن عمر. (۱۴۰۰ق). المحصول فی علم الأصول (محقق: طه جابر فیاض العلوانی). ریاض: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیه.
33
رشتی، حبیبالله. (۱۴۱۲ق). بدائع الأفکار (چاپ اول). قم، مؤسسة آلالبیت(علیهم السلام).
34
زبیدی، بلقاسم. (۱۴۳۵ق). الإجتهاد فی مناط الحکم الشرعی دراسة تأصیلیة تطبیقیّه. عربستان: جامعة امالقری، مرکز تکوین للدِّراسات و الأبحاث.
35
زحیلی، محمد مصطفی. (۱۴۲۷ق). الوجیز فی أصول الفقه (چاپ دوم). دمشق، دار الخیر للطباعة والنشر والتوزیع.
36
زرقانی، عبدالباقی. (۱۴۲۲ق). شرح الزّرقانی علی مختصر خلیل (مصحح: عبدالسلام محمد أمین، چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیه.
37
زرکشی، محمد. (۱۴۲۱ق). البحر المحیط فی أصول الفقه (محقق: محمد محمد تامر). بیروت: دارالکتب العلمیه.
38
زیعلی، عثمان بن علی. (۱۳۱۳ق). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق. قاهره: دارالکتب الإسلامی.
39
سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۴۲۴ق). إرشاد العقول إلی مباحث الأصول (مقرر: محمدحسین حاجعاملی، چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
40
سیواسی، محمد بن عبدالواحد. (بیتا). شرح فتح القدیر. بیروت: دارالفکر.
41
سیوری حلی، مقداد بن عبدالله. (۱۴۰۳ق). نضد القواعد الفقهیة علی مذهب الإمامیّه (مصحح: سید عبداللطیف حسینی کوهکمری، چاپ اول). قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
42
شافعی، محمد بن إدریس. (۱۴۰۳ق). الأمّ مع مختصر المزنی (چاپ دوم). بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر.
43
شافعی، محمد بن إدریس. (۱۴۲۲ق). الرِّسالة (تحقیق: رفعت فوزی عبدالمطلب، چاپ اول). منصوره، مصر، دار الوفاء.
44
شبیلی، یوسف بن عبدالله. (بیتا). مقاصد الشریعة الإسلامیه ـ دروس القیت فی المعهد الإسلامی بواشنطن: کتاب-مقاصد-التشریع-الإسلامی: https://www.noor-book.com
45
شثری، سعد بن ناصر. (۲۰۱۹م). المصلحة عند الحنابله. گردآورنده ابوزید: https://www.shamela.ws/rep.php/book/ 3793
46
شوکانی، محمد. (۱۴۱۹ق). إرشاد الفحول إلی تحقیق من علم الأصول (محقق: خلیل ألمیس و ولیالدین صالح فرفور، چاپ اول). بیروت: دار الکتاب العربی.
47
شهید اول، محمد بن مکی. (۱۴۰۰ق). القواعد والفوائد. قم: کتابفروشی مفید.
48
شهید اول، محمد بن مکی. (۱۴۱۹ق). ذکی الشیعة فی أحکام الشّریعه (چاپ اول). قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام).
49
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۵ق). المقنع (مصحح: گروه پژوهشی امام هادی(علیه السلام)، چاپ اول). قم: مؤسسه امام هادی(علیه السلام).
50
طوسی، محمد. (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام (محقق: حسن خرسان موسوی، چاپ چهارم). تهران، دار الکتب الإسلامیه.
51
طوفی، سلیمان بن عبدالقوی. (۱۴۱۳ق). رسالةٌ فی رعایة المصلحه (محقق: أحمد عبد الرحیم السایح، چاپ اول). بیجا: الدار المصریة اللبنانیه.
52
طوفی، سلیمان بن عبدالقوی. (۱۴۱۹ق). التعیین فی شرح الأربعین (محقق: أحمد حاج محمد عثمان، چاپ اول). بیروت، مکه: مؤسسة الرّیان، المکتبة المکیّه.
53
علیدوست، ابوالقاسم. (۱۳۹۰). فقه و مصلحت (چاپ دوم). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
54
غزالی، محمد. (۱۴۱۷ق). المستصفی من علم الأصول (محقق: محمد بن سلیمان الأشقر، چاپ اول). بیروت: مؤسسة الرّساله.
55
غنیمی، عبدالغنی. (بیتا). اللباب فی شرح الکتاب (محقق: محمود أمین النواوی). بیروت: دارالکتاب العربی.
56
فیروزآبادی، محمد. (۱۴۳۳ق). معجم القاموس المحیط: مرتب بحسَب الحروف الهجائیه (مصحح: ابراهیم شمسالدین، چاپ اول). بیروت: شرکة الأعلمی للمطبوعات.
57
فیومی، أحمد بن محمد. (۱۴۲۵ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی (چاپ سوم). قم: دارالهجره.
58
قرافی، احمد. (۱۹۹۴م). الذخیره (محقق: محمد حجی). بیروت: دارالغرب.
59
قرافی، أحمد. (۱۴۱۶ق). نفائس الأصول فی شرح المحصول (محقق: عادل أحمد عبدالموجود و علی معوض، چاپ اول)، بیجا: مکتبة نزّار مصطفی الباز.
60
قروی، محمد. (بیتا). الخلاصة الفقهیّة علی مذهب السادة المالکیّه. بیروت: دار الکتب العلمیه.
61
کاشانی، علاءالدین. (۱۹۸۲م). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بیروت: دار الکتاب العربی.
62
کاشف الغطاء، حسن. (۱۴۲۲ق). أنوار الفقاهة: کتاب الصیام (چاپ اول). نجف أشرف: مؤسسة کاشف الغطاء.
63
کاشف الغطاء، محمد بن حسین بن علی. (۱۳۵۹ق). تحریر المجلّه (چاپ اول). نجف أشرف: المکتبة المرتضویه.
64
مازندرانی، محمدصالح. (۱۳۸۲). شرح الکافی: الأصول و الروضه (مصحح: ابوالحسن شعرانی، چاپ اول). تهران: المکتبة الإسلامیه.
65
ماوردی، ابوالحسن. (بیتا). الحاوی الکبیر. بیروت: دارالفکر.
66
ماوردی، ابوالحسن. (۱۴۱۴ق). (چاپ اول). بیروت: دارالکتب العلمیه.
67
محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۲۳ق). معارج الأصول (چاپ اول). لندن: مؤسسه امام علی(علیه السلام).
68
مسلم. (بیتا). صحیح مسلم (تعلیقهنویس: محمد فؤاد عبدالباقی). بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
69
مشیقح، خالد بن علی. (۱۴۲۴ق). فقه النوازل فی العبادات. بیجا: جامع الراجحی.
70
منتظری، حسینعلی. (۱۴۳۱ق). دراسات فی المکاسب المحرّمه. قم: نشر تفکر.
71
موصلی، عبدالله. (۱۴۲۶ق). الإختیار لتعلیل المختار (محقق: عبداللطیف محمد عبدالرحمن). بیروت: دارالکتب العلمیه.
72
میرزای قمی، ابوالقاسم. (۱۴۱۷ق). غنائم الأیام فی مسائل الحلال والحرام (چاپ اول). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
73
نائینی، محمدحسین. (۱۳۵۲). أجود التقریرات (مقرر: سید ابوالقاسم خویی، چاپ اول). قم، مطبعة العرفان.
74
نجفی، محمد. (۱۴۱۲ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (۱۵ جلدی، چاپ اول). بیروت: مؤسسة المرتضی العالمیّة، دار المورّخ العربی.
75
نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی. (۱۴۱۵ق).، مستند الشیعة فی أحکام الشریعه (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
76
نظام و جماعة من علماء الهند. (۱۴۱۱ق). الفتاوی الهندیة فی مذهب الإمام الأعظم أبیحنیفة النعمان. بیروت: دار الفکر.
77
نیسابوری، محمد بن ابراهیم. (۱۴۰۵ق). الأوسط فی السنن والإجماع والإختلاف (چاپ اول). ریاض: دار طیّبه.
78
یزدی، سید محمدکاظم. (۱۴۲۲ق). العروة الوثقی مع تعالیق الإمام الخمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
79
ORIGINAL_ARTICLE
جرمانگاری از منظر فقه نظامات
جرمانگاری، از نهادهای مهم نظام جزایی، همچون دیگر نهادهای فقهی و حقوقی، بهاقتضای پیچیدگی روابط انسانی نیازمند نگرش راهبردی و تحول است. فقه نظامات، نگاه نظاممند دستگاه فقاهت در نظر و عمل برای تأمین مقاصد در سطح ساختارهای نظام کلان و در سطح نظامات (نظامات اجتماعی) است. پرسش اصلی این است که نگرش مبتنی بر فقه نظامات چه تحولی در این نظام جرمانگاری ایجاد مینماید؟ ادعای مدلل و موجه شریعت مبنی بر جامعیت، جهانشمولی و زمانشمولی ایجاب میکند که نقص، تعارضهای نظری و بنبستهای عملی در نظام قضایی و جزایی نباشد. با این فرض و با تمسک به روش نظریهپردازی فقهی -ابداعی شهید صدر- موضوع، ارکان، آثار، شرایط جرم، و مجازات مرتکب، بر اساس فقه نظامات بازتعریف شده است تا در سایه آن از چالشهای نظری و عملی نظام جزایی کاسته شود. جانمایه این انگاره آن است که هر جرم بنا به اقتضا و متعلق آن دارای دو جهت و سویه شخصی و نظاموار، و با گستردگی خُرد و کلان بوده است. پذیرش این جهات دارای آثار مهمی در مسئولیت مجرم (مباشر و معاون)، مجازات وی و موارد دیگر دارد. مدعای این نظریه در بخشی از جرائم (مستوجب حد، قصاص، دیات، تعزیرات) و مجازاتهای فقه مرسوم موجود، لحاظ شده و در بخشی دیگر نیازمند اِعمال نظر با این رهیافت جدید است.
https://jf.isca.ac.ir/article_69515_91c148195fc3de23ac32845c7e4b903d.pdf
2020-12-21
141
170
10.22081/jf.2021.58653.2116
جرمانگاری
فقه نظامات
نظریه فقهی
مجازات فقهی
ارکان جرم
اردوان
ارژنگ
arzhang1345@gmail.com
1
دانشیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه میبد، یزد، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
آقانظری، حسن؛ و خطیبی، مهدی. (۱۳۹۲). روشﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﻘﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻗﺘﺼﺎدی از ﻣﻨﻈﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺻﺪر. مجله معرفت اقتصادی، ۴(۲)، صص ۵-۲۸.
2
ابوالصلاح حلبی، تقیالدین. (۱۴۰۳ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة الإمام امیرالمؤمنین(علیه السلام).
3
اردبیلی، محمدعلی. (۱۳۸۳). حقوق جزای عمومی. تهران: نشر میزان.
4
انصاری، مرتضی. (۱۴۲۰ق). المکاسب. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
5
بری، باقر. (۱۴۲۱ق). فقه النظریة عند الشهید الصدر. مجلة قضایا إسلامیة معاصره، (۱۱)، صص ۱۶۵-۲۰۲.
6
حاجی دهآبادی، احمد. (۱۳۹۰). طبقهبندی مجازاتها در قانون مجازات اسلامی: جایگاه تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده، مجله حقوقی دادگستری، ۷۴(۶۹)، صص ۹-۳۵.
7
حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
8
حسینی جرجانی، سید امیر ابوالفتوح. (۱۴۰۴ق). آیات الاحکام. تهران: نوید.
9
خامنهای، سید علی. (۱۳۸۶). بیانات در دیدار مسئولان قوهی قضاییه. بازیابیشده در ۲۰ شهریور ۱۳۶۸، از: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2180.
10
شاطبی، ابراهیم بن موسی. (۱۴۲۲ق). الموافقات. بیروت، دار إحیاء التراث.
11
شهید ثانی، زینالدین. (۱۴۱۰ق). الروضة البهیة. قم: داوری.
12
شهید ثانی، زینالدین. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
13
صدر، سید محمدباقر. (۱۴۲۱ق). المدرسة القرآنیة: موسوعة الإمام الشهید السید محمد باقر الصدر (ج۱۹). قم: مرکز الدراسات للشهیدصدر.
14
صدر، سید محمدباقر. (۱۴۲۳ق). ومضات: موسوعة الإمام الشهید السید محمد باقر الصدر (ج۱۷). قم: مرکز الدراسات للشهیدصدر.
15
صدر، سید محمدباقر. (۱۴۲۴ق). اقتصادنا: موسوعة الإمام الشهید السید محمد باقر الصدر (ج۳). قم: مرکز الدراسات للشهیدصدر.
16
طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۴۱۷ق). المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
17
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۰ق). النهایة (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
18
طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۲۸ق). المبسوط. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
19
عروسی حویزی، عبدعلی. (۱۴۱۵ق). تفسیر نورالثقلین. قم: اسماعیلیان.
20
علوی، سید حسن. (۱۳۹۳). بررسی تطبیقی شرکت و معاونت در فقه امامیه و حنفی. دوفصلنامه گفتمان حقوقی، (۵)، صص ۱۰۹-۱۴۰.
21
غزالی، ابوحامد. (۱۴۱۷ق). المستصفی فی علم الأصول. بیروت، دار الکتب العلمیة.
22
غفوری، خالد. (۱۴۲۱ق). فقه النظریة لدی الشهید صدر. مجله فقه اهلبیت، (۲۰)، صص ۱۲۳-۲۰۴.
23
فاضل لنکرانی، محمد. (۱۳۹۰). حقوق کیفری اسلام. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
24
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله. (۱۴۱۹ق). کنز العرفان. تهران: مجمع جهانی تقریب.
25
فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین. قم: هجرت.
26
قانون آیین دادرسی کیفری.
27
قانون مجازات اسلامی.
28
قانون مطبوعات، مصوب ۳۱ مرداد ۱۳۵۸.
29
قانون مواد خوردنی و آشامیدنی و آرایشی و بهداشتی، مصوب ۲۲ تیر ۱۳۴۶.
30
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر. (۱۴۲۲ق). کشف الغطاء. قم: بوستان کتاب.
31
کروزون، ال.بی. (۱۳۸۴). فرهنگ حقوقی (مترجم: قدیر گلکاریان و دیگران). تهران: انتشارات دانشیار.
32
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۳۰ق). الکافی. قم، دارالحدیث.
33
گلدوزیان، ایرج. (۱۳۸۲). بایستههای حقوق جزای عمومی. تهران: نشر میزان.
34
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
35
محقق حلی، نجمالدین. (۱۴۰۸ق). شرایع الإسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
36
محقق داماد، سید مصطفی. (۱۳۸۳). قواعد فقه جزایی. تهران: نشر علوم اسلامی.
37
مرعشی، سید محمدحسن. (۱۳۷۳). دیدگاههای نو در حقوق کیفری. تهران: نشر میزان.
38
مرکز تحقیقات شورای نگهبان. (۱۳۸۹). مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی دوره دوم. تهران: انتشارات ریاست جمهوری.
39
مشکینی، علی. (۱۳۷۱). اصطلاحات الأصول. قم، الهادی.
40
مفید، محمد بن محمد. (۱۴۱۰ق). المقنعه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
41
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (بیتا). زبدة البیان. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
42
مقدسی، محمدباقر؛ و فرجیها، محمد. (۱۳۹۲). ویژگیهای سیاستهای کیفری عوامگرا. مجله مطالعات حقوق تطبیقی، ۴(۲)، صص ۱۳۷-۱۵۵.
43
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
44
موسوی اردبیلی، عبدالکریم. (۱۴۲۳ق). فقه القضاء. قم: جامعة المفید.
45
موسوی خمینی، سید روحالله. (۱۳۸۵). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
46
موسوی خمینی، سید روحالله. (۱۴۰۸ق). تحریر الوسیله. قم: دارالعلم.
47
میرباقری، سید محمدمهدی؛ عبداللهی، یحیی؛ نوروزی، حسن. (۱۳۹۵). فقه حکومتی از منظر شهید صدر با مروری بر ویژگیهای "فقه نظامات. مجله راهبرد فرهنگ، (۳۶)، صص ۶۱-۸۶.
48
میرزای قمی، ابوالقاسم. (۱۴۱۳ق). جامع الشتات. تهران: مؤسسه کیهان.
49
نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام. بیروت: دار إحیاء التراث.
50
یوسفی، احمدعلی. (۱۳۷۹ق). ماهیت و ساختار اقتصاد اسلامی. تهران: اندیشه معاصر.
51
ORIGINAL_ARTICLE
نقدی برانگارۀ مشهور فقیهان امامیه و قانون مدنی درباب شروط محدودکننده عقد رهن
کارکرد اصلی عقد رهن ایجاد اطمینان خاطر برای طلبکار درباره وصول طلبش است. مطابق نظر مشهور فقهای امامیه که در قانون مدنی نیز از آن تبعیت شده است، دو محدودیت تحتعنوان لزوم قبض مال مرهونه و لزوم عین معین بودن آن برای عقد رهن وجود دارد که در پارهای موارد عرفاً غیرقابلتوجیه به نظر میرسد و در عمل نیز مشکلاتی برای فعالان اقتصادی در استفاده از این نهاد به وجود آورده است. سؤال پژوهش حاضر این است که مبانی وضع این محدودیتها چیست و چگونه میتوان این مبانی را مورد انتقاد قرار داده و نظریه قائل بر عدم محدودیت را تقویت نمود؟ با بررسی مبانی نظر مشهور فقهای امامیه، این نتیجه به دست میآید که انتقادات متعددی بر نظرات قائل بر محدودیت عقد رهن وارد است و در مجموع حق با کسانی است که معتقدند عقد رهن نباید دارای محدودیتهای مزبور باشد؛ لذا از آنجا که نظرات منتقدان، هم بهلحاظ فقهی و تحلیلی قویتر است و هم بهتر میتواند پاسخگوی نیازهای روزمره باشد، به نظر میرسد قانونگذار میتواند دست از رویکرد فعلی خود بردارد و قانون مدنی را در راستای حذف این محدودیتها اصلاح نماید.
https://jf.isca.ac.ir/article_69516_bb8953210a6db233298d565ca24adf36.pdf
2020-12-21
171
199
10.22081/jf.2021.57260.2023
شروط رهن
عین معین
مال مرهونه
محدودیت رهن
احکام رهن
سعید
سیاه بیدی کرمانشاهی
siahbidisaeed@gmail.com
1
دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
ابنادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد. (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (ج۲، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
1
ابنزهره، حمزة بن علی حسینی حلبی. (۱۴۱۷ق). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
2
ابوعطا، محمد. (۱۳۸۷). «شرطیت قبض در حقوق ایران و فرانسه». مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، (۲۳)، صص ۷-۲۶.
3
احسایی، محمد بن علی بن ابیجمهور. (۱۴۰۵ق). عوالی اللئالی العزیزیه (ج۲، چاپ اول). قم: دار سیدالشهداء للنشر.
4
اخلاقی، بهروز. (۱۳۶۰). «بحثی پیرامون توثیق اسناد تجاری». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، (۲۴)، صص ۱-۲۴.
5
اصفهانی، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی دوم. (۱۴۱۰ق). بحار الأنوار (ج۹۳، چاپ اول). بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
6
انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۱۵ق). کتاب المکاسب (ج۶، چاپ اول). قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
7
بجنوردی، سید حسن بن آقابزرگ موسوی. (۱۴۰۷ق). القواعد الفقهیه (ج۶، چاپ اول). قم: نشر الهادی.
8
بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (۱۴۰۵ق). الحدائق الناضره فی أحکام العترة الطاهره (ج۲۰، چاپ اول). دفتر قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
9
بهجت گیلانی، محمدتقی. (۱۴۲۶ق). جامع المسائل (ج۳). قم: دفتر معظمله.
10
حائری، سید علی بن محمد طباطبایی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل (ج۹، چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
11
حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه (ج۱۸، چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
12
حسینی شیرازی، سید صادق. (۱۴۲۵ق). التعلیقات علی شرائع الإسلام (ج۱، چاپ ششم). قم: انتشارات استقلال.
13
حسینی عاملی، سید جواد بن محمد. (۱۴۱۹ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه (ج۵، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
14
حکیم، سید محمدسعید طباطبایی. (۱۴۱۵ق). منهاج الصالحین (ج۲، چاپ اول). بیروت: دار الصفوه.
15
حلی، مقداد بن عبداللّه سیوری. (۱۴۰۴ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع (ج۲، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
16
خمینی، سید روح اللّه موسوی. (۱۴۲۱ق). کتاب البیع (ج۵، چاپ اول). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
17
خمینی، سید روح اللّه موسوی. (بیتا). تحریر الوسیله (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
18
خوانساری، سید احمد بن یوسف. (۱۴۰۵ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (ج۳، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
19
روحانی قمی، سید صادق حسینی. (۱۴۱۲ق). فقه الصادق× (ج۲۰، چاپ اول). قم: دار الکتاب - مدرسه امام صادق(علیه السلام).
20
سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۴۲۹ق). رساله توضیح المسائل. قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
21
سبزواری، علی مؤمن قمی. (۱۴۲۱ق). جامع الخلاف و الوفاق (چاپ اول). قم: زمینهسازان ظهور امام عصر(عج).
22
سیستانی، سید علی حسینی. (۱۴۱۷ق). منهاج الصالحین (ج۲، چاپ پنجم). قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانی.
23
شکری، فریده. (۱۳۹۰). رهن دین در نظام حقوقی ایران. مجله حقوقی دادگستر. (۷۵)، صص 75-112.
24
طرابلسی، عبدالعزیز قاضی ابنبراج. (۱۴۱۱ق). جواهر الفقه - العقائد الجعفریه (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
25
طریحی، فخرالدین. (۱۴۱۶ق). مجمع البحرین (ج۶، چاپ سوم). تهران: کتابفروشی مرتضوی.
26
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط فی فقه الإمامیه (ج۲، چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه.
27
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۴۰۰ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
28
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام (ج۷، چاپ چهارم). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
29
عاملی کرکی، علی بن حسین. (۱۴۱۴ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (ج۵، چاپ دوم). قم: مؤسسة آلالبیت(علیهم السلام).
30
عاملی، زینالدین بن علی. (۱۴۱۰ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه (حاشیهنویس: کلانتر، ج۴، چاپ اول). قم: کتابفروشی داوری.
31
عاملی، زینالدین بن علی (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام (ج۴، چاپ اول). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
32
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۰ق). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان (ج۱، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
33
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۱ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین (چاپ اول). تهران: مؤسسه و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
34
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۳ق الف). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام (ج۲، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
35
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۳ق ب). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعه. (ج۵، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
36
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقهاء (ج۱۳، چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
37
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۹ق). نهایة الأحکام فی معرفة الأحکام (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
38
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۲۰ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیه (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
39
علوی قزوینی، سید علی. (۱۳۸۲). «رهن دین». مجله حقوق خصوصی، (۴)، صص ۶۳-۸۰.
40
عیسایی تفرشی، محمد؛ نصیری، مرتضی؛ شهبازینیا، مرتضی؛ و شکری، فریده. (۱۳۸۹). وثیقه شناور در نظام حقوقی آمریکا و ایران. مدرس علوم انسانی. (۶۷)، صص ۱۹۵-۲۲۲.
41
فخرالمحققین، محمد بن حسن بن یوسف حلی. (۱۴۰۷ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
42
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاهمرتضی. (بیتا). مفاتیح الشرائع (ج۳، چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی.
43
کاتوزیان، ناصر. (۱۳۸۲). عقود معین (ج۴، چاپ چهارم). تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
44
کریمی، عباس. (۱۳۷۶). رهن دین. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، (۳۸)، صص ۱۹-۴۲.
45
گیلانی، ابوالقاسم بن محمدحسن. (۱۴۱۳ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات (ج۲، چاپ اول). تهران: مؤسسه کیهان.
46
محقق حلی، نجمالدین جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (ج۲، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
47
محقق حلی، نجمالدین جعفر بن حسن. (۱۴۱۸ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیه (ج۱، چاپ ششم). قم: مؤسسة المطبوعات الدینیه.
48
محقق داماد، محمد. (۱۳۸۲ق). المحاضرات، (ج۱، چاپ اول). اصفهان: نشر مبارک.
49
مراغی، سید میر عبدالفتاح بن علی حسینی. (۱۴۱۷ق). العناوین الفقهیه (ج۲، چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
50
مظفر، محمدرضا. (۱۴۳۰ق). اصول الفقه (ج۱، چاپ پنجم). قم: انتشارات اسلامی.
51
مغربی، نعمان بن محمد تمیمی ابوحنیفه. (۱۳۸۵ق). دعائم الإسلام (ج۲، چاپ دوم). قم: مؤسسة آلالبیت.
52
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۴۲۸ق). انوار الأصول (ج۲، چاپ دوم). قم: موسسة الإمام علی بن ابیطالب.
53
مکی، محمد. (۱۴۱۷ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیه (ج۳، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
54
منتظری نجفآبادی، حسینعلی. (۱۴۱۳ق). الأحکام الشرعیة علی مذهب أهل البیت(علیهم السلام). قم: نشر تفکر.
55
نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (ج۲۵، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
56
نجفی، محمدحسین بن علی بن محمدرضا. (۱۳۵۹ق). تحریر المجله. (ج۱، چاپ اول). نجف: المکتبة المرتضویه.
57
وحید خراسانی، حسین. (۱۴۲۸ق). توضیح المسائل. قم: مدرسه امام باقر(علیه السلام).
58
هاشمی، سید محمود. (۱۴۲۶ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(علیهم السلام) (ج۱، چاپ اول). قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(علیهم السلام).
59
همدانی، آقا رضا بن محمدهادی. (۱۴۱۶ق). مصباح الفقیه (ج۱۴، چاپ اول). قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.
60
یوسفی، حسن بن ابی طالب. (۱۴۱۷ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع (ج۱، چاپ سوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
61
ORIGINAL_ARTICLE
مُتفرّدات فقهی میرداماد(ره)
میرداماد (۱۰۴۱ق) دانشمند مشهور دوره صفویه، علاوه بر تسلط بر علوم عقلیه، در نقلیات همانند فقه وحدیث، درایه و رجال صاحبنظر و دارای تصنیفاتی است. میرداماد برجستهترین فقیه فیلسوف در دورههای مختلف و جامع دین و خرد، و در زمانه خود صاحب مسند مرجعیت دینی بوده است. کتابها، رسائل وحواشی او در فقه وحدیث و تفسیر بالغ بر ۴۰ اثر از ۷۳ اثر برجسته وی، ازمجموع صدواندی تراث بهجایمانده، نشان از توجه او به نقلیات در کنار آثار عمیق فلسفی دارد. در این جُستار دیدگاههای خلاف مشهور این دانشمند نامآور در فروع فقهی، استخراج وبررسی گردیده است. تفرّد میرداماد در تقابل با شهرتِ قبل از او و احیاناً زمان خود او است. وی در یک جا از آراء خاص و منحصربه فرد خویش با واژه «تفرد» یاد میکند و غالباً دلایل و مستندات رأی و فتوای خود را بیان نفرموده است. این پژوهش در بعضی موارد مستندات و توجیهاتی برای آنها ارائه داده است.
https://jf.isca.ac.ir/article_69517_8847a784d224e92bfc843b81c9facd3d.pdf
2020-12-21
200
227
10.22081/jf.2021.57778.2057
متفرّدات میرداماد(ره)
فقه میرداماد(ره)
عموم منزلت
نجاست وَهمیّه
سید مجتبی
میردامادی
mirdamadi_77@ut.ac.ir
1
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
ابنابیجمهوراحسایی، محمد بن زینالدین. (۱۴۰۳ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیه. قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
2
ابنادریس حلی، محمد بن احمد. (۱۴۱۰ق). السرائرالحلوی لتحریرالفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3
ابنمنظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۰ق). لسان العرب. بیروت: مکتبة الهلال.
4
اصفهانی، محمدتقی. (۱۲۶۹ق). هدایة المسترشدین. بیروت: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.
5
اوجبی، علی. (۱۳۸۹). میرداماد(ره). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
6
العجم، رفیق. (۱۹۹۸م). موسوعة مصطلحات اصول الفقه عند المسلمین. بیروت: مکتبة ناشرون.
7
بحرانی، یوسف. (۱۴۰۵ق). الحدائق الناظرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر نشر اسلامی.
8
جزائری، سید محمدجعفر مروج. (۱۴۱۵ق). قواعد فقهی و فقه استدلالی. قم: مؤسسة دار الکتاب.
9
حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
10
حکیم، سید محمدتقی. (۱۴۱۸ق). الأصول العامة فی الفقه المقارن. قم: المجمع العالمی لأهل البیت(علیهم السلام).
11
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۱۲ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد مقدس: مجمع البحوث الإسلامیة.
12
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (بیتا). تحریرالأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیه. قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
13
خراسانی، محمدکاظم. (۱۴۰۹ق). کفایة الأصول. قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
14
خلخالی، سید محمدمهدی موسوی. (۱۴۲۵ق). الحاکمیة فی الإسلام. قم: مجمع اندیشه اسلامی.
15
خمینی، روحالله. (۱۳۸۵). کتاب الطهاره. تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
16
خویی، سید ابوالقاسم موسوی. (۱۴۱۸ق). موسوعة الإمام الخوئی (۳۳ جلد)، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(قدس سره).
17
رشتی، حبیبالله بن محمدعلی. (بیتا). بدائع الأفکار فی الأصول. قم: مؤسسة آلالبیت(علیه السلام).
18
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی. (۱۴۱۳ق). من لایحضره الفقیه. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
19
طباطبائی، سید علی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل. قم: مؤسسه آلالبیت(علیه السلام).
20
طریحی، فخرالدین. (۱۴۱۶ق). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
21
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۳۹۰ق). الإستبصار. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
22
طوسی، ابوجعفرمحمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). کتاب الخلاف (۶ جلد). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
23
طوسی، محمد بن علی بن حمزه. (۱۴۰۸ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة. قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی(قدس سره).
24
عاملی، بهاءالدین شیخ بهایی. (۱۳۹۰ق). الوجیزه. قم: کتابفروشی بصیرتی.
25
عاملی، سید جواد بن محمد حسینی. (۱۴۱۹ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (۲۳ جلد). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
26
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
27
فخرالمحققین، ابوطالب محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
28
کرکی عاملی، علی بن حسین. (۱۴۰۹ق). رسائل المحقق الکرکی (۳ جلد). قم: کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی و دفتر نشر اسلامی.
29
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۲۹ق). الکافی (۱۵ جلد). قم: دارالحدیث للطباعة و النشر.
30
محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۳ق). معارج الأصول. قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
31
محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۱۸ق). المختصرالنافع فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
32
محقق سبزواری، محمدباقر بن محمد مؤمن. (۱۴۲۳ق). کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
33
مشکینی، میرزا علی. (بیتا). مصطلحات الفقه. بیجا: بینا.
34
مصطفی سانو، قطب. (۲۰۰۹ م). معجم مصطلحات اصول الفقه. بیروت: دارلفکر دارالمعاصر.
35
مظفر، محمدرضا. (بیتا). اصول الفقه. قم: انتشارات اسماعیلیان.
36
مکی جبل عاملی، زینالدین بن علی شهید ثانی. (۱۴۱۹ق). فوائد القواعد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات.
37
مکی عاملی، شمسالدین محمد بن مکی شهید اول. (۱۴۱۹ق). ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة (۴ جلد). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
38
میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۳). الرسالة الرضاعیه (ضوابط الرضاع، محقق: سیدمجتبی میردامادی). قم: انتشارات جامعة المصطفی.
39
میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق الف). التعلیقة علی الإستبصار. تهران: افست، سیدجمالالدین میردامادی.
40
میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق ب). حاشیة علی مختلف الشیعه. تهران: افست، سید جمالالدین میردامادی.
41
میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق ج). شارع النجاة فی أحکام العبادات. تهران: افست، سید جمالالدین میردامادی.
42
میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۳۹۷ق د). عیون المسائل. تهران: افست، سید جمالالدین میردامادی.
43
میرداماد، محمدباقر داماد. (۱۴۲۲ق). الرواشح السماویه. قم: مؤسسه دارالحدیث.
44
میلباری، حمزه عبدالله. (۱۴۲۳ق). نظرات جدیدة فی علوم الحدیث. دبی: دار ابنحزم.
45
نجفی، کاشف الغطاء. (بیتا). سؤال و جواب (لکاشف الغطاء، ۱ جلد). بیجا: مؤسسة کاشف الغطاء.
46
نجفی، محمدحسن. (بیتا). جواهر الکلام فی شرح شرایع الأحکام. بیروت: دار إحیاء التراث.
47
یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی.(1409 ق). العروة الوثقی. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
48