ORIGINAL_ARTICLE
منابع فقه سیاسى;قرآن
https://jf.isca.ac.ir/article_3107_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2010-03-21
3
11
احمد
مبلغی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اثبات ابتداى ماه هاى قمرى به حکم حاکم شرعى
با گسترش ارتباطات در جهان امروز, مشکل اختلافات اجتهادى مى تواند گاه در قالب یک معضل سیاسى و اجتماعى درآید که موجب وهن دین و ضعف مسلمین در برابر کفار مى باشد و راه حل آن پیروى از احکام حکومتى ولى ّ فقیه است.تصرفات حاکم اسلامى براى همه مردم و حتى بر فقها و مراجع دیگر نیز نافذ است. مشهور فقهاى شیعه حکم حاکم را براى اثبات اول ماه هاى قمرى معتبر مى دانند. ادله ولایت عام فقیه و ادله خاص در جواز حکم به اول ماه بر مدعاى آنها دلالت دارد و علاوه بر اینها به ادله ولایت قضا و سیره مسلمین نیز مى توان تمسک کرد.تبعیت از حکم حاکم در همه حالات واجب است, مگر در حالتى که مکلف یقین به خطاى حاکم در نفس حکم پیدا کند و در این حالت نیز نباید مخالفت خود را اظهار دارد.
https://jf.isca.ac.ir/article_3108_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2010-03-21
12
50
ماه هاى قمرى
تصرفات حاکم
ولایت عام
ادله خاص
حکم حاکم
نفس حکم
رضا
اسلامی
1
AUTHOR
کتابنامه
1
1. الطباطبائى الیزدى, السید کاظم, العروة الوثقى, مع تعلیقات عدة من الفقهاء العظام, الطبعة الثالثة, مؤسسة النشر الاسلامى, قم, 1428ق.
2
2. المکى العاملى, محمد (الشهید الاول), القواعد والفوائد, الطبعة الحجریة.
3
3. النجفى, محمدحسن, جواهر الکلام, الطبعة السابعة, داراحیاء التراث العربى, بیروت, لبنان.
4
4. ستایش, رحمان, کاظم, محمد, و فروشانى, نعمت اللّه, حکومت اسلامى در اندیشه فقیهان شیعه, چاپ اول,, مرکز تحقیقات استراتژیک, تهران, 1385ش.
5
5. القائینى, محمد, المبسوط فى مسائل الحج, ج3, الطبعة الاولى, مرکز فقه الائمة الاطهار, قم, 1429ق.
6
6. الصدوق, محمد بن على, عیون اخبار الرضا, نشر محمدرضا المشهدى.
7
7. الحائرى, سیدکاظم, ولایة الامر فى عصر الغیبة, مجمع الفکر الاسلامى, قم, 1414ق.
8
8. المختارى, رضا, و همکاران, رؤیة الهلال, الطبعة الاولى, بوستان کتاب, قم, 1425ق.
9
9. الخوئى, سید ابوالقاسم, منهاج الصالحین, دار السرور, بیروت, 1418ق.
10
10. ـــــــــــــــــــــــ, التنقیح فى شرح العروة الوثقى, کتاب الاجتهاد والتقلید.
11
11. الفاضل النکرانى, محمد, تفصیل الشریعة, مرکز فقه الائمة الاطهار, قم, 1421ق.
12
12. الحر عاملى, محمد بن الحسن, وسائل الشیعة, الطبعة الاولى, موسسة آل البیت (ع), قم, 1414ق.
13
13. فیض الاسلام, سیدعلى نقى, نهج البلاغة.
14
14. المنتظرى, حسین على, دراسات فى ولایة الفقیه, مرکز العالى للداراسات الاسلامیة, قم, 1409ق.
15
15. المؤمن, محمد, الولایة الالهیة الاسلامیة, چاپ اول, مؤسسة النشر الاسلامى, قم, 1429ق.
16
16. امام خمینى, روح اللّه, کتاب البیع, مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان, قم.
17
17. ستایش, رحمان, کاظم, محمد, و مهریزى, مهدى, رسائل فى ولایة الفقیه, بوستان کتاب, قم, 1425ق.
18
18. طباطبائى, سیدمحمد, المناهل, مؤسسة آل البیت, بى تا.
19
19. آل بحر العلوم, سیدعلى, برهان الفقه (البرهان القاطع فى شرح المختصر النافع), کتاب الصوم, چاپ سنگى, بدون صفحه شمار.
20
20. حکیم, سیدمحسن, مستمسک العروة الوثقى, چاپ چهارم, مکتبة آیت اللّه مرعشى, قم, 1404ق.
21
21. صدر, سیدمحمد باقر, الفتاوى الواضحة, مطبعة الآداب, نجف.
22
22. خوئى, سید ابوالقاسم, مستند العروة الوثقى, کتاب الصوم, چاپ لطفى, قم, 1364ش.
23
23. نراقى, مولى احمد, عوائد الایام, چاپ سوم, نشر بصیرتى, قم, 1408ق.
24
24. سبزوارى, عبدالاعلى, مهذب الاحکام, مطبعة الآداب, 1410ق.
25
25. بحرانى, یوسف, الحدائق الناضرة, چاپ جامعه مدرسین حوزه علمیه, قم.
26
27. موسوى عاملى, سیدمحمد بن على, مدارک الاحکام, تحقیق آل البیت, چاپ اول, قم, 1410ق.
27
* عضو هیئت علمى پژوهشکده فقه و حقوق, پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى.
28
1. سید کاظم طباطبایى یزدى, العروة الوثقى, ج3, ص638, ذیل مباحث کتاب الصوم.
29
2. محمد المکى العاملى, القواعد و الفوائد, ص144.
30
3. رک: رحمان ستایشى, محمد کاظم و نعمت الله فروشانى, حکومت اسلامى در اندیشه فقیهان شیعه, ج1, ص261, 283, 295, 322, 344, 359, 363 و365.
31
4. همان, ج2, ص21, 60, 499 و 511.
32
5. کتاب البیع, ج2, ص466.
33
6. سید کاظم طباطبایى یزدى, العروة الوثقى, ج3, ص631, ذیل کتاب الصوم.
34
7. همان, ج1, ص48, ضمن مسائل اجتهاد و تقلید.
35
8. محمد قائینى, المبسوط فى مسائل الحج, ج3, ص268.
36
9. همان, ص271.
37
10. محمد بن على الصدوق, عیون الاخبار الرضا, ج2, ص102.
38
11. سید کاظم الحائرى, ولایة الامر فى عصر الغیبة, ص 247.
39
12. همان, ص261.
40
13. مدارک الاحکام, ج6, ص170; رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج3, ص1895.
41
14. الدرة النجفیة, ص134; رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج3, ص1896.
42
15. الحدائق الناضرة, ج13, ص253; رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج3, ص1915.
43
16. برهان الفقه, کتاب الصوم; رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج4, ص2396.
44
17. مهذب الاحکام فى بیان الحلال والحرام, ج10, ص271; رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج4, ص2776.
45
18. محمد حسن نجفى, جواهر الکلام, ج16, ص360.
46
19. مستمسک العروة الوثقى, ج7, ص459; رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج4, ص2570.
47
20. رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج4, ص2467.
48
21. سید ابوالقاسم خوئى, منهاج الصالحین, ج1, ص280.
49
22. همو, التنقیح فى شرح العروة الوثقى, کتاب الاجتهاد والتقلید, ص423.
50
23. و نیز رجوع کنید به دیدگاه فقهاى شیعه درباره اختیارات ولى ّ فقیه در کتاب حکومت اسلامى در اندیشه فقیهان شیعه که برخى کلمات آنها را در بخش اول مقاله آوردیم, همچنین رجوع کنید به کتاب تفصیل الشریعة, اثر آیت اللّه فاضل لنکرانى, کتاب الصوم, ص240.
51
24. محمد بن الحسن الحر العاملى, وسائل الشیعة, ابواب صفات القاضی, ج27, ص136.
52
25. مثل وضعیت خانوادگى اش, روایت بزرگان امامیه از او, نحوه تخاطب امام با او, کثرت روایاتش از معصومین(ع) و… (ر.ک: مقاله شیخ محمد سند, در رؤیت هلال, ج2, ص1415).
53
26. ر.ک: مقاله مرحوم آیت اللّه مروج, در رؤیت هلال, ج2, ص985.
54
27. مستمسک العروة الوثقى, ج8, ص461.
55
28. محمد بن حسن الحر العاملى, وسائل الشیعة, ج27, ص139.
56
29. ر.ک: رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج2, ص1412, مقاله شیخ محمد سند, به نقل از: مستمسک العروة الوثقى, ج8, ص460 و مستند العروة الوثقى, ج2, ص84.
57
30. سید کاظم الحائرى, ولایة الأمر فی عصر الغیبة, ص128.
58
31. همان, ص154.
59
32. سوره مائده, آیه 44.
60
33. سوره زمر, آیه 9.
61
34. سوره یونس, آیه 35.
62
35. سوره بقره, آیه 247.
63
36. نهج البلاغة, فیض الاسلام, خطبه 131.
64
37. همان, خطبه 172.
65
38. حسین على منتظرى, دراسات فى ولایة الفقیه, ج1, ص461 ـ 486.
66
39. آیت اللّه سیدکاظم حائرى در کتاب ولایة الامر فى عصر الغیبة, ص97 ـ 112, این ادله را تمام نمى داند و از راه اخذ به قدر متیقن, ولایت فقیه را بر امور حسبیه ثابت مى کند.
67
40. سوره بقره, آیه 30.
68
41. سوره انعام, آیه 165.
69
42. سوره فاطر, آیه 39.
70
43. سوره حدید, آیه 7.
71
44. سوره نمل, آیه 62.
72
45. ر. ک: سید کاظم الحائرى, ولایة الامر فى عصر الغیبة, ص114.
73
46. محمد بن الحسن الحر العاملى, وسائل الشیعة, ج7, باب9, کیفیة صلاة العیدین, ص432.
74
47. همان, ج27, باب14 از ابواب کیفیة الحکم, ص268, حدیث 12.
75
48. همان, ج10, باب57 از ابواب ما یمسک عنه الصائم, ص131, حدیث 1.
76
49. همان, باب14 از ابواب احکام شهر رمضان, ص296, حدیث 1.
77
50. محمد بن الحسن الحر العاملى, وسائل الشیعة, ج10, باب57 از ابواب ما یمسک عنه الصائم, ص 132, حدیث 5.
78
51. همان, ج7, باب31 از ابواب صلاة العید, حدیث 1.
79
52. همان, ج27, باب14 از ابواب کیفیة الحکم, ص264, حدیث 1 و ج10, باب11 از ابواب احکام شهر رمضان, ص288, حدیث 8 و 9 , باب 57, از ابواب ما یمسک عنه الصائم, ص131, حدیث 4.
80
53. محمد مؤمن, الولایة الالهیة الاسلامیة, ج3, ص547.
81
54. ملااحمد نراقى, عوائد الایام, عائده 54, منقول در: رسائل فی ولایة الفقیه, ص75.
82
55. المناهل, ص706; رحمان ستایش, محمد کاظم و نعمت الله فروشانى, حکومت اسلامى در اندیشه فقیهان شیعه, ج2, ص511.
83
56. مستمسک العروة الوثقى, ج8, ص461.
84
57. محمد قائینى, المبسوط, ج3, ص258.
85
58. مستند العروة الوثقى, ج2, ص85.
86
59. رضا مختارى و همکاران, رؤیت هلال, ج4, ص2658, به نقل از: الفتاوى الواضحة, ص675.
87
ORIGINAL_ARTICLE
طرحی دیگر در بررسی غنا در قرآن و مراثی
شرایط زمان و مکان، خواه ناخواه بر تمام عرصههای زندگی حتی عبادات، تاثیر میگذارند و در کیفیت انجام آنها تغییراتی را پدید میآورند. این مقاله در صدد آن است که به جای عنوان غنا که تنها نوع خاصی از موسیقی و سبک شهوانی است، از عنوان لهو که شامل هر نوع سبک و موسیقی انحرافی میشود، استفاده کند و حرمت تلاوت قرآن و مراثی را در تمام موارد لهوی حتی اگر عنوان غنا بر آن صدق نکند، مطرح سازد. زیرا امروزه سبکهای موسیقی و خوانندگی تنوع شگرفی یافته و هر مکتب و مذهب و ایدهای خود را در قالب سبکی خاص از موسیقی و خوانندگی عرضه میسازد.
https://jf.isca.ac.ir/article_3109_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2010-03-21
51
97
غنا
لهو
قرآن
مرثیه
تحلیل عرفی
وهن
محمد تقی
اکبرنژاد
1
AUTHOR
فهرست منابع
1
1. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15 جلد، دار صادر - بیروت - لبنان، نوبت چاپ سوم، 1414 ه. ق.
2
2. احسائی، ابن ابی جمهور، محمد بن علی بن ابراهیم، غوالی (عوالی) اللئالی العزیزیة، 4 جلد، دار سید الشهداء للنشر - قم - ایران، نوبت چاپ اول، 1405 ه. ق.
3
3. تاجالدین شعیری، جامع الاخبار، یک جلد، انتشارات رضی قم، 1363 هجری شمسی.
4
4. تمیمی مغربی، ابوحنیفه، نعمان بن محمد بن منصور، دعائم الاسلام، 2 جلد، مؤسسه آلالبیت علیهم السلام - قم - ایران، نوبت چاپ دوم، 1385 ه. ق.
5
5. حر عاملی، محمدبن حسن بن علی، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، 29 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام - قم - ایران، نوبت چاپ اول، 1409 ه. ق.
6
6. حمیری، عبداللّه بن جعفر، قرب الاسناد، 3 جلد، کتابفروشی نینوا - تهران - ایران.
7
7. خامنهای، سیدعلی بن جواد حسینی، أجبوة الاستفتاءات، در یک جلد.
8
8. خمینی، سید روحاللّه موسوی، المکاسب المحرمة، 2 جلد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره - قم - ایران، نوبت چاپ اول، 1415 ه. ق.
9
9. سبزواری، محقق محمدباقر بن محمد مؤمن، کفایة الاحکام، 2 جلد.
10
10. شیخ انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب المحرمة والبیع
11
والخیارات (ط - القدیمة)، 3 جلد7 منشورات دار الذخائر - قم - ایران، نوبت چاپ اول، 1411 ه. ق.
12
11. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، 2 جلد در یک مجلد، انتشارات جهان، 1378 هجری قمری.
13
12. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، 6 جلد، کتابفروشی مرتضوی - تهران - ایران، نوبت چاپ سوم، 1416 ه. ق.
14
13. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، 10 جلد، دارالکتب الاسلامیة - تهران - ایران، نوبت چاپ چهارم، 1407 ه. ق.
15
14. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الاذهان، 14 جلد، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم - قم - ایران، نوبت چاپ اول، 1403 ه. ق.
16
15. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، 18 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام - بیروت - لبنان، نوبت چاپ اول، 1408ه. ق.
17
1. »... قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ (وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ) قَالَ مِنْهُ الْغِنَاءُ« (وسائلالشیعة، ج17، ص308، ح22613).
18
2. انسان بدون تردید مخلوق خداست و فرض آن به معنای تردید در مخلوق بودن او نیست، بلکه از آن جهت که عقل به حسب فرضهای مختلف، احکام مختلف و گاه متناقضی را درک میکند، یادآوری این فرض لازم است. چنانچه برخی میگویند، عقل حکم میکند که انسان از فرصت محدود دنیا و زندگی گذرا بهترین استفادهها را باید بکند و بیشترین لذتها را ببرد و غنا نیز در این هدف به او کمک خواهد کرد. بنابراین از نظر عقل نه تنها نکوهید نیست، بلکه بسیار ستوده است. این حکم عقل با فرض نفی خدا یا معاد و محدود بودن زندگی انسان به چند صباح زندگی دنیا، امری معقول است. در حالی که با فرض پذیرش خدا و معاد، تمام نتایج عوض شده و نظام ارزشی تغییر مییابد و در نتیجه احکام عقل نیز دگرگون میشود.
19
3. گرچه هر آسیبی به مراحل رشد انسان نکوهیده است، اما نکوهیدگی عقلی نیز مانند نکوهشهای شرع، دارای مراتب است; یعنی عقل نکوهیدگیها را به حسب آثار و پی آمدهای منفی آن لحاظ میکند و چنانچه آثار منفی فلان عمل، آسیبهای جدی به انسان برساند، عقلاً نکوهیدگی به حدّی میرسد که او را الزام به ترک میکند و در صورت ترک نکردن، او را مستوجب سرزنش، عتاب و حتی ضمان و یا عقاب مینماید، اما در غیر این صورت، عقل آن را مکروه خواهد دانست. از سوی دیگر اگر عقل هر امر نکوهیده یا مضری را حرام بداند، عسر و حرج و بلکه اختلال در نظام پیش میآید، مثلاً اگر عقل از هر عملی که اندک لهوی در آن باشد منع تحریمی کند، تکلیف به ما لایطاق میشود که عقلاً قبیح است. بنابراین تنها لهویاتی که آسیبهای جدّی به او وارد میسازند، حرمت عقلی خواهند داشت.
20
4. سوره لقمان، آیه6.
21
5. سخن گفتن یکی از گرایشهای فطری و نیازهای ضروری انسان است. از این رو اصل آن ضروری است و مانند هر فعل اختیاری، دارای احکام خمسه است که تنها در صورت لهو یا باطل بودن حرمت مییابد، مانند غیبت، دروغ، ظلم و... .
22
6. المیزان فی تفسیر القرآن، ج16، ص209; ترجمه المیزان، ج16، ص313.
23
7. سوره لقمان، آیه7.
24
8. سوره حج، آیه30.
25
9. المیزان فی تفسیر القرآن، ج14، ص372; ترجمه المیزان، ج14، ص524.
26
10. شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص286.
27
11. دعائم الإسلام، ج2، ص207، ح758.
28
12. استعمال کراهت در لسان قرآن و سنت به معنای حرمت، شایع و رایج است. در این روایت نیز شکی در آن نیست; زیرا حرمت غنا از مسلمات است و محل شاهد تنها عنوان »ملاهی« و »صد عن ذکر الله« است.
29
13. الخصال، ج2، ص610.
30
14. شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص291.
31
15. مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج8، ص63.
32
16. کفایة الأحکام، ج1، ص433.
33
17. همان، ص434.
34
18. امام خمینی، المکاسب المحرمة، ج1، ص307.
35
19. الکافی، ج6، ص431، ح5.
36
20. وسائل الشیعة، ج17، ص308، ح22613.
37
21. الکافی، ج6، ص431، ح1.
38
22. مستدرک الوسائل، ج17، ص416، ح2 - 21711 - 8.
39
23. عوالی اللآلی، ج1، ص261، ح42.
40
24. قرب الإسناد، ص121.
41
25. لسان العرب، ج15، ص138.
42
26. همان، ص136.
43
27. لسان العرب، ج1، ص558; مجمع البحرین، ج2، ص109.
44
28. شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص142.
45
29. امام خمینی، المکاسب المحرمة، ج1، ص307.
46
30. سید علی خامنهای، أجوبة الاستفتاءات، ص249.
47
31. »وَ مِنْهُمْ مَنْ یَسْتَمِعُ إِلَیْکَ وَ جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَکِنَّة أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ یَرَوْا کُلَّ آیَة لا یُؤْمِنُوا بِها حَتَّی إِذا جاؤُکَ یُجادِلُونَکَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُوا إِنْ هذا إِلآ أَساطیرُ الأَوَّلینَ« (سوره انعام، آیه25).
48
32. سوره فرقان، آیه3.
49
33. »وَ هذا کِتابُ أَنْزَلْناهُ مُبارَکُ مُصَدِّقُ الَّذی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُری وَ مَنْ حَوْلَها« (سوره انعام، آیه92).
50
34. »کِتابُ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکُ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِیَتَذَکَّرَ أُولُوا الأَلبابِ« (سوره ص، آیه29).
51
35. عَلِیّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرً عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ« (الکافی، ج2، ص614، ح2).
52
36. سوره کهف، آیه56.
53
37. از دیگر آیاتی که میتوان در تأیید این مطلب بدان استناد کرد این آیه است: »وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَیْکُمْ فِی الْکِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللَّهِ یُکْفَرُ بِها وَ یُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّی یَخُوضُوا فی حَدیثً غَیْرِهِ إِنَّکُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقینَ وَ الْکافِرینَ فی جَهَنَّمَ جَمیعاً« (سوره نساء، آیه140).
54
38. الکافی، ج2، ص614، ح3.
55
39. امام خمینی، المکاسب المحرمة، ج1، ص307.
56
40. شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص291.
57
41. عیون أخبار الرضا(ع)، ج2، ص42، ح140.
58
42. الکافی، ج2، ص617، ح1. ظاهراً مقصود از این فرقه، صوفیه هستند که در زمان امام صادق(ع) اجتماعاتی داشتند.
59
43. »و ظهر مما ذکرنا أنّه لا فرق بین استعمال هذه الکیفیة فی کلام حقًّ أو باطل، فقراءة القرآن و الدعاء و المراثی بصوت یُرجَّع فیه علی سبیل اللّهو لا إشکال فی حرمتها و لا فی تضاعف عقابها; لکونها معصیة فی مقام الطاعة، و استخفافاً بالمقروّ و المدعوّ و المرثی«.و من أوضح تسویلات الشیطان: أنّ الرجل المتستّر قد تدعوه نفسه لأجل التفرّج و التنزّه و التلذذ إلی ما یوجب نشاطه و رفع الکسالة عنه من الزمزمة الملهیة، فیجعل ذلک فی بیت من الشعر المنظوم فی الحِکم و المراثی و نحوها، فیتغنی به، أو یحضر عند من یفعل ذلک.
60
و ربّما یُعِدّ مجلساً لأجل إحضار أصحاب الألحان، و یسمّیه »مجلس المرثیة« فیحصل له بذلک ما لا یحصل له من ضرب الأوتار من النشاط و الانبساط، و ربّما یبکی فی خلال ذلک لأجل الهموم المرکوزة فی قلبه، الغائبة عن خاطره، من فقد ما تستحضره القوی الشهویّة، و یتخیّل أنّه بکی فی المرثیة و فاز بالمرتبة العالیة، و قد أشرف علی النزول إلی درکات الهاویة; فلا ملجأ إلّا إلی اللّه من شرّ الشیطان و النفس الغاویة« (شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص298).
61
44. مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج8، ص57.
62
45. تهذیب الأحکام، ج6، ص359.
63
46. همان، ص61.
64
47. همان، ص63.
65
48. شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص156.
66
49. همان، ص63.
67
50. همان.
68
51. »ثم إنه یظهر من هذا و ما ذکر أخیرا من أن المراثی لیس فیها طرب أن نظره إلی المراثی المتعارفة لأهل الدیانة التی لا یقصدونها إلا للتفجع و کأنه لم یحدث فی عصره المراثی التی یکتفی بها أهل اللهو و المترفون من الرجال و النساء بها عن حضور مجالس اللهو و ضرب العود و الأوتار و التغنی بالقصب و المزمار کما هو الشائع فی زماننا الذی قد أخبر النبی ص بنظیره فی قوله یتخذون القرآن مزامیر کما أن زیارة سیدنا و مولانا أبی عبد الله(ع) صار سفرها من أسفار اللهو و النزاهة لکثیر من المترفین. و قد أخبر النبی ص بنظیره فی سفر الحج: و أنه یحج أغنیاء أمتی للنزهة و الأوساط للتجارة و الفقراء للسمعة و کان کلامه(ص) کالکتاب العزیز واردا فی مورد و جاریا فی نظیره« (شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص40).
69
52. کفایة الأحکام، ج1، ص428.
70
53. شیخ انصاری، المکاسب، ج1، ص147.
71
54. جامع الأخبار، ص49; کفایة الأحکام، ج1، ص432.
72
55. مجمع البیان، ج1، ص46.
73
56. کفایة الأحکام، ج1، ص432.
74
57. همان.
75
58. همان، ص433.
76
59. همان، ص434.
77
ORIGINAL_ARTICLE
آموزه اى نو در پدیده (حیله هاى شرعى)
بحث از روایى یا نارواییِ کاربستِ حیله هاى شرعى, همواره از مباحث جنجالى و پُر تنش در حوزه فقه اسلامى بوده است. فقیهان امامى در مواجهه با این پدیده, به دو گروهِ موافق و مخالف طبقه بندى مى گردند و هرکدام براى اثبات دیدگاه خویش, به دلایلى چنگ مى زنند. موافقان, عمدتاً با ادلّه نقلى و عقلى, در پیِ ایجادِ رهیافتى سازگارمند میان این گونه حیله ها با نظامِ حقوقیِ اسلام هستند. در برابر, مخالفان نیز با رویکردى فلسفه گرا و حکمت اندیش به شریعت, کاربستِ این گونه تقلّبات قانونى را نه تنها فى نفسه ناروا مى خوانند, که آن را با روح و جوهره شریعت نیز ناسازگار مى دانند. این نوشتار پس از بیان اندکى از دلایل دو طرف, چند گزاره را مفروض داشته و یک نظریه را نیز درافکنده است, اما مفروضات عبارت اند از:1 . هیچ کدام از ادلّه به گونه اى مطلق, مثِبت روایى حیله نیستند و هیچ کدام نارواییِ آن را اثبات نمى کنند;2 . میان فقیهان در مقام ثبوت, اختلافى در این موارد وجود ندارد:ییکم ـ حیله اى که به خودیِ خود مباح است و طریقى براى رسیدن به هدفِ مباح واقع شود, روا خواهد بود.دوم ـ حیله اى که به خودیِ خود حرام یا وسیله اى براى رسیدن به امرى حرام باشد, ناروا خواهد بود.اساسِ چالش, در مقام اثبات و درباره مصادیقى از حیله هاست که در گنجاندن آنها در زیر یکى از دو صنف, تردید رُخ مى دهد.اما نظریه این است که میانِ معناى اصطلاحى حیله شرعى با معناى لغویِ آن, درآمیختگیِ معنایى صورت گرفته است; چراکه توسل به حیله شرعى, ناشى از گونه اى نگرانى است که فردِ باورمند در برابر حکمى الزامى در خویش, احساس مى کند. اما اشخاصى که به انگیزه فریب کارى و نیرنگ بازى جهت رسیدن به کارى حرام, دست به حیله مى زنند, کارشان تنها مصداقِ حیله به معناى لغوى است; زیرا بهره گیرى چنین افرادى از حیله ها و قضایایى که ظاهرى شرعى دارند, به لحاظِ برداشتِ مثبَتى است که متشرّعان از حیله دارند. بنابراین هر آنچه در لسانِ فقیهان و متشرعان حیله شرعى خوانده مى شود سه صورت بیش ندارد:1. برخى از آنها حقیقتاً حیله شرعى اند (مواردى که دین داران باورمند براى رفع نگرانیِ معقول خود به کار مى بندند);2. دسته اى تنها مَجازاً حیله شرعى اند و در حقیقت, داخل در قلمرو حیله لغوى و عرفى (از نوعِ مذموم) هستند (کلاه شرعى);3. پاره اى نیز مجازاً مصداقِ حیله شرعى و حقیقتاً داخلِ در معناى لغوى و عرفى حیله ولى از نوع مباح و غیرمذمومِ آن هستند.
https://jf.isca.ac.ir/article_3110_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2010-03-21
98
183
حیله شرعى
کلاه شرعى
تقلب قانونى
خدعه فقهى
استنباط
احکام
غرض شارع
حسین
ناصری مقدم
naseri1962@um.ac.ir
1
AUTHOR
فهرست منابع
1
1. قرآن, ترجمه فولادوند, محمدمهدى, چاپ سوم: قم, دارالقرآن الکریم دفتر مطالعات, 1376 ش.
2
2. ابن ادریس حلى, محمد بن منصور بن احمد, السرائر الحاوى لتحریر الفتاوى,
3
چاپ دوم: قم, دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم,
4
1410هـ ق.
5
3. ـــــــــــــ, مستطرفات السرائر, انتشارات جامعه مدرسین قم, قم 1411 ق.
6
4. ابن بطه عکبرى, عبیداللّه بن محمد, زهیر شاویش, ابطال الحیل المکتب الاسلامى, چاپ دوم: بیروت 1403 ق.
7
5. ابن تیمیه حرانى, تقى الدین احمد بن عبدالحلیم, الفتاوى الکبرى, دارالمعرفه, بیروت.
8
6. ابن جوزى, ابوالفرج عبدالرحمن بن على, زاد المسیر فى علم التفسیر, عبدالرزاق المهدى, چاپ اول: بیروت, دار الکتاب العربى, 1422 ق.
9
7. ابن حمزه, محمد بن على بن حمزه طوسى, الوسیلة إلى نیل الفضیلة, شیخ محمد
10
حسون, چاپ اول: قم, مکتبة آیة اللّه المرعشى النجفى, 1408 ق.
11
8. ابن حنبل, ابوعبداللّه احمد شیبانى, مسند الامام احمد بن حنبل, مؤسسة قرطبه, مصر.
12
9. ابن خزیمه, ابوبکر محمد بن اسحاق, صحیح ابن خزیمه, د. محمد مصطفى الاعظمى, المکتب الاسلامى, بیروت, 1390 ق.
13
10. ابن زهره حلبى, حمزة بن على حسینى, غنیة النزوع إلى علمى الأصول و الفروع, چاپ اول: قم, مؤسسة امام صادق(ع), 1417 هـ ق.
14
11. ابن طاوس, رضى الدین على بن موسى, سعد السعود, انتشارات دارالذخائر, قم.
15
12. ابن طى فقعانى, زین الدین على بن على بن محمد بن طى, المسائل الفقهیة.
16
13. ابن عربى, ابوعبداللّه محیى الدین محمد, تفسیر ابن عربى, سمیر مصطفى رباب , چاپ اول: بیروت, دار احیاء التراث العربى, 1422 ق.
17
14. ابن قدامه مقدسى, عبداللّه بن احمد, المغنى فى فقه الامام احمد بن حنبل شیبانى, چاپ اول: بیروت, دارالفکر, 1405 ق.
18
15. ابن قیم جوزیه, شمس الدین محمد بن ابى بکر, اعلام الموقعین عن رب العالمین, طه عبدالرؤوف سعد, دارالجیل,بیروت 1973 م.
19
16. ابن تکثیر دمشقى, اسماعیل بن عمرو, تفسیر القرآن العظیم, محمد حسین شمس
20
الدین, دار الکتب العلمیة, چاپ اول: بیروت, منشورات محمدعلى بیضون, 1419
21
17. ابن ماجه قزوینى, محمد بن یزید, السنن, محمد فؤاد عبدالباقى, دارالفکر, بیروت.
22
18. ابن هائم, شهاب الدین احمد بن محمد, التبیان فى تفسیر غریب القرآن, چاپ اول:بیروت, دار الغرب الإسلامى, 1423 ق .
23
19. احسائى, ابن ابى جمهور, عوالى اللآلى, انتشارات سیدالشهداء(ع), قم, 1405 ق.
24
20. اردبیلى, احمد بن محمد, زبدة البیان فى أحکام القرآن, محمد باقر
25
بهبودى, چاپ اول: تهران, المکتبةالجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
26
21. ـــــــــــــ, مجمع الافئدة و البرهان فى شرح إرشاد الأذهان, آقا
27
مجتبى عراقى ـ شیخ على پناه اشتهاردى, آقا حسین یزدى اصفهانى, چاپ اول:
28
دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم, 1403 هـ ق.
29
22. اصفهانى کمپانى, شیخ محمدحسین, حاشیة کتاب المکاسب, عباس محمد آل سباع قطیفى, چاپ اول: قم, محقق, 1418 ق.
30
23. امام عسکرى, حسن بن على(ع), تفسیر الامام العسکرى(ع), انتشارات مدرسه امام مهدى(عج), قم, 1409 ق.
31
24. انصارى, مرتضى بن محمد امین, کتاب المکاسب, گروه پژوهش در کنگره, چاپ اول: قم, کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى, 1415 هـ ق.
32
25. ـــــــــــــ, کتاب الزکاة, گروه پژوهش در کنگره, چاپ اول: قم, کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى, 1415 هـ ق.
33
26. ایروانى, على بن عبدالحسین نجفى, حاشیة المکاسب.
34
27. بجنوردى, حسن بن آقا بزرگ موسوى, القواعد الفقهیة, مهدى مهریزى ـ محمد حسن درایتى, چاپ اول: قم, نشر الهادى, 1419 هـ ق.
35
28. بحرالعلوم, محمد بن محمد تقى, بلغة الفقیه, چاپ چهارم: تهران, منشورات مکتبة الصادق, 1403ق.
36
29. بحرانى, یوسف بن احمد بن ابراهیم, الحدائق الناضره فى أحکام العترة
37
الطاهرة, شیخ محمد تقى ایروانى, سید عبدالرزاق مقرم, چاپ اول: قم, دفتر
38
انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم, 4051ق .
39
30. بحیرى, محمد عبدالوهاب, حیله هاى شرعى ناسازگار با فلسفه فقه, ترجمه
40
حسین صابرى, چاپ اول: مشهد, انتشارات آستان قدس رضوى, 1376ش.
41
31. بخارى, محمد بن اسماعیل, الجامع الصحیح المختصر, د.مصطفى دیب البغا, چاپ دوم: یمامه ـ بیروت, دارابن کثیر, 1407ق.
42
32. بخش فرهنگى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم, ربا: پیشینه تاریخى ربا, ربا
43
در قرآن و سنت, انواع ربا و فرار از ربا, چاپ اول: قم, بوستان کتاب قم,
44
33. بیهقى, ابوبکر احمد بن حسین بن على, السنن الکبرى, محمد عبدالقادر عطا, مکتبة دارالباز, مکه, 1414 ق.
45
34. بیضاوى, عبداللّه بن عمر, أنوار التنزیل و أسرار التأویل, محمد
46
عبدالرحمن المرعشلى, چاپ اول: بیروت, دار احیاء التراث العربى, 1418ق.
47
35. تمیمى مغربى, نعمان بن محمد, دعائم الإسلام, دارالمعارف, مصر, 1385 ق.
48
36. جزائرى, سید نعمت اللّه, النور المبین فى قصص الأنبیاء و المرسلین, انتشارات کتابخانه آیت اللّه مرعشى, قم, 1404 ق.
49
37. جصاص, احمد بن على, احکام القرآن, محمد صادق قمحاوى, دار احیاء التراث العربى, بیروت, 1405 هـ. ق.
50
38. جوهرى, اسماعیل بن حماد, الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة, احمد بن
51
عبدالغفور عطار, چاپ چهارم: بیروت, دارالعلم للملایین, 1407ق .
52
39. حر عاملى, تفصیل وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعه, مؤسسه آل البیت(ع), قم, 1409 ق.
53
40. حربى, ابراهیم بن اسحاق, غریب الحدیث, د. سلیمان ابراهیم محمد العایر, چاپ اول: جده, دار المدنه, 1405 ق.
54
41. حکیم, سید محسن, مستمسک العروة الوثقى, چاپ اول: قم, مؤسسة دارالتفسیر, 1416 هـ ق.
55
42. حلى, حسن بن یوسف بن مطهر اسدى, إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان, شیخ
56
فارس حسون, چاپ اول: قم, دفتر انتشارت اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه
57
علمیه قم, 1410 ق.
58
43. ـــــــــــــ, تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة.
59
44. ـــــــــــــ, تذکره الفقهاء, چاپ اول: قم, گروه پژوهش مؤسسه آل البیت (ع), مؤسسه آل البیت(ع).
60
45. قواعد الأحکام فى معرفة الحلال و الحرام, چاپ اول: قم, گروه پژوهش دفتر
61
انتشارات اسلامى, دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه
62
قم, 1413 هـ ق.
63
46. ـــــــــــــ, مختلف الشیعه فى احکام الشریعه, چاپ دوم: قم, گروه
64
پژوهش دفتر انتشارات اسلامى, دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین
65
حوزه علمیه قم, 1413 هـ ق.
66
47. ـــــــــــــ, نهایة الاحکام فى معرفة الاحکام.
67
48. نهج الحق و کشف الصدق, مؤسسة دار الهجره, قم, 1407 ق.
68
49. حلى, نجم الدین جعفر بن حسن, شرائع الاسلام فى مسائل الحلال و الحرام, عبدالحسین.
69
50. ـــــــــــــ, المختصر النافع فى فقه الامامیة, چاپ ششم; قم, مؤسسة المطبوعات الدینیه, 1418 هـ ق.
70
51. حِمیَرى قمى, عبداللّه بن جعفر, قرب الاسناد, انتشارات کتابخانه نینوى, تهران.
71
52. خمینى, سید روح اللّه موسوى, تحریر الوسیلة, چاپ اول: قم, مؤسسة دارالعلم.
72
53. ـــــــــــــ, الرسائل العشر, گروه پژوهش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
73
خمینى, چاپ اول: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1420ق.
74
54. ـــــــــــــ, کتاب البیع, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
75
55. ـــــــــــــ, المکاسب المحرمة, گروه پژوهش مؤسسه تنظیم و نشر آثار
76
امام خمینى, چاپ اول, قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1415ق.
77
56. خوانسارى, سیداحمد, جامع المدارک فى شرح مختصر النافع, على اکبر غفارى, چاپ دوم: قم, مؤسسه اسماعیلیان, 1405ق.
78
57. خویى, سید ابوالقاسم موسوى, صراط النجاة, موسى مفیدالدین عاصى عاملى, چاپ اول: قم, مکتب نشر المنتخب, 1416 ق.
79
58. ـــــــــــــ, مصباح الفقاهة, شیخ محمد على توحیدى.
80
59. راشد صیمرى, مفلح بن حسن (حسین), غایة المرام فى شرح شرائع الإسلام, جعفر کوثرانى عاملى, چاپ اول: بیروت, دار الهادى, 1420ق.
81
60. راغب اصفهانى, حسین بن محمد, المفردات فى غریب القرآن, چاپ اول: دمشق ـ بیروت, دارالعلم ـ الدار الشامیة, 1412 ق.
82
61. راوندى, قطب الدین, فقه القرآن, انتشارات کتابخانه آیت اللّه مرعشى, قم, 1405 ق.
83
62. رضى, محمد بن حسین موسوى, نهج البلاغه, صبحى صالح, انتشارت دارالهجرة, قم.
84
63. زمخشرى, محمود, الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل, چاپ سوم: بیروت, دارالکتاب العربى, 1407 ق.
85
64. سبزوارى, سید عبدالأعلى, مهذب الاحکام فى بیان الحلال و الحرام, چاپ چهار: قم, مؤسسة المنار, دفترآیه اللّه سبزوارى, 1413 هـ ق.
86
65. سرخسى, شمس الدین محمد بن احمد, المبسوط, دارالمعرفة, بیروت.
87
66. سمرقندى, نصر بن محمد بن احمد, بحر العلوم, چاپ اول: بیروت, دارالفکر, 1416 ق.
88
67. شبّر سید عبداللّه, الجوهر الثمین فى تفسیر الکتاب المبین, چاپ اول: کویت, مکتبة الالفین, 1407 ق.
89
68. شریف لاهیجى, محمد بن على, تفسیر شریف لاهیجى, میر جلال الدین حسینى ارموى (محدث), چاپ اول: تهران, دفتر نشر داد, 1373ش.
90
69. شریف مرتضى, على بن حسین موسوى, جمل العلم و العمل.
91
70. ـــــــــــــ, رسائل الشریف المرتضى, سید مهدى رجایى, چاپ اول: قم, دارالقرآن الکریم, 1405 هـ ق.
92
71.ـــــــــــــ, المسائل الناصریات, چاپ اول, تهران, مرکز پژوهش و تحقیقات علمى, رابطة الثقافة و العلاقات الاسلامیه, 1417 هـ ق.
93
72. شهید اول, محمد بن مکى عاملى, الدروس الشرعیه فى فقه الامامیة, چاپ
94
دوم: قم, دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزٌه علمیه قم,
95
1417 هـ ق.
96
73. ـــــــــــــ, القواعد و الفوائد, سید عبدالهادى حکیم, چاپ اول: قم, کتابفروشى مفید.
97
74. ـــــــــــــ, اللمعة الدمشقیه فى فقه الامامیة, محمد تقى مروارید,
98
على اصغر مروارید, چاپ اول: بیروت, دارالتراث ـ الدار الاسلامیه, 1410ق.
99
75. شهید ثانى, زین الدین بن على بن احمد عاملى, مسالک الافهام الى تنقیح
100
شرائع الاسلام, چاپ اول: قم, گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى, مؤسسة المعارف
101
الاسلامیه, 1413ق.
102
76. ـــــــــــــ, الروضه البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة, سید محمد کلانتر, چاپ اول: قم, کتابفروشى داورى, 1410 ق.
103
77. صدوق, محمد بن على بن بابویه, الخصال, انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم, قم, 1403 ق.
104
78. ـــــــــــــ, المقنع, چاپ اول: قم, گروه پژوهش مؤسسه امام هادى(ع), مؤسسه امام هادى(ع), 1415ق.
105
79.ـــــــــــــ, من لا یحضره الفقیه, انتشارات جامعه مدرسین قم, قم, 1413 ق.
106
80. طباطبایى, على بن محمد, ریاض المسائل فى تحقیق الأحکام بالدلائل, محمد
107
بهره مند, محسن قدیرى, کریم انصارى, على مروارید, چاپ اول: قم, مؤسسة آل
108
البیت(ع), 1418ق.
109
81. طباطبایى, محمد حسین, المیزان فى تفسیر القرآن, چاپ پنجم: قم, دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزٌه علمیه قم, 1417 ق.
110
82. طبرسى, امین الاسلام فضل بن حسن, تفسیر جوامع الجامع, چاپ اول: تهران, انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم, 1377 .
111
83. ـــــــــــــ, المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف, مدیر شانه چى, واعظ
112
زاده ,زاهدى, دکتر مصطفوى,دکتر فاطمى, دکتر موحد, سیدمهدى رجایى, چاپ اول:
113
مشهد, مجمع البحوث الاسلامیه, 1410ق.
114
84. ـــــــــــــ, مجمع البیان فى تفسیر القرآن, چاپ سوم: تهران, انتشارات ناصر خسرو, 1372 ش.
115
85. طبرى, ابوجعفر محمد بن جریر, جامع البیان فى تفسیر القرآن, دارالمعرفة, چاپ اول: بیروت, 1412 ق.
116
86. طریحى, فخرالدین, مجمع البحرین, احمد حسینى, مکتب نشر الثقافة الاسلامیة, 1408 ق.
117
87. طوسى, ابوجعفر محمد بن حسن, التبیان فى تفسیر القرآن, بیروت, داراحیاء التراث العربى.
118
88.ـــــــــــــ, تهذیب الاحکام, دارالکتب الاسلامیة, چاپ چهارم: تهران, 1365 ش.
119
89. ـــــــــــــ, الخلاف, شیخ على خراسانى, سید جواد شهرستانى, شیخ مهدى
120
طه نجف, شیخ مجتبى عراقى, چاپ اول: قم, دفتر انتشارات اسلامى وابسته به
121
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم, 1407 ق.
122
90. ـــــــــــــ, الفهرست, المکتبة الرضویة, نجف.
123
91. ـــــــــــــ, المبسوط فى فقه الامامیة, سیدمحمد تقى کشفى, چاپ سوم: تهران, المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة, 1387.
124
92. عاملى, جواد بن محمد حسینى, مفتاح الکرامة فى شرح قواعد العلاّ مة.
125
93. على بن جعفر(ع), مسائل على بن جعفر, مؤسسة آل البیت(ع), قم, 1409 ق.
126
94. عیاشى, محمد بن مسعود سلمى سمرقندى, کتاب التفسیر, سیدهاشم رسولى محلاتى, چاپخانه علمیه, تهران, 1380 ق.
127
95. فاضل مقداد, جمال الدین مقداد بن عبداللّه, نضد القواعد الفقهیة على
128
مذهب الامامیة, سید عبداللطیف حسینى کوهکمرى, کتابخانه آیة اللّه مرعشى
129
نجفى, قم, 1403ق.
130
96. فاضل هندى, محمد بن حسن بن محمد اصفهانى, کشف اللثام و الإبهام عن
131
قواعد الاحکام, چاپ اول: قم, گروه پژوهش دفتر انتشارت اسلامى, دفتر
132
انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم, 1416ق.
133
97. فخر المحققین, محمد بن حسن بن یوسف حلى, ایضاح الفوائد فى شرح مشکلات
134
القواعد, حسین موسوى کرمانى, على پناه اشتهاردى, عبدالرحیم بروجردى, چاپ
135
اول: قم, مؤسسه اسماعیلیان, 1378ق.
136
98. فراهیدى, خلیل بن احمد, کتاب العین, مهدى مخزومى ـ ابراهیم سامرایى, مؤسسه دار الهجرة, چاپ دوم: ایران, 1409 ـ 1410 ق.
137
99. فیض کاشانى, محمد محسن, تفسیر الصافى, حسین اعلمى, چاپ دوم: تهران, انتشارات الصدر, 1415 ق.
138
100. فیض ـــــــــــــــــــــ, مفاتیح الشرائع.
139
101. قرطبى, محمد بن احمد, الجامع لاحکام القرآن, چاپ اول: تهران, انتشارات ناصرخسرو, 1364 ش.
140
102. قمى, ابوالقاسم بن محمد حسن گیلانى, جامع الشتات فى أجوبة السؤالات, مرتضى رضوى, چاپ اول:تهران, مؤسسه کیهان, 1413ق.
141
103. قمى, على بن ابراهیم, تفسیر القمى, سید طیب موسوى جزایرى, چاپ چهارم: قم, دارالکتاب, 1367 ش.
142
104. کرکى, على بن حسین عاملى, جامع المقاصد فى شرح القواعد, چاپ دوم: قم, گروه پژوهش مؤسسه آل البیت(ع), مؤسسه آل البیت(ع), 1414ق.
143
105. کلینى, محمد بن یعقوب, الکافى, دارالکتب الاسلامیة, تهران, 1365ق.
144
106. کمالان, سید مهدى, قانون مجازات اسلامى, چاپ دوم: تهران, انتشارات کمالان, 1385 ش.
145
107. گنابادى, سلطان محمد, تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة, چاپ دوم: بیروت, مؤسسة الاعلمى للمطبوعات, 1408 ق.
146
108. مجلسى, محمدباقر بن محمدتقى, بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع), مؤسسة الوفاء, بیروت, 1404 ق.
147
109. ـــــــــــــــ, مرآة العقول فى شرح أخبار آل الرسول, سیدهاشم رسولى, چاپ دوم: تهران, دارالکتب الاسلامیة, 1404 ق.
148
110. مراغى, سید میر عبدالفتاح بن على حسینى, العناوین الفقهیة.
149
111. مطهرى, مرتضى, ربا, بانک و بیمه, انتشارات صدرا, تهران, 1364ش.
150
112. مغنیه, محمدجواد, فقه الامام الصادق(ع), چاپ دوم: قم, مؤسسه انصاریان, 1421 ق.
151
113. مفید, محمدبن محمدبن نعمان عکبرى, المسائل الصاغانیة, انتشارات کنگره جهانى شیخ مفید, قم, 1413 ق.
152
114. ـــــــــــــ, المقنعة, چاپ اول: قم, کنگره جهانى هزاره شیخ مفید, 1413ق.
153
115. مکارم شیرازى, ناصر, تفسیر نمونه, چاپ اول: تهران, دارالکتب الاسلامیة, 1374 ش.
154
116. ـــــــــــــ, حیله هاى شرعى و چاره جویى هاى صحیح در فقه اسلامى,
155
(ابوالقاسم علیان نژادى), چاپ اول, قم, مدرسة الامام على بن ابى طالب(ع),
156
117. ـــــــــــــ, القواعد الفقهیة, چاپ سوم: قم, مدرسة امام امیرالمؤمنین (ع), 1411ق.
157
118. میرزا خسروانى, على رضا, تفسیر خسروى, محمدباقر بهبودى, چاپ اول: تهران, انتشارات اسلامیة, 1390 ق.
158
119. نجفى, محمد حسن بن باقر, جواهر الکلام فى شرح شرائع الاسلام, شیخ عباس قوچانى, چاپ هفتم: بیروت, دار إحیاء التراث العربى.
159
120. نراقى, مولى احمد بن محمدمهدى, عوائد الایام فى بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام.
160
121. نورى, میرزا حسین, مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل, مؤسسه آل البیت(ع), قم, 1408ق.
161
122. نیشابورى, مسلم بن حجاج, صحیح مسلم, محمدفؤاد عبدالباقى, بیروت, داراحیاء التراث العربى.
162
123. وحید بهبهانى, محمدباقر بن محمد اکمل, حاشیة مجمع الافئدة و البرهان,
163
چاپ اول: قم,گروه پژوهش مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانى, مؤسسة العلامة
164
المجدد الوحید البهبهانى, 1417 ق.
165
124. ـــــــــــــ, الرسائل أقهیه.
166
125. ـــــــــــــ, أوائد الحائریة, چاپ اول: قم, مجمع الفکر الاسلامى, 1415ق.
167
126. یزدى, سید محمد کاظم بن عبدالعظیم طباطبایى, تکملة العروة الوثقى.
168
127. ـــــــــــــ, حاشیة المکاسب.
169
128. ـــــــــــــ, العروة الوثقى, چاپ دوم: بیروت, مؤسسة الاعلمى للمطبوعات, 1409ق
170
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه سنت, اجماع و عقل در معاملات
روش شناسى از علوم ضرورى و کاربردى در شاخه هاى مختلف علمى است و هر علمى به حسب گزاره ها, اهداف و سنخ قضایاى آن روش هاى خاصى را مى طلبد. فقه و اصول و در نهایت اجتهاد از این قاعده مستثنى نیست. با این حال مورد غفلت قرار گرفته و کمتر بدان پرداخته شده است. مجله (کاوشى نو در فقه) بر آن است تا با ارائه دیدگاه هاى علمى بزرگان و صاحب نظرانى که داراى سبک علمى هستند, قدم هایى را در این راستا بردارد. آنچه که در پیش رو دارید, تقریر درس مکاسب آیت اللّه مددى است که بیانگر روش اجتهادى وى و جایگاه قرآن در فقاهت از دیدگاه ایشان است که به قلم فاضل محترم آقاى سلمان دهشور نگاشته شده است.
https://jf.isca.ac.ir/article_3111_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2010-03-21
184
221
قرآن
فقاهت
روش شناسى
سبک علمى
مکاسب
1. عیون اخبار الرضا, ج2, ص45, باب 31, باب فیما جاء عن الرضا(ع) من الاخبار المنثورة; وسائل الشیعة, ج17, باب جواز مبایعة المضطر والربح, ص448.
1
2. کافى, ج1, باب التفویض الى رسول الله والى الائمة, ص265.
2
3. بصائر الدرجات, ص387.
3
4. همان, ص383.
4
5. کافى, ج1, ص265.
5
6. اختصاص, ص332.
6
7. براى تحقیق بیشتر درباره همه اقسام جعل رسول الله و اقسام تفویض, نک: علامه مجلسى, مرآت العقول, ج3, باب التفویض الى النبى والائمة, ص143. وى در این باب, هشت شأن از شئون ولایتى را که خداوند به رسول الله(ص) تفویض نموده را بیان کرده است و دو قسمت آن به بحث ما ارتباط دارد.
7
8. کافى, ج3, ص273.
8
9. التهذیب, ج7, باب من الزیادات, ص230 .
9
10. کافى, ج1, باب اختلاف الحدیث, ص64; وسائل الشیعة, ج27, ص108.
10
11. کافى, ج5, باب الضرار, ص292.
11
12. من لا یحضره الفقیه, ج1, ص33.
12
13. همان.
13
14. سوره توبه, آیه 122.
14
15. کافى, ج1, باب ما امر النبى(ص) بالنصیحة لائمة المسلمین ولزوم جماعتهم, ص403; وسائل الشیعة, ج27, باب وجوب العمل باحادیث النبى والائمة…, ص89 .
15
16. وسائل الشیعة, ج27, باب وجوب العمل باحادیث النبى والائمة, ص99, نقلاً عن اربعین الشهید الثانى.
16
17. تهذیب, ج4, باب الخراج وعمارة الارضین, ص119.
17
18. از بصره تا حدود بالاى بغداد فعلى, عراق قدیم بود و شهر تکریت امروز, جزو عراق نبود و آخر مرز عراق تکریت بود, این حد را عراق مى گفتند. اگر از روى نقشه نگاه کنیم, در رشته کوه هاى زاگرس, آن قسمتى که دامنه کوه پایین مى آید را عراق عرب مى گفتند و طرف دیگر را که شامل اصفهان و قم بود, عراق عجم مى گفتند که یکى از این شهرهاى عراق عجم, سلطان آباد بود که الآن اسمش اراک است که فارسى عراق است.
18
19. چنین مطلبى پیدا نشد و درباره اولین خمس این طور نوشته شده: محمد بن عبدالله جحش مى گوید: در جاهلیت رسم بود که یک چهارم غنائم را براى رؤسا برمى داشتند و چون عبدالله بن جحش از (سریه) نخله مراجعت کرد, غنایم را پنج بخش نموده و چهار بخش آن را تقسیم کرد و این نخستین خمسى بود که در اسلام صورت گرفت و بعدها آیه (واعلموا انما غنمتم من شىء فان لله خمسه وللرسول) نازل شد. لازم به توضیح است که عبدالله بن جحش رئیس گروهى بود که به دستور پیامبر براى جمع آورى اطلاعات رفته بودند ولى خودسرانه جنگ کردند (مغازى, ج1, ص18).
19
20. طبقات الکبرى, ج5, ص143.
20
21. فرائد, ج1, ص79.
21
22. بحارالانوار, ج2, ص304, عن العبد الصالح.
22
23. تحف العقول, ص 458, ابتداى رساله امام هادى(ع) در نفى جبر و تفویض, (قد اجتمعت الامة قاطبة لاختلاف بینهم ان القرآن حق لاریب فیه).
23
24. همان, ص238, عن موسى بن جعفر(ع): (جمیع امور الادیان اربعة امر لا اختلاف فیه).
24
25. رجال الکشى, ص224.
25
26. همان.
26
27. طولانى ترین زمان خلافت در کشورهاى اسلامى براى عباسى هاست. حکومت آنان از سال 132 با آمدن سفاح شروع و در سال 656 با مرگ مستنصر در بغداد تمام شد, اما در مصر ادامه پیدا کرد. عباسى ها تا سال 1000 و چند سال بعد از آن در مصر هم بودند ما در مجموع جهان اسلام حکومتى به این طولانى نداریم. لذا بزرگترین عارفان اسلام مثل جنید که به سیدالعارفین معروف است یا حلاج معروف و بزرگترین فقها و محدثین مثل احمد حنبل و به طور کلى هر چیزى را در درجه اعلا در بغداد دیده مى شوند.
27
28. تهذیب, ج8, باب الخلع والمباراة, ص98; وسائل الشیعة, ج22, باب ان المختلعة لاتبین حتى تتبع, ص285.
28
29. الامالى, المجلس الثالث والتسعون, ص639.
29
30. ذهبى, میزان الاعتدال, ج 3, ص 149.
30
31. تهذیب, ج1, باب تطهیر الثیاب وغیرها من النجاسات, ص261.
31
32. بلکه شیخ در خلاف, حکم ولوغ خنزیر را به کلب ملحق کرده اند.
32
33. محقق روایت را آورده ولى مطلب را مسکوت گذاشته است.
33
34. منتهى المطلب, ج3, ص341.
34
ORIGINAL_ARTICLE
گزارش علمى از کنفرانس اعتبار و جایگاه علم نجوم در تعیین ماه هاى قمرى (جدلیة العلاقة بین الفلک و الفقه و شرعیة علم الفلک فى تحدید المواقیت الشرعیة)
https://jf.isca.ac.ir/article_3112_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2010-03-21
222
266
رضا
اسلامی
1
AUTHOR