ORIGINAL_ARTICLE
قاعده نیت و گستره آن
قاعده نیت در زمره قواعد فقهی پرکاربرد است. علیرغم حضور نمایان آن در ابواب فقهی مختلف، طرح آن به عنوان قاعدهای فقهی با یادکرد جوانب متعدد و گوناگون و موارد کاربرد آن کمتر انجام شده است. این نوشته درصدد معرفی قاعده و بیان ادلهای است که میتوان از آن برای اثبات قاعده بهره جست. این ادله شامل کتاب، سنت و عقل است. برخلاف برخی که اساساً نیت را ویژه عبادات میدانند، نهتنها نیت بلکه به تبع آن، قاعده نیت در غیرعبادات نیز جریان دارد. لذا نیت در قاعده به قصد قربت اختصاص ندارد. افزون بر اینکه شامل معانی قصد عنوان، قصد مدلول لفظ و اثر و غایت آن، قصد لفظ و اصل انگیزه و غرض نیز میشود و عملاً در همه این معانی به کار رفته است. تطبیقات فقهی قاعده به همراه اصل روایات در ابواب مختلف گواه این تعمیم است. برخلاف تصور برخی، لفظ نیت بر همان معنای لغوی خود مانده است. فقیهان پیشین در موارد مختلف به راحتی از برخی آیات و روایات برای اثبات قاعده و وجوب نیت بهره میجستهاند ولی رفتهرفته برخی پسینیان دلالت این آیات را زیر سؤال بردهاند؛ چنانکه دلالت و سند برخی روایات را نیز برای اثبات قاعده نپذیرفتهاند.
https://jf.isca.ac.ir/article_69356_a3f7cf2f1fcd208f975db856667c987c.pdf
2020-09-22
7
35
10.22081/jf.2020.58622.2112
قاعده نیت
نیت
قواعد فقهی
قصد قربت
قصد عنوان
قصد لفظ
انگیزه
علیرضا
فرحناک
a.farahnak@isca.ac.ir
1
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
1. آملی، میرزا محمدتقی. (۱۳۸۰ق). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى (چاپ اول). تهران: مؤلف.
2
2. ابنادریس حلی، محمد بن منصور. (۱۴۱۰ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
3
3. ابناشعث، محمد بن محمد اشعث. (بیتا). الجعفریات- الأشعثیات (چاپ اول). تهران: چاپخانه اسلامیه.
4
4. ابنفارس، ابوالحسین احمد. (۱۴۰۴ق). معجم مقائیس اللغة (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
5
5. ابنفهد حلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۹ق). الرسائل العشر (چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
6
6. ابنمنظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
7
7. ابوالفتوح رازى، حسین بن على. (۱۴۰۸ق). روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن (چاپ اول). مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
8
8. استرآبادى، محمد بن علی. (بیتا). آیات الاحکام (چاپ اول). تهران: معراجی.
9
9. اشتهاردی، علیپناه. (۱۴۱۷ق). مدارک العروة (چاپ اول). تهران: دار الأسوة للطباعة والنشر.
10
10. بنیفضل، مرتضى بن سیفعلی. (بیتا). مدارک تحریر الوسیلة- الصلاة.
11
11. جمعی از محققان. (۱۳۹۳). مأخذشناسی قواعد فقهی (چاپ اول). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
12
12. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۳ق). الفوائد الطوسیة (چاپ اول). قم: چاپخانه علمیه.
13
13. حکیم، سید محسن طباطبایى. (۱۴۱۶ق). مستمسک العروة الوثقى (چاپ اول). قم: مؤسسة دار التفسیر.
14
14. حلبی، علی بن حسن. (۱۴۱۴ق). إشارة السبق إلى معرفة الحق (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
15
15. حمیری، عبدالله بن جعفر. (۱۴۱۳ق). قرب الإسناد (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
16
16. خمینی، سید مصطفی موسوی. (بیتا). الواجبات فی الصلاة (چاپ اول). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
17
17. خویی، سید ابوالقاسم. (۱۴۱۸ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقى (مقرر: میرزا على غروى، چاپ اول). قم: تحت اشراف جناب آقاى لطفى.
18
18. دارابی، محمد بن محمد. (۱۴۱۸ق). مقامات السالکین (چاپ اول). قم: مرصاد.
19
19. زبیدی، سید محمد مرتضى حسینى. (۱۴۱۴ق). تاج العروس من جواهر القاموس (چاپ اول). بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
20
20. سید مرتضی، علی بن حسین موسوی. (۱۴۱۵ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیة (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
21
21. سید مرتضی، علی بن حسین موسوی. (۱۴۱۷ق). المسائل الناصریات (چاپ اول). تهران: رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة.
22
22. شهید اول، محمد بن مکی عاملی. (۱۴۰۰ق). القواعد والفوائد (چاپ اول). قم: کتابفروشى مفید.
23
23. شهید اول، محمد بن مکی عاملی. (۱۴۱۹ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
24
24. شهید ثانی، زینالدین بن على عاملی. (۱۴۲۱ق). رسائل الشهید الثانی (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
25
25. صدر، سید محمد. (۱۴۲۰ق). ماوراء الفقه (چاپ اول). بیروت: دار الأضواء للطباعة والنشر والتوزیع.
26
26. طباطبایی قمی، سیدتقی. (۱۴۲۶ق). مبانی منهاج الصالحین (چاپ اول). قم: منشورات قلم الشرق.
27
27. طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ سوم). تهران: ناصر خسرو.
28
28. طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۰ق). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوى (چاپ دوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
29
29. طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۷ق «الف»). الخلاف (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
30
30. طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
31
31. طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق «ب»). تهذیب الأحکام (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
32
32. طوسی، محمد بن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن (چاپ اول). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
33
33. عریضى، على بن جعفر. (۱۴۰۹ق). مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
34
34. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۲ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب (چاپ اول). مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
35
35. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال والحرام (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
36
36. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقهاء (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
37
37. علامه طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۹۰ق). المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
38
38. فاضل هندی، محمد بن حسن. (۱۴۱۶ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
39
39. فخر المحققین، محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد (چاپ اول). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
40
40. فخر المحققین، محمد بن حسن. (۱۴۱۴ق). الرسالة الفخریة فی معرفة النیّة (چاپ اول). مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
41
41. کاشانی، ملا حبیبالله شریف. (۱۴۰۴ق). مستقصى مدارک القواعد ومنتهى ضوابط الفوائد (چاپ اول). قم: چاپخانه علمیه.
42
42. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر. (۱۴۲۲ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
43
43. کاشف الغطاء، محمدحسین بن علی. (۱۳۵۹ق). تحریر المجلة (چاپ اول). نجف اشرف: المکتبة المرتضویة.
44
44. کاکاوند، زهرا. (۱۳۹۴). فضای مجازی در آینه فتوا (حکم شرعی برخی از مراجع). فصلنامه فرهنگ پویا، (۲۹)، صص ۲۲-۲۵.
45
45. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
46
46. مازندرانی، ملامحمدصالح. (۱۳۸۲ق). شرح الکافی (چاپ اول). تهران: المکتبة الإسلامیة.
47
47. مؤمن قمی، علی. (۱۴۲۱ق). جامع الخلاف والوفاق بین الإمامیة وبین أئمة الحجاز و العراق (چاپ اول). قم: زمینهسازان ظهور امام عصر(عج).
48
48. مجلسی اول، محمدتقی. (۱۴۱۴ق). لوامع صاحبقرانى (چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
49
49. مجلسی دوم، محمدباقر. (۱۴۱۰ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(علیهم السلام) (چاپ اول). بیروت: مؤسسة الطبع والنشر.
50
50. محقق بحرانی، یوسف بن احمد. (۱۴۰۵ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
51
51. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۷ق)، المعتبر فی شرح المختصر (چاپ اول). قم: مؤسسه سید الشهداء(علیه السلام).
52
52. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
53
53. محقق سبزواری، محمدباقر. (۱۲۷۴ق). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
54
54. محقق مراغی، سید میر عبدالفتاح. (۱۴۱۷ق). العناوین الفقهیة (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
55
55. مصطفوی، سید محمدکاظم. (۱۴۲۳ق). فقه المعاملات (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
56
56. مغربی، قاضی نعمان. (۱۳۸۵ق). دعائم الإسلام (چاپ دوم). قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
57
57. مفید، محمد بن محمد. (۱۴۱۳ق «الف»). المقنعة (چاپ اول). قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
58
58. مفید، محمد بن محمد. (۱۴۱۳ق «ب»). المسائل الصاغانیة (چاپ اول). قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
59
59. میرزای قمی، ابوالقاسم. (۱۴۱۷ق). غنائم الأیّام فی مسائل الحلال والحرام (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
60
60. میلانی، سید محمدهادى حسینى. (۱۳۹۵ق). محاضرات فی فقه الإمامیة- کتاب الزکاة (چاپ اول). مشهد: مؤسسه چاپ و نشر دانشگاه فردوسى.
61
61. نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
62
ORIGINAL_ARTICLE
نظریه تزاحم واجبات شرطی در قانونگذاری (نظریهای در قانونگذاری بر اساس عناوین ثانوی)
نظریه تزاحم واجبات شرطی در قانونگذاری، نظریهای درباره قلمرو و ضوابط قانونگذاری بر اساس عناوین ثانوی است. بنابر این نظریه، رعایت احکام اسلام (اعم از مباح و الزامی و وضعی) و اهداف دین و مقاصد شریعت در قانونگذاری واجب است؛ یعنی شرط صحت قانونگذاری و واجب شرطی در قانونگذاری است. اگر وجوب رعایت یک حکم شرعی در قانونگذاری با وجوب رعایت حکم شرعی دیگر، یا با وجوب رعایت هدفی از اهداف دین یا مقصدی از مقاصد شریعت در قانونگذاری تزاحم کرد و قانونگذار طرف دوم را أهم دانست، باید برای رعایت آن، قانون را مطابق طرف أهم وضع کند. محل بحث این نظریه، در موضعگیری قانونگذار در برابر حکم غیرأهم است. بر اساس این نظریه، او باید قانونی را که مربوط به حکم غیرأهم است مسکوت بگذارد یا مغایر با آن و مناسب با حکم أهم وضع کند. از آنجا که احکام مباح و الزامی و وضعی، و نیز اهداف دین و مقاصد شریعت، موضوع این واجب شرطی است، میتواند از این طریق طرف تزاحم قرار گیرد. معیار جواز سکوت قانون و نیز قانونگذاری مغایر با حکم شرعی، رعایت مرجحات همین تزاحم است. در این مقاله، ارکان این نظریه تبیین و به روش فقهی، در حد گنجایش یک مقاله، اثبات شده است. این نظریه در فضای گفتمان ولایت مطلقه فقیه و مبتنی بر آن است. یافتههای این مقاله مربوط به وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام در تصمیمگیری درباره مصوباتی از مجلس شورای اسلامی است که توسط شورای نگهبان، خلاف شریعت معرفی میشوند.
https://jf.isca.ac.ir/article_69357_5b03253a26c984834edecc42f23db1a9.pdf
2020-09-22
36
62
10.22081/jf.2020.58872.2132
قانونگذاری
تزاحم
واجب شرطی
مباحات
الزامیات
وضعیات
مقاصد شریعت
اهداف دین
حسنعلی
علیاکبریان
ha.aliakbarian@isca.ac.ir
1
دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
1. ارسطا، محمدجواد. (۱۳۹۲). حکم حکومتی و قانون. فقه و قانون: ایدهها پیشنهادها و راهحلهای روشی، کنفرانس بینالمللی فقه و قانون (قم: ۱۳۹۰)، قم: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی.
2
2. اعرافی، علیرضا. (۱۳۹۲). درس خارج اصول، جلسه ۲۵ آذر ۱۳۹۲، بازیابیشده از نشانی: http://www.eshragh-erfan.com/index.php/skill-4/osool-feghh/315-tarattob/2195-tarattob-j23 تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۳۹۶ (سایت اشراق و عرفان، مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت استاد اعرافی).
3
3. أنصاری، مرتضی. (۱۴۱۹ق). فرائد الأصول (ج۲). قم: لجنة تحقیق التراث الشیخ الأعظم و مجمع الفکر الإسلامی.
4
4. ایروانی، باقر. (۲۰۰۷م). الحلقة الثالثة فی أسلوبها الثانى (ج۱، چاپ اول). تهران: بینا.
5
5. جعفری لنگرودی، جعفر. (۱۳۷۷). ترمینولوژی حقوق (چاپ ششم). تهران: گنج دانش.
6
6. جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۶۸). ولایت فقیه: رهبری در اسلام. تهران: مرکز نشر فرهنگى رجاء.
7
7. حرانی، ابنشعبه. (۱۴۱۴ق). تحف العقول عن آل الرسول(ص) (محقق: علیاکبر غفاری). قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
8
8. حسینی حائری، کاظم. (۱۴۱۴ق). ولایة الأمر فی عصر الغیبة. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
9
9. دانشپژوه، مصطفی. (۱۳۸۹). مقدمه علم حقوق با رویکرد به حقوق ایران و اسلام (چاپ اول). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
10
10. رضی، شریف. (۱۳۸۷ق). خطب الإمام علی(علیه السلام) (محقق: صبحی صالح). بیروت: بینا.
11
11. صدر، محمدباقر (۱۳۸۲). اقتصادنا (محقق: مکتب الإعلام الإسلامی فرع خراسان). قم: بوستان کتاب.
12
12. صدوق، أبىجعفر محمد. (۱۴۰۵ق). کمال الدین وتمام النعمة (مصحح: علیاکبر غفاری). قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة.
13
13. صرامی، سیفالله. (۱۳۹۲). نقش نسبت بین منابع قانونگذاری در حکومت اسلامی در حل مشکل فقه و قانون. فقه و قانون ایدهها پیشنهادها و راهحلهای روشی، کنفرانس بینالمللی فقه و قانون (قم: ۱۳۹۰)، قم: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی.
14
14. طباطبایی، محمدحسین. (۱۴۰۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج۴). قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
15
15. فاسی، علال. (۱۹۹۱م). مقاصد الشریعة الإسلامیة و مکارمها (چاپ پنجم). بیروت: مؤسسة علال فاسی و دار الغرب الإسلامی.
16
16. کاتوزیان، ناصر. (۱۳۷۷). فلسفه حقوق (ج۱). تهران: شرکت سهامی انتشار.
17
17. کاظمی خراسانی، محمدعلى. (۱۴۰۹ق). فوائد الاصول: تقریر بحث آیةالله محمدحسین غروی نائینی (ج۴). قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
18
18. کلینی رازی، محمد بن یعقوب. (۱۳۸۸ق). الأصول من الکافی (ج۱، مصحح: علیاکبر غفاری). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
19
19. مشکینی، علی. (۱۴۱۳ق). اصطلاحات الاصول و معظم أبحاثها (چاپ پنجم). قم: دفتر نشر الهادی.
20
20. موسوی خلخالی، محمد مهدی. (۱۳۹۶). درس خارج اصول، بازیابیشده از سایت http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/khalkhali/osool/89/890724/، تاریخ بازدید: ۲۹ مهر ۱۳۹۶.
21
21. موسوی خمینی، روحالله. (۱۳۹۰ق). تحریر الوسیلة (ج۱). نجف: مطبعة الآداب فی النجف الأشرف.
22
22. موسوی خمینی، روحالله. (۱۴۱۴ق). مناهج الوصل إلی علم الأصول (ج۲، چاپ اول). قم: مؤسسة تنظیم ونشر تراث الامام الخمینی و مطبعة مؤسسة العروج.
23
23. موسوی خوئی، ابوالقاسم. (۱۳۶۹). أجود التقریرات: تقریر بحث آیتالله نائینی (ج۲). قم: مؤسسه مطبوعات دینی و چاپخانه اهل البیت(علیهم السلام).
24
24. هادوی تهرانی، مهدی. (۱۳۷۷). ولایت فقیه. تهران: کانون اندیشه جوان.
25
25. هاشمی شاهرودی، محمود. (۱۴۰۵ق). بحوث فی علم الأصول (ج۷). بیجا: المجمع العلمی للشهید الصدر.
26
26. یوبی، محمد. (۱۴۱۴ق). مقاصد الشریعة الإسلامیة و علاقتها بالأدلة الشرعیة (چاپ اول). ریاض: دار الهجرة للنشر والتوزیع.
27
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تحلیل مبانی مشروعیت «ولی عرفی» در فقه
یکی از نهادهای پربسامد که در ابواب مختلف فقهی مورد توجه است، نهاد «ولایت» است. از میان مصادیق ولی، «ولی عرفی» کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و علاوه بر ضرورت تبیین ماهیت، بررسی ادله مشروعیت ولایت آن نیز امری لازم است. بر این اساس پرسش اصلی پژوهش آن است که «مبانی مشروعیت ولی عرفی چیست؟» فرضیه پژوهش این است که اقارب نسبی (غیر پدر و جد پدری) اولیای عرفی هستند و برای مشروعیت ولایت آنها میتوان از ادله نقلی و عقلی بهره جست. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و ادله شرعی در آن مورد تحلیل و بررسی قرار میگیرد. یافته پژوهش حاضر آن است که میتوان با تحلیل و موشکافی در ادله اولیه و ثانویه ولایت، ولیّ عرفی را به صورت مقید پذیرفت. پذیرش مشروعیت ولایت ولیّ عرفی، آثار فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی خواهد داشت. علاوه بر آن میتواند بخشی از مسئولیتهای حکومت و دستگاه قضایی را کاهش دهد و مدیریت امور، آسانتر و توسط خود مردم سامان پذیرد.
https://jf.isca.ac.ir/article_69358_34d3f63b36693cf52a2ad504a45c3670.pdf
2020-09-22
63
89
10.22081/jf.2020.58593.2110
ولایت
ولیّ عرفی
ادله نقلی
ادله عقلی
محمد حسین
مشکاتی
m.meshkati@iran.ir
1
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.
AUTHOR
علیرضا
سلیمی
alireza250@gmail.com
2
استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.
LEAD_AUTHOR
سید علیرضا
حسینی
seyed150@gmail.com
3
استادیار مدعو گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.
AUTHOR
عبدالله
امیدی فر
erfan110m@gmail.com
4
دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
** نهج البلاغه.
2
1. آملى، میرزا محمدتقى. (۱۳۸۰ق). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی. تهران: مؤلف.
3
2. ابنفارس، احمد بن فارس بن زکریا. (۱۴۰۴ق). معجم مقائیس اللغة. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
4
3. ابنمنظور، محمد بن مکرم. (۱۴۰۵ق). لسان العرب. قم: ادب الحوزه.
5
4. اراکی، محمدعلی. (۱۴۱۹ق). کتاب النکاح. قم: نورنگار.
6
5. اصفهانی، محمدحسین. (۱۳۸۳). حاشیة کتاب المکاسب. بیجا: پایه دانش.
7
6. انصاری، مرتضى بن محمدامین. (۱۴۱۵ق). کتاب النکاح. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
8
7. بحرانی، ابنمیثم. (۱۳۶۲). شرح نهج البلاغة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
9
8. بروجردی، حسین. (۱۳۹۴). الرسائل الفقهیة (محرر: جواد خندقآبادی). قم: مؤسسه آیةالله العظمی البروجردی لنشر معالم اهل البیت(علیهم السلام) و نشر طبا.
10
9. پورصدقی، رضا؛ و خادمی کوشا، محمدعلی. (۱۳۹۸ش). ولی اذن در درمان. فقه، (۱)، صص۶-۳۴.
11
10. تبریزی، جواد بن على. (بیتا). صراط النجاة. بیجا: بینا.
12
11. جمعى از پژوهشگران. (۱۴۲۳ق). موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهلبیت(علیهم السلام).
13
12. جوهری، اسماعیل بن حماد. (۱۴۱۰ق). الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
14
13. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۱۴ق). وسائل الشیعه (چاپ دوم). قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
15
14. حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی. (۱۴۱۸ق). العناوین الفقهیه. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
16
15. خمینی، سید روحالله. (۱۳۸۵). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
17
16. خمینی، سید روحالله. (۱۳۹۰ق). تحریر الوسیلة (چاپ دوم). نجف: دار الکتب العلمیة.
18
17. خمینی، سید روحالله. (۱۴۱۸ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
19
18. خوئی، میرزا حبیبالله. (۱۳۵۸). منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغة. تهران: نشر مکتبة الاسلامیة.
20
19. زبیدی، محمد مرتضی. (بیتا). تاج العروس. بیروت: انتشارات الحیاه.
21
20. سالم، عبدالعزیز. (۱۳۸۰). تاریخ عرب قبل از اسلام (مترجم: باقر صدرینیا). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22
21. سبزواری، عبدالاعلی. (۱۴۱۷ق). مهذب الاحکام. قم: مؤسسة المنار.
23
22. شوشترى، محمدتقى. (۱۳۷۶). بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة. تهران: امیرکبیر.
24
23. شیخ طوسی، ابوجعفر. (۱۳۸۰ق). رجال (محقق: محمدصادق بحرالعلوم). نجف: بینا.
25
24. شیخ طوسی، ابوجعفر (بیتا «الف»). اختیار معرفة الرجال (رجال کشی). قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث.
26
25. شیخ طوسی، ابوجعفر. (بیتا «ب»). الخلاف. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
27
26. صاحب بن عباد، ابوالقاسم. ( ۱۴۱۴ق). المحیط فی اللغه. بیروت: عالم الکتاب.
28
27. صافی گلپایگانی، علی. (۱۴۲۷ق). ذخیرة العقبی فی شرح العروة الوثقی (چاپ اول). قم: گنج عرفان للطباعة والنشر.
29
28. طباطبایى یزدی، سید محمدکاظم. (۱۴۱۹ق). العروة الوثقی (المحشّی). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
30
29. علیدوست، ابوالقاسم، درس خارج فقه، سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹، در سایت http://a-alidoost.ir.
31
30. علیدوست، ابوالقاسم؛ و لطفی، محمدجواد. (۱۳۹۹). مقایسه روش اجتهادی صاحب جواهر و محقق خویی. فصلنامه جستارهای فقهی اصولی، ۶(19)، صص 139-168.
32
31. عندلیب، حسین. (۱۳۹۸). ارتکازات عرفی در فقه و حقوق. قم: مرکز بین المللی توسعه علم، فرهنگ و عقلانیت.
33
32. فخرالمحققین، محمد بن حسن حلی. (۱۳۸۷ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: اسماعیلیان.
34
33. فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین (محققان: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی). قم: مؤسسه نشر اسلامی.
35
34. قزوینی، سید على موسوی. (۱۴۲۴ق). ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال والحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
36
35. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکى نجفى. (بیتا). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء. بیروت: دار الإحیاء التراث العربى.
37
36. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۶۷). الکافی (محقق: علیاکبر غفاری). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
38
37. گلپایگانی، سید محمدرضا. (۱۳۸۳). الهدایة الی من له الولایة. قم: چاپخانه علمیه.
39
38. مغربی، ابوحنیفه. (۱۳۸۵ق). دعائم الإسلام. قم: آل البیت(علیهم السلام).
40
39. مغنیه، محمدجواد. (۱۹۷۹م). فی ظلال نهج البلاغة. بیروت: دار العلم للملایین.
41
40. مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۶). بحوث فقهیه. قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
42
41. منتظری، حسینعلى. (۱۴۰۹ق). کتاب الزکاة. قم: مرکز جهانى مطالعات اسلامى.
43
42. منتظری، حسینعلی. (بیتا). العروة الوثقی مع تعلیقات المنتظری. بیجا: بىنا.
44
43. منسوب به امام رضا(علیه السلام)، علی بن موسی(علیه السلام). (۱۴۰۶ق). فقه الرضا(علیه السلام). قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لإحیاء التراث.
45
44. موسوی خوئی، سید ابوالقاسم. (۱۳۶۵). مستند العروة الوثقی - کتاب الإجارة (مقرر: شیخ مرتضی بروجردی). قم: لطفی.
46
45. موسوی خوئى، سید ابوالقاسم. (۱۴۱۸ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئى.
47
46. نائینی، میرزا محمدحسین. (۱۳۷۳ق). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب. تهران: المکتبة المحمدیة.
48
47. نجاشی، احمد. (۱۳۶۵). رجال (محقق: سیدموسی شبیری زنجانی). قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
49
48. نجفی، محمدحسن. (۱۹۸۱م). جواهر الکلام (محقق: محمود قوچانی، چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
50
49. هاشمى خوئى، میرزا حبیبالله. (۱۳۵۸). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (مصحح: سید ابراهیم میانجى). تهران: مکتبة الإسلامی.
51
ORIGINAL_ARTICLE
استحاله ابزار حل مشکل مواد مصرفی وارداتی
از امتیازات فقه شیعه جامعیت، پاسخگویی و ارائه راه حل در جهت رفع مشکلات و معضلات جوامع بشری است. از جمله مشکلات جوامع اسلامی در عصر حاضر واردات مواد مصرفی از کشورهای غیر اسلامی است، که از منظر فقه اسلامی محکوم به نجاست و حرمت می باشد. این نوشته برآن است تا تحت عنوان استحاله راه حلی را برای رفع مشکل فرآورده های غذایی ارائه کند. مقاله با برخی از مباحث مقدماتی مانند بررسی اقوال، پیشینه، تقریر محل نزاع و مفهوم شناسی لغوی و اصطلاحی ادامه پیدا کرده است.سپس ضمن تبین ادله مطهریت استحاله بحث در دو محور اساسی پی گرفته می شود. در محور اول قول به تفصیل میان اشیاءنجس و متنجس نقد و قول به مطهریت استحاله مطلقا در اشیاء نجس و متنجس ثابت شده است. در محور دوم حکم موارد شک بررسی و پس از نقد قول به تفصیل میان شبهات مصداقیه و مفهومیه مبنی بر عدم جریان اصاله الطهاره در اول و قبول اصاله الطهاره در دوم، نظریه جریان اصاله الطهاره مطلقا در شبهات مصداقیه و مفهومیه ثابت شده و بطور قهری حلیت را نیز در پی دارد.
https://jf.isca.ac.ir/article_69359_3537f64cff3f3151c936d71b95d0905f.pdf
2020-09-22
90
113
10.22081/jf.2020.58237.2087
استحاله
تبدل
استصحاب
اصاله الطهاره
نجاست
حلیت
محمد
زروندی رحمانی
m_zarvandi@miu.ac.ir
1
دانشیار جامعه المصطفی العالمیه. قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
1. آشتیانی، میرزا محمدحسن. (۱۴۰۳ق). بحر الفوائد. قم: مکتبة المرعشی النجفی(قدس سره).
1
2. ابنادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد. (۱۴۱۷ق). السرائر. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
2
3. ابنمنظور الإفریقی، محمد بن مکرم. (۱۴۰۸ق). لسان العرب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
3
4. انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۲۸ق). فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
4
5. بحرانی، محمد صنقور علی. (۱۴۲۸ق). المعجم الأصولی. قم: منشورات الطیار.
5
6. حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۱۰ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لإحیاء التراث.
6
7. خمینى، سید روحاللّٰه موسوى. (۱۳۸۵). توضیح المسائل (محشّى - امام خمینى). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
7
8. شهید اول، محمد بن مکی العاملی. (۱۴۰۸ق). الدروس الشرعیه. قم: اسماعیلیان.
8
9. شیخ صدوق، محمد بن علی. (۱۴۰۴ق). من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
9
10. شیخ طوسی، محمد بن حسن. (۱۴۱۱ق). الخلاف. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
10
11. شیخ طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۷ق). المبسوط. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه.
11
12. طباطبائی حکیم، سیدمحسن. (۱۳۹۱ق). مستمسک العروة الوثقی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
12
13. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم. (۱۴۳۰ق). العروة الوثقی والتعلیقات علیها. قم: مؤسسة السبطین العالمیه.
13
14. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۴ق). منتهی المطلب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
14
15. علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳ق). قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
15
16. قمی، میرزا ابوالقاسم. (۱۱۵۱-۱۲۳۱ق). قوانین الاُصول. شیراز: علمیة الإسلامیه.
16
17. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر الجناحی. (۱۴۲۲ق). کشف الغطاء. خراسان: مکتب الاعلام الإسلامی.
17
18. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (۱۴۲۹ق). الکافی. قم: دارالحدیث.
18
19. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۳۶۴). المعتبر. قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
19
20. محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۳۸۹ق). شرایع الاسلام. نجف: الآداب.
20
21. سبزوارى، محمدباقر بن محمدمؤمن. (۱۲۴۷ق). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد. قم: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام).
21
22. مقری فیومی، احمد بن محمد. (۱۴۰۵ق). المصباح المنیر. قم: مؤسسة الهجره.
22
23. موسوی خوئی، سیدابوالقاسم. (۱۴۲۷ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقی (الطهاره، مقرر: میرزا علی غروی تبریزی). قم: مؤسسه انصاریان.
23
24. نجفی، محمدحسن. (بیتا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (۴۳ جلد). بیروت و تهران: دار إحیاء التراث العربی و دار الکتب الإسلامیه.
24
25. نراقی، احمد بن محمدمهدی. (۱۴۱۵ق). مستند الشیعه. مشهد: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لإحیاء التراث.
25
ORIGINAL_ARTICLE
حکم مصافحه با اجنبیه غیرمسلمان در عرصه تشریفات بینالملل
حکم مصافحه با اجنبیه غیرمسلمان در فرایند استقبال و بدرقه در عرصه تشریفات بینالملل، دیپلماتیک و غیردیپلماتیک، مسئلهای نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است، چرا که تحقیقی موسع و یکپارچه دراینباره صورت نگرفته است. انکار حرمت مصافحه توسط برخی اندیشوران حوزه فقه، با قید عدم ریبه و لذت، مخصوصاً در مراودات بینالمللی، با نسبتدادن تشکیک در حرمت آن به بعضی از بزرگان عرصه فقه، به استناد عمومیتنداشتن ادله حرمت در حکم و موضوع، ضرورت پرسش از حکم مصافحه با اجنبیه غیرمسلمان در عرصه تشریفات رایج بینالمللی را مضاعف میکند. علاوه بر اینکه اشاره برخی نویسندگان به پارهای مصلحتسنجیها در مصافحه و سعی در تبلور عنوان ثانوی و تمسک به حکم ثانوی جواز در مسئله، باعث شد تا این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثغور ادلهٔ دال بر حرمت مصافحه با اجنبیه غیرمسلمان و تبیین عمومیت یا عدم عمومیت حکم و موضوع آن در فرایند تشریفات بینالمللی و تحلیل تمسک بهعنوان ثانوی «مصلحت» برای تجویز مصافحه در فرض پذیرش حکم اولی حرمت انجام شده و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزارههای فقهی با گردآوری دادههای کتابخانهای میسر است که نتیجه آن، تبیین و تحلیل حکم اولی و ثانوی مصافحه با اجنبیه غیرمسلمان در فرایند استقبال و بدرقه در عرصه تشریفات بینالملل است.
https://jf.isca.ac.ir/article_69360_810157a8ba8bf45e540d926bc4b50347.pdf
2020-09-22
114
136
10.22081/jf.2020.57872.2064
مصافحه و دستدادن
تشریفات
تعاملات و ارتباطات بینالمللی
عرف بینالملل
فقه امامیه
مهدی
درگاهی
aghigh_573@yahoo.com
1
استادیار گروه فقه و اصول جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
1. انصاری، محمدامین. (۱۴۱۵ق). کتاب النکاح. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
1
2. ایروانی، باقر. (۱۴۲۷ق). دروس تمهیدیة فی الفقه الإستدلالی على المذهب الجعفری. قم: مؤسسة الفقه للطباعة و النشر.
2
3. بروجردی، سید حسین. (۱۴۱۲ق). الحاشیة علی کفایة الأصول. قم: نشر انصاریان.
3
4. بیدارمغز، علیمحمد. (۱۳۹۱). تشریفات: راهبرد موفقیت. کاشان: انتشارات مرسل.
4
5. بیدارمغز، علیمحمد. (۱۳۹۶). راهبرد تشریفات در مدیریت ارتباطات. کاشان: انتشارات مرسل.
5
6. تبریزی، جواد بن علی. (بیتا). استفتائات جدید. قم: دفتر معظم له.
6
7. حائری یزدی، شیخ عبدالکریم. (۱۴۱۸ق). درر الفوائد. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
7
8. حداد عادل، غلامعلی و همکاران. (۱۳۸۱). فرهنگ واژههای مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
8
9. حر عاملی، محمدحسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة (محققان: گروه پژوهش مؤسسه آلالبیت). قم: نشر مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
9
10. حکیم، سید حسن طباطبایی. (۱۴۱۶ق). مستمسک العروة الوثقی. قم: مؤسسة دار التفسیر.
10
11. خمینی، سید روحالله. (۱۴۲۴ق). توضیح المسائل (المحشی). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
11
12. خمینی، سید مصطفی. (۱۴۱۸ق «الف»). تحریرات فی الأصول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
12
13. خمینی، سید مصطفی. (۱۴۱۸ق «ب»). مستند تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
13
14. درگاهی، مهدی؛ و حسینزاده، حسین. (۱۳۹۶). میان کنش کرامت انسانی و عملیاتهای اطلاعاتی، فصلنامه پژوهشهای حفاظتی-امنیتی، دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)، 6(21)، صص ۳۳-۶۰.
14
15. دهخدا، علیاکبر. (۱۳۵۲). لغتنامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15
16. ذوالعین، پرویز. (۱۳۹۳). آداب و تشریفات دیپلماتیک. تهران: نشر میزان.
16
17. روحانی، سید صادق. (۱۴۱۲ق). فقه الصادق(علیه السلام). قم: دار الکتاب مدرسه امام صادق(علیه السلام).
17
18. زنجانی، سید موسی. (۱۴۱۹ق). کتاب نکاح. قم: مدرسه پژوهشی رأی پرواز.
18
19. سیفی مازندرانی، علىاکبر. (۱۴۱۷ق). دلیل تحریر الوسیلة - الستر والساتر. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره).
19
20. صافی، لطفالله. (۱۴۱۷ق). جامع الأحکام. قم: انتشارات حضرت معصومه(علیهم السلام).
20
21. صدر، سید محمدباقر. (۱۴۱۸ق). دروس فی علم الأصول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
21
22. صدوق، محمد بن علی. (۱۴۱۳ق). کتاب من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
22
23. صدوق، محمد بن علی. (بیتا). علل الشرائع. قم: مکتبة الداوری.
23
24. طباطبایی، سید تقی. (۱۴۲۶ق). مبانی منهاج الصالحین. قم: منشورات قلم الشرق.
24
25. علیدوست، ابوالقاسم. (۱۳۸۸). فقه و عرف. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
25
26. عمید، حسن. (۱۳۵۱). فرهنگ عمید. تهران: انتشارات جاودان.
26
27. کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق)، الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
27
28. مؤمن، محمد. (۱۴۲۲ق). مبانی تحریر الوسیلة - کتاب الحدود. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
28
29. مشکینی، علی. (۱۳۸۶). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها. قم: نشر الهادی.
29
30. معین، محمد. (۱۳۵۳). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
30
31. مکارم شیرازى، ناصر. (۱۴۲۴ق). کتاب النکاح. قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابىطالب(علیه السلام).
31
32. ملکافضلی اردکانی، محسن؛ حائری، محمدحسن؛ فخلعی، محمدتقی؛ و ارسطا، محمدجواد. (۱۳۹۱). مفهوم نظام و کاربرد آن در فقه و اصول. مجله فقه و اصول، ۴۸(88)، صص ۱۱۹-۱۳۳.
32
33. منتظری، حسینعلی. (۱۴۰۹ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی (مترجم: محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری). تهران: مؤسسه کیهان.
33
34. منتظری، حسینعلی. (بیتا). رساله استفتائات. نرمافزار جامع فقه اهلبیت۲.
34
35. مهدیزاده، غلامرضا. (۱۳۹۴). تشریفات و روابط اجتماعی. تهران: نشر بیشه.
35
36. نائینی، محمدحسین غروی. (۱۳۷۷). أجود التقریرات (تقریر: سیدابوالقاسم خویی). قم: مؤسسة صاحب الأمر.
36
37. وبسایت پایگاه خبری تحلیلی پارسینه. (۱۳۹۲). گفتگو با آیتالله علوی بروجردی. بازیابیشده در ۱۲ آبان ۱۳۹۲، از https://www.parsine.com/fa/news/164151/.
37
38. وبسایت خبرگزاری فارس. (۱۳۹۳). گفتگو با مجتبی امانی رئیس سابق دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره. بازیابیشده در ۴ بهمن ۱۳۹۳ از http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13931104000240.
38
39. وبسایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای. (۱۳۶۸). بیانات در دیدار وزیر، مسئولان وزارت امور خارجه و رؤساى نمایندگیهاى جمهورى اسلامى ایران در خارج از کشور. بازیابیشده در ۳۱ مرداد ۱۳۶۸ از http://www.leader.ir.
39
40. یحیایی ایلهای، احمد؛ و صمدیراد، براتالله. (۱۳۹۰). اصول و آداب تشریفات. تهران: کارگزار روابط عمومی.
40
ORIGINAL_ARTICLE
شناسایی موضوع عقد در ضمان عرفی
در قانون مدنی و فقه امامیه، مبتنی بر نظریه نقل و ابتناء عقد ضمان بر نهاد ذمه، موضوع این قرارداد منحصر به دین ثابت در ذمه و موجود در هنگام عقد گردیده است، تا جایی که مشهور فقها فقدان دو شرط مذکور را موجب بطلان این عقد دانستهاند. این در حالی است که موضوع قراردادهای تضمینی و متعارف نمیتواند محدود به این شرایط باشد. کفایت وجود سبب نیز کافی در حل موضوع نیست. بنابراین لازم است در ضمانهایی که در جامعه به کار میرود، بر اساس ماهیت این نوع از ضمان و تکنیکهای مناسب و مرتبط با این ماهیت، موضوع عقد، شرایط و آثار مترتب بر این اوصاف، بهدرستی شناسایی شود. نوشتار حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی و با تمرکز بر رویکرد عرفی بر عقد ضمان، با تحلیل ماهیت ضمان عرفی و تفاوت عمیق آن با ضمان نقل، و استفاده از نهاد عهده به جای نهاد ذمه در تبیین موضوع عقد، ضمن طرح نظریه عمومی در قلمرو ضمان، انحصار موضوع به دین را شکسته و تعهدات به معنای گسترده خود را موضوع این عقد قرار داده است.
https://jf.isca.ac.ir/article_69361_20d2c6c1aa50ab545adffdf596581316.pdf
2020-09-22
137
164
10.22081/jf.2020.57765.2056
ذمه
عهده
ضمان نقل
ضمان عرفی
موضوع عقد
سعیده
قنبری
sd.ghambari@gmail.com
1
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، گروه حقوق، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
AUTHOR
سید محمد صادق
طباطبایی
tabatabaei@ase.ui.ac.ir
2
دانشیار گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
1. اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائدة والبرهان (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
1
2. اشتهاردی، علیپناه. (۱۴۱۷ق). مدارک العروة (چاپ اول). تهران: دار الأسوة للطباعة والنشر.
2
3. انصاری، مرتضی. (۱۴۱۵ق). مکاسب (چاپ اول). قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم.
3
4. ایروانی، میرزاعلی. (۱۳۸۴). حاشیه مکاسب (چاپ اول). تهران: کیا.
4
5. باریکلو، علیرضا. (۱۳۸۸). حقوق مدنی۷ (چاپ اول). تهران: انتشارات مجد.
5
6. بجنوردی، سید حسن. (۱۴۱۹ق). قواعد فقهیة (چاپ اول). قم: نشر الهادی.
6
7. بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی. (۱۴۰۳ق). بلغة الفقیه (چاپ چهارم). تهران: منشورات مکتبة الصادق.
7
8. بصری بحرانی، زینالدین. (۱۴۱۳ق). کلمة التقوی (چاپ سوم). قم: سید جواد وداعی.
8
9. جعفری خسروآبادی، نصراله. (۱۳۹۴). نظریه عمومی دیون در حقوق اسلام و مقایسه آن با حقوق غرب. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، (۴)، صص ۱-۱۸.
9
10. حسینی حائری، سیدکاظم. (۱۴۲۳ق). فقه العقود (چاپ دوم). قم: مجمع اندیشه اسلامی.
10
11. حسینی عاملی، محمدجواد. (۱۴۱۹ق). مفتاح الکرامة (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
11
12. روحانی قمی، سیدصادق. (۱۴۱۲ق). فقه الصادق (چاپ اول). قم: دارالکتاب.
12
13. سبزواری، سید عبدالاعلی. (۱۴۱۳ق). مهذب الأحکام (چاپ چهارم). قم: مؤسسة المنار.
13
14. الشریف، محمدمهدی. (۱۳۹۶). تحلیل ماهیت و آثار ضمان اعیان در فقه و حقوق ایران. فقه و اصول، (۱۱۰)، صص ۵۰-۳۱.
14
15. صدر، محمد. (۱۴۲۰ق). ماوراء الفقه (چاپ اول). قم: دار الاضواء للطباعة والنشر والتوزیع.
15
16. صدر، محمدباقر. (۱۳۹۷). حواله. فقه اهلبیت، (۲۱)، صص ۳-۲۰.
16
17. طباطبایی حکیم، سید محسن. (۱۴۱۰ق). حاشیه منهاج الصالحین (چاپ اول). بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
17
18. طباطبایی حکیم، سیدمحسن. (۱۴۱۶ق). مستمسک العروة الوثقی (چاپ اول). قم: مؤسسة دارالتفسیر.
18
19. طباطبایی حکیم، سیدمحسن. (بیتا). نهج الفقاهة (چاپ اول). قم: انتشارات ۲۲ بهمن.
19
20. طباطبایی قمی، سیدتقی. (۱۴۲۶ق). مبانی منهاج الصالحین (چاپ اول). قم: منشورات قلم الشرق.
20
21. طباطبایی مجاهد، سیدمحمد. (بیتا). مناهل (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
21
22. طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (۱۴۰۹ق). عروة الوثقی (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
22
23. طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (۱۴۲۱ق). حاشیه مکاسب. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
23
24. عاملی کرکی، علی بن حسین. (۱۴۱۴ق). جامع المقاصد (چاپ دوم). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
24
25. عاملی، زینالدین بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام (چاپ اول). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
25
26. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقها (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
26
27. غروی اصفهانی، محمدحسین. (۱۴۱۹ق). حاشیه مکاسب (چاپ اول). قم: محقق.
27
28. فاضل لنکرانی، محمد. (۱۴۱۶ق). قواعد الفقهیة (چاپ اول). قم: چاپخانه مهر.
28
29. فیاض کابلی، محمداسحاق. (بیتا). منهاج الصالحین. بیجا: بینا.
29
30. قنواتی، جلیل. (۱۳۸۲). مطالعه تطبیقی زمان انتقال مالکیت در عقد بیع. اندیشههای حقوقی، ش۵، صص ۲۹-۶۱.
30
31. کاتوزیان، ناصر. (۱۳۷۸). عقود معین. تهران: شرکت سهامی انتشار.
31
32. کاشانی، محمود. (۱۳۸۸). قراردادهای ویژه (چاپ اول). تهران: نشر میزان.
32
33. محقق داماد، سید مصطفی. (۱۳۹۴). نوآوریهای سید محمدکاظم طباطبایی یزدی در ضمان عقدی (۱). تحقیقات حقوقی، (۷۲)، صص ۱۱-۳۴.
33
34. محقق داماد، سید مصطفی. (۱۳۹۵). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
34
35. مغنیه، محمدجواد. (۱۴۲۱ق). فقه الإمام الصادق(علیهم السلام) (چاپ اول). قم: مؤسسه انصاریان.
35
36. موسوی خویی، ابوالقاسم. (۱۴۰۹ق). مبانی العروة الوثقی (چاپ اول). قم: منشورات مدرسة دارالعلم.
36
37. نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام (چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
37
38. نعمتاللهی، اسماعیل. (۱۳۸۹). ضمان بهمثابه حکم تکلیفی. حقوق اسلامی، (۲۷)، صص ۲۹-۵۵.
38
39. نعمتاللهی، اسماعیل. (۱۳۹۱). ذمه و عهده در فقه شیعه. مجله فقه و اصول، (۹۰)، صص ۱۵۵-۱۷۶.
39
40. نوری، فضلالله. (۱۴۱۴ق). رسالة فی قاعدة ضمان الید (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
40
41. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (۱۴۲۳ق). قراءات فقهیة معاصرة (چاپ اول). قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی.
41
ORIGINAL_ARTICLE
پندارواره کراهت حضور زن نزد محتضر
عموم مراجع معاصر حضور جُنب و زن حائض و نیز تنهاگذاشتن نسوان نزد محتضر را مکروه دانستهاند. این فتاوا همواره توسط متشرعان مورد عمل قرار میگیرد و از همین رو، گاه از حاضرشدن زنان نزد محتضر ممانعت میشود. ازآنرو که پژوهشی موسع در این باره صورت نگرفته است، پرسش از بررسی حکم فقهی حضور زن نزد محتضر مسئلهای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخ درخور است. بررسی مبانی فقهی این احکام از این حیث ضروری است که علاوه بر ثمرات عملی، میتواند بیانگر نوعی نگرش به زنان باشد. نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزارههای فقهی با گردآوری دادههای کتابخانه میسر است. بر پایه یافتههای این پژوهش، حتی اگر کراهت حضور زن حائض نزد محتضر با استناد به قاعده تسامح در ادله سنن پذیرفته شود، اما بیتردید این حکم تنها به زمان تلقین اختصاص دارد و تمام بازه زمانی احتضار را در بر نمیگیرد. حکم کراهت تنهاگذاشتن زنان نزد محتضر نیز فاقد پشتوانه شرعی و فتوایی است.
https://jf.isca.ac.ir/article_69362_28c7be0ed042b489dd476e12f0ef5c6d.pdf
2020-09-22
165
189
10.22081/jf.2020.57071.2014
زنان
محتضر
کراهت
حائض
جُنُب
تنهاگذاشتن
محمد جعفر
صادق پور
jafar.samen.1367@gmail.com
1
پژوهشگر دفتر مطالعات فقهی پزشکی قانونی، قم، ایران.
AUTHOR
فرحناز
قاسمی سراب
f.ghasemisarab@chmail.ir
2
دانش آموخته سطح سه جامعة الزهرا، قم، ایران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
1. آملى، میرزا محمدتقى. (۱۳۸۰ق). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى (چاپ اول). تهران: مؤلف.
2
2. انصاری دزفولى، مرتضى بن محمدامین. (۱۴۱۴ق). رسائل فقهیة (چاپ اول). قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
3
3. انصاری دزفولى، مرتضى بن محمدامین. (۱۴۱۵ق الف). کتاب الطهارة (چاپ اول). قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
4
4. انصاری دزفولى، مرتضى بن محمدامین. (۱۴۱۵ق ب). کتاب المکاسب (چاپ اول). قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
5
5. بجنوردى، سیدحسن بن آقابزرگ موسوى. (۱۴۱۹ق). القواعد الفقهیة (چاپ اول). قم: نشر الهادی.
6
6. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (۱۴۰۵ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (چاپ اول). قم: انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین.
7
7. حرّ عاملی، محمد بن الحسن. (۱۴۱۴ق). وسائل الشیعة (چاپ اول). قم: مؤسسة آلالبیت(علیهم السلام).
8
8. حکیم، سید محمدسعید طباطبایى (بیتا). مصباح المنهاج - کتاب الطهارة (چاپ اول). بیجا: مؤسسة المنار.
9
9. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۳۸۱ق). رجال العلامة (چاپ دوم). نجف: منشورات المطبعة الحیدریة.
10
10. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۱۱ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین (چاپ اول). تهران: مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
11
11. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقهاء (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
12
12. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۱۹ق). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام (چاپ اول). قم: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
13
13. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر. (۱۴۲۰ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
14
14. حلى، شمسالدین محمد بن شجاع القطّان. (۱۴۲۴ق).معالم الدین فی فقه آل یاسین (چاپ اول). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
15
15. حلى، یحیى بن سعید. (۱۴۰۵ق). الجامع للشرائع (چاپ اول). قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة.
16
16. خوانسارى، سید احمد بن یوسف. (۱۴۰۵ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
17
17. راشدی، لطیف؛ و راشدی، سعید. (۱۳۹۳). رساله توضیحالمسائل نه مرجع (چاپ یازدهم). تهران: انتشارات پیام عدالت.
18
18. سبحانی تبریزى، جعفر. (۱۴۲۹ق). رساله توضیحالمسائل (چاپ سوم). قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
19
19. سبزوارى، محمدباقر بن محمد مؤمن. (۱۴۲۳ق). کفایة الأحکام (چاپ اول). قم: جامعه مدرسین.
20
20. شبیری زنجانى، سید موسى. (۱۴۳۰ق). رساله توضیحالمسائل (چاپ اول). قم: انتشارات سلسبیل.
21
21. شهید اول، محمد بن مکى عاملی. (۱۴۱۷ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
22
22. شهید ثانى، زینالدین بن على عاملی. (۱۴۱۲ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - سلطان العلماء، چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
23
23. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبرى. (۱۴۱۳ق). المقنعة (چاپ اول). قم: کنگره جهانى شیخ مفید.
24
24. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۳۶۲). الخصال (چاپ اول). قم: بینا.
25
25. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۳۸۶). علل الشرائع (چاپ اول). قم: کتابفروشى داورى.
26
26. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: انتشارات اسلامی.
27
27. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۵ق). المقنع (چاپ اول). قم، مؤسسه امام هادى(علیه السلام).
28
28. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (۱۴۱۸ق). الهدایة فی الأصول والفروع (چاپ اول). قم: مؤسسه امام هادى(علیه السلام).
29
29. طباطبایی، سید محمدکاظم. (۱۴۰۹ق). العروة الوثقى (چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی.
30
30. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۳۸۷). المبسوط فی فقه الإمامیة (چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویة.
31
31. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۴۰۰ق). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوى. چاپ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
32
32. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۴۰۷ق). تهذیب الأحکام (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
33
33. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (۱۴۱۷ق). العُدة فی أصول الفقه (چاپ اول). قم: علاقبندیان.
34
34. طوسی، محمد بن على بن حمزه. (۱۴۰۸ق). الوسیلة إلى نیل الفضیلة (چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(قدس سره).
35
35. عاملی، محمد بن على موسوى. (۱۴۱۱ق). مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام (چاپ اول). بیروت: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
36
36. علام، شوقی ابراهیم (۵ آوریل ۲۰۱۸م). بازیابی از سایت دار الإفتاء: http://dar-alifta.org.
37
37. فاضل لنکرانی، محمد. (۱۴۲۶ق). رساله توضیحالمسائل (چاپ صدوچهاردهم)، قم: بینا.
38
38. فاضل هندی، محمد بن حسن. (۱۴۱۶ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
39
39. فیض کاشانى، محمدمحسن بن شاهمرتضى (بیتا). مفاتیح الشرائع (چاپ اول). قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى(قدس سره).
40
40. کشى، ابوعمرو محمد بن عمر بن عبدالعزیز. (۱۴۰۹ق). رجال الکشی (چاپ اول). مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
41
41. کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). الکافی (چاپ چهارم). تهران: دار الکتب.
42
42. کوفى، محمد بن محمداشعث. (بیتا). الجعفریات - الأشعثیات (چاپ اول). تهران: مکتبة نینوى.
43
43. مجلسى اول، محمدتقى. (۱۴۰۶ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (چاپ دوم). قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانپور.
44
44. مجلسى دوم، محمدباقر بن محمدتقى. (۱۴۰۶ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار (چاپ اول). قم: کتابخانه مرعشى نجفى(قدس سره).
45
45. مجلسى دوم، محمدباقر بن محمدتقى. (۱۴۱۰ق). بحار الأنوار الجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار(علیهم السلام) (چاپ اول). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
46
46. محقق حلی، نجمالدین جعفر بن حسن. (۱۴۰۷ق). المعتبر فی شرح مختصر (چاپ اول). قم: مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام).
47
47. محقق حلی، نجمالدین جعفر بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام (چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
48
48. مراغى، سید میر عبدالفتاح بن على حسینى. (۱۴۱۷ق). العناوین الفقهیة (چاپ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
49
49. مکارم شیرازى، ناصر. (۱۴۲۹ق). رساله توضیحالمسائل (چاپ پنجاهودوم). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابیطالب(علیه السلام).
50
50. منسوب به امام رضا، على بن موسى(علیه السلام). (۱۴۰۶ق). الفقه - فقه الرضا (چاپ اول). مشهد: مؤسسه آلالبیت(علیهم السلام).
51
51. موسوی خمینى، سید روحاللّه. (۱۴۲۶ق). توضیحالمسائل (چاپ اول). بیجا: بینا.
52
52. نائینى، محمدحسین. (۱۳۵۲). أجود التقریرات (چاپ اول). قم: مطبعة العرفان.
53
53. نجفى، جعفر بن خضر مالکى. (۱۴۲۲ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
54
54. نجفى، جعفر بن خضر مالکى. (بیتا). رسالة فی أحکام الأموات (چاپ اول). نجف: مؤسسه کاشفالغطاء.
55
55. نجفی، محمدحسن. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (چاپ هفتم). بیروت: دار الإحیاء التراث العربی.
56
56. وحید خراسانى، حسین. (۱۴۲۸ق). توضیحالمسائل (چاپ نهم). قم: مدرسه امام باقر(علیه السلام).
57