ORIGINAL_ARTICLE
استناد به ادله ظنى در اصول فقه
در عصر حاضر، اعتماد بر حجتهاى ظنى همچون خبر واحد، در اثبات گزارههاى اصول فقهى، مورد تسالم است و معمولاً به بررسى آن نمىپردازند. اما در میان پیشینیان اصولى، از زمان سید مرتضى)ره( تا زمان نزدیک به دوره صاحب معالم، شهرت یا حتى تسالم را مىتوان بر عدم اعتبار ظنون در اصول فقه، تلقى کرد. از بازخوانى اقوال و ادله در این موضوع، روشن مىشود که براى قضاوت در »امکان اعتبار ادله ظنى« در اثبات یا ردّ مسائل اصول فقهى، باید به ادله اثبات هر دلیل ظنى به طور خاص، مراجعه کرد. اثبات اعتبار یک دلیل ظنى براى اثبات یا ردّ مسائل فقهى، اعتبار آن را نسبت به مسائل اصولى ثابت نمىکند. 1 این مطلب به بخش ادراکات اعتبارى در اصول فقه مربوط است. در بخش ادراکات حقیقى آن، امکان راهیابى ادله ظنى وجود ندارد.
https://jf.isca.ac.ir/article_2978_66c68dac2bdf039bc590284fd7773e44.pdf
2013-03-21
4
20
ادله ظنى
اصول فقه
حجیت
خبر واحد
سیف الله
صرامی
sarrami.sayfollah@isca.ac.ir
1
عضو هیأت علمى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى
AUTHOR
یادداشتهاى توضیحى:
1
1. مقاله حاضر برگرفته از پژوهشى است که در پژوهشکده فقه و حقوق، در گروه دانشهاى وابسته به فقه، تحت عنوان »منابع و ادله اصول فقه« در حال انجام است.
2
2. »اللهم الا ان یقول جوّزوا ان یکلف الله تعالى من ظن بامارة مخصوصه.... «
3
3. و نیز بنگرید به: ص 156 و 157.
4
4. ابواب المقدمات، 6 - باب ما یعالج به تعارض الروایات... .
5
5. صاحب اوثق الوسائل از برخى نقل مىکند که در تمسک به آیه نبأ، براى اثبات حجیت خبر واحد، به ظنى بودن دلالت آیه اشاره کردهاند و آن را اشکال استدلال به آیه دانستهاند. اما خود او این سخن را با توصیف »ضعیف جداً« رد مىکند. ر. ک. موسوى تبریزى، موسى بن جعفر: اوثق الوسائل فى شرح الرسائل، کتبى نجفى، قم، 1369، ص 78. شاید مراد وى از صاحب این سخن یا ناقل آن، صاحب قوانین باشد; زیرا وى در همین مقام مىگوید: »ثم ان هذا الاستدلال انما ینهض على من جوز العمل بالمفاهیم وبالظن الحاصل من الظواهر فى مسائل الاصول....« )ر. ک. قمى، میرزا ابوالقاسم: قوانین الاصول، اسلامیه، تهران، 1378ق. ج1، ص 434. )
6
6. کسانى مانند شیخ محمد حسین اصفهانى )ره( که سیره عقلا را همان حکم عقل عملى در مشهورات به اصطلاح منطق مىدانند، آن را عقلى قطعى قلمداد مىکنند. اما کسانى که حجیت سیره عقلا را بر پایه معاصرت رفتار یا ارتکاز عقلایى با زمان شارع و سپس اثبات امضاى شارع براى آن مىدانند، امکان راه یافتن ظن را به آن باز کردهاند; هم از جهت اثبات معاصرت که ممکن است بر اساس نکته استصحاب قهقرایى باشد و هم به لحاظ دلالت سکوتى بر موافقت شارع. )ر. ک. بحوث فى الاصول، ج4، ص234)
7
7. به این مهم در اصل تحقیقى که مقاله پیشرو از آن گرفته شده، پرداختهایم.
8
8. معانى اعتبارى را در این منابع ببینید: طباطبایى: نهایة الحکمه، بى تا، ص 227 به بعد; و مصباح یزدى: 1405، ص 388 به بعد.
9
9. این مباحث و موضوعات آن حتى به معنایى که خود ایشان براى اعتبارى ذکر کردهاند، نمىتواند اعتبارى باشد; وگرنه همه علوم اعتبارى هستند. )بنگرید به: همان ص 52 به بعد. )
10
منابع:
11
1. انصارى، شیخ مرتضى: فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامى، قم، چاپ اول، 1377.
12
2. بهائى، محمد)شیخ بهایى(: زبده الاصول، مرصاد، قم، 1381.
13
3. حسنى، سید محمدرضا، و علىپور، مهدى)به کوشش(: جایگاهشناسى علم اصول، مرکز مدیریت حوزه علمیه، قم، 1385.
14
4. حلى، علامه حسن بن یوسف: مبادىء الوصول، مکتب الاعلام الاسلامى، قم، 1404ه.ق.
15
5. حلى، محقق، جعفر بن حسن: معارج الاصول، آل البیت)ع(، چاپ اول، 1403ه.ق.
16
6. خراسانى، محمد کاظم)آخوند(: کفایة الاصول، آل البیت)ع(، قم، چاپ اول، 1417ه.ق.
17
7. رازى نجفى اصفهانى، الشیخ محمد تقى: هدایة المسترشدین، جماعة المدرسین، قم، چاپ اول، 1421ه.ق.
18
8. صرّامى، سیف الله: منابع قانونگذارى در حکومت اسلامى، بوستان کتاب، قم، 1382.
19
9. -: جایگاه ادراکات حقیقى و اعتبارى در علم اصول فقه نزد علامه طباطبایى، پژوهش و حوزه، 1385، شمارهى 2827.
20
10. طباطبائى، سید محمد حسین)علامه(: نهایة الحکمة، دار التبلیغ الاسلامى، قم، بى تا.
21
11. طباطبایى بروجردى، حاج آقا حسین: جامع احادیث الشیعه بى نا، قم، چاپ اول، 1399ه.ق.
22
12. طوسى، محمد بن حسن: عدة الاصول، تصحیح محمد رضا انصارى قمى، قم، 1417ه.ق.
23
13. عاملى، حسن بن زینالدین: معالم الدین، جماعة المدرسین، قم، چاپ اول، 1365.
24
14. عراقى، آقا ضیاء: نهایة الافکار، جماعه المدرسین، قم، چاپ اول، 1405ه.ق.
25
15. علم الهدى، سید مرتضى: الذریعة الى اصول الشریعة، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول، 1346.
26
16. قمى، میرزا ابوالقاسم: قوانین الاصول، بى تا، خطى دو جلدى کامل بدون حاشیه، موجود در کتابخانه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى به شماره 39/4.
27
17. کاظمى، محمد على: فوائد الاصول)تقریرات درس محقق نایینى(، جماعة المدرسین، قم، چاپ اول، 1406ه.ق.
28
18. مصباح یزدى، محمد تقى: تعلیقة على نهایة الحکمه، مؤسسه در راه حق، قم، 1405ه.ق.
29
19. موسوى تبریزى، موسى بن جعفر: اوثق الوسائل فى شرح الرسائل، کتبى نجفى، قم، 1369.
30
20. موسوى قزوینى، السید على: تعلیقة على معالم الاصول ]الدین[، جماعة المدرسین، قم، 1422ه.ق
31
ORIGINAL_ARTICLE
نقش امتنانیت دلیل در محدودسازى حکم
نقش امتنانى بودن دلیل در محدودسازى حکم و منع از جریان احکام امتنانى مثل اصل برائت و... در موارد خلاف امتنان، اولین بار توسط شیخ انصارى مطرح شد و در میان فقیهان متأخر از وى شهرت یافت; ولى در عصر حاضر برخى از فقها همانند امام خمینى و متأخران از ایشان با آن مخالفت کردهاند. این مقاله با پیشفرض امکان وجود امتنانیت خاص در برخى از ادله احکام در پى اثبات نقش امتنانیت ادله در مقدار دلالت دلیل، تنظیم گردیده است. نوآورى این مقاله عبارت است از تحلیل نظریه شیخ انصارى »قدس سره« مبنى بر عدم جریان ادله امتنانى در موارد خلاف امتنان، و تقریر و توجیه اصولى آن به همراه تحلیل نظریه رقیب )نظریه امام خمینى »قدس سره« و بررسى تفصیلى ادله و در نهایت نقد آنها.رهیافت نگارنده در این مقاله، اثبات تأثیر امتنانى بودن دلیل در محدود سازى حکم از طریق محدودیت دلالت دلیل و سلب اطلاق آن است; نه از طریق علیت امتنان براى احکام امتنانى که مورد اشکال امام خمینى است.
https://jf.isca.ac.ir/article_2979_4068ffb945055027a1b1b07e352354ec.pdf
2013-03-21
21
44
امتنان
حکم امتنانى
مقام امتنان
محمد علی
خادمی کوشا
1
هیأت علمى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى
AUTHOR
منابع:
1
1. آخوند خراسانى، ملا محمدکاظم: کفایة الاصول، مؤسسه آلالبیت)ع(، قم، چاپ اول، 1409ه.ق.
2
2. آشتیانى، میرزا محمدحسن (1319ه.ق(: بحر الفوائد فى شرح الفرائد، چاپ سنگى.
3
3. ابنزهره ابوالمکارم حمزه بن على (585ه.ق(: غنیة النزوع إلى علمى الأصول
4
و الفروع، در یک جلد، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم، ایران، اول،
5
1417ه.ق.
6
4. اردبیلى، احمد (993ه.ق(: زبدة البیان فى احکام القرآن، المکتبة الجعفریه، تهران.
7
5. -: مجمع الفائدة و البرهان فى شرح ارشاد الاذهان، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1402ه.ق.
8
6. اصفهانى، محمدتقى (1248ه.ق(: هدایة المسترشدین فى شرح معالم الدین، مؤسسه آلالبیت، قم.
9
7. امام خمینى: المکاسب المحرمه، مؤسسه اسماعیلیان، قم، 1410ه.ق.
10
8. امام خمینى، روح الله موسوى (1410ه.ق(: کتاب البیع، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران، اول، 1421ه.ق.
11
9. انصارى، شیخ مرتضى: رسالة فى قاعدة لاضرر )ضمن رسائل فقهیه شیخ انصارى(.
12
10. انصارى، شیخ مرتضى (1281 ه(: رسائل فقهیه، کنگره شیخ انصارى، قم، 1414ه.ق.
13
11. -: فرائد الاصول، مجمع الفکر الاسلامى، قم، 1419ه.ق.
14
12. -: کتاب المکاسب، کنگره شیخ انصارى، قم، 1415ه.ق.
15
13. -: مطارح الانظار، چاپ سنگى.
16
14. بحرانى، یوسف، (1186ه.ق(: الحدائق الناضرة فى احکام العترة الطاهرة، انتشارات جامعه مدرسین، قم.
17
15. بروجردى، محمدتقى: نهایة الافکار )تقریرات بحث آقا ضیاء(، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1405ه.ق.
18
16. تبریزى، موسوى: اوثق الوسائل، چاپ سنگى.
19
17. تسترى کاظمیى، شیخ اسدالله: مقابس الانوار و نفائس الاسرار، چاپ سنگى.
20
18. تقدیرى: کتاب البیع )تقریرات درس امام خمینى( مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران، چاپ اول.
21
19. تونى، عبدالله بن محمد: الوافیة فى اصول الفقه، مجمع الفکر الاسلامى، قم، 1412ه.ق.
22
20. حائرى، محمدحسین (1250ه.ق(: الفصول الغرویة فى الاصول الفقهیة، داراحیاء العلوم الاسلامیه، قم، 1404ه.ق.
23
21. حائرى یزدى، عبدالکریم (1355ه.ق(: درر الفوائد، انتشارات جامعه مدرسین، قم.
24
22. حکیم، سید محسن (1390ه.ق(: حقایق الاصول، کتاب فروشى بصیرتى، قم.
25
23. حلى، علامه ابومنصور حسن بن یوسف بن مطهر الاسدى )م 726ه.ق(: تذکرة الفقهاء، )ط ج( مؤسسه آلالبیت ع، قم ط اول: 1414.
26
24. -: مختلف الشیعة فى أحکام الشریعة، 9 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ایران، دوم، 1413ه.ق.
27
25. -: منتهى المطلب، )ط ج( مجمع البحوث الاسلامیه، مشهد، ط اول، 1412ه.ق.
28
26. خاجوئى مازندرانى، محمداسماعیل (1173ه.ق(، الرسائل الفقهیه، دارالکتب الاسلامى، قم، 1411ه.ق.
29
27. خادمى کوشا، محمدعلى: مفهومشناسى احکام امتنانى، فقه کاوشى نو در فقه اسلامى 1391، شماره 74.
30
28. خمینى، سید مصطفى (1398ه.ق(: تحریرات فى الاصول، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، 1418ه.ق.
31
29. خوانسارى، حسین بن جمالالدین: مشارق الشموس، مؤسسه آل البیت)ع( )چاپ سنگى(
32
301. خویى، سیدابوالقاسم: اجود التقریرات )تقریرات بحث محقق نائینى( مؤسسه مطبوعات دینى، قم، 1369 ش.
33
32. -: موسوعة الامام الخوئى، 33 جلد، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئى ره، قم، ایران، اول، 1418ه.ق.
34
33. سبزوارى محمد باقر )م 1090ه.ق(: ذخیرة المعاد فى شرح الارشاد، مؤسسه آلالبیت، 7 )چاپ سنگى( - عربى 3 مجلد.
35
34. سیستانى، سیدعلى: قاعدة لاضرر و لاضرار، کتابخانه آیت الله سیستانى، قم، 1414ه.ق.
36
35. سیورى، فاضل مقداد: التنقیح الرائع، کتابخانه آیتالله مرعضى، قمع 1404ه.ق.
37
36. سیوطى، : جلال الدین (911ه.ق. (، الاتقان فى علوم القرآن، دارالفکر، بیروت، 1416ه.ق.
38
37. شماره 22، آخوند خراسانى، ملامحمدکاظم... .
39
38. شهید ثانى، زینالدین جبعى عاملى (965ه.ق(: مسالک الافهام، مؤسسه معارف اسلامى، قم، 1413ه.ق.
40
39. شیخ صدوق محمد بن على بن بابویه (381 ه(: من لایحضره الفقیه، جامعه مدرسین، قم، 1404ه.ق، عربى، 4 مجلد.
41
40. شیخ طوسى، ابوجعفر محمد بن الحسن )م460ه.ق(: تهذیب الاحکام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چهارم، 1407ه.ق.
42
41. -: العدة فى الاصول الفقه، مؤسسه آل البیت )بى تا(.
43
42. طباطبایى، سید على )م1231ه.ق(: ریاض المسائل، مؤسسه انتشارات اسلامى )جامعه مدرسین(، قم، ط اول، 1412ه.ق.
44
43. طباطبایى، سیدمحمدرضا، تنقیح الاصول )تقریر درس آقاضیاء عراقى( چاپخانه حیدرى، نجفع 1371ه.ق.
45
44. طباطبایى کربلایى، سید محمد )حدود 1229ه.ق(، مفاتیح الاصول، چاپ سنگى.
46
45. عاملى)شیخ بهاءالدین( محمد: الحاشیة على کتاب من لایحضره الفقیه، کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى، قم، 1424ه.ق.
47
46. علم الهدى، سیدمرتضى على بن حسین موسوى: المسائل الناصریات، یک جلد،
48
رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة، تهران، ایران، اول، 1417ه.ق.
49
47. فشارکى، سید محمد (1316ه.ق(: الرسائل الفشارکیه، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1413ه.ق.
50
48. قمى سبزوارى، على مؤمن: جامع الخلاف و الوفاق، زمینهسازان ظهور امام عصر)ع(، قم، اول، 1421ه.ق.
51
49. قمى گیلانى )میرزاى قمّى(، ابوالقاسم بن محمد حسن (1232ه.ق(: غنائم
52
الأیّام فى مسائل الحلال و الحرام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه
53
علمیه قم، اول، 1417ه.ق.
54
50. کاشف الغطاء نجفى، على بن محمدرضا بن هادى: النور الساطع فى الفقه النافع، 2 جلد، مطبعة الآداب، نجف اشرف، عراق، اول، 1381ه.ق.
55
51. کاظمى خراسانى، محمد على: فوائد الاصول، )تقریرات بحث محقق نائینى( انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ 1404ه.ق.
56
52. کاظمى، )فاضل جواد(: جواد بن سعد اسدى: مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، 4 جلد.
57
53. کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب )م 329ه.ق(: الکافى، دارکتب الاسلامیه، تهران، ط سوم، 1388ه.ق.
58
54. مجلسى اول، محمدتقى (1070ه.ق(، روضة المتقین، بنیاد فرهنگ اسلامى )بى تا(
59
55. محقّق اول، نجمالدین جعفر بن حسین )م 676ه.ق(: معارج الاصول، مؤسسه آل البیت)ع(، قم، 1403ه.ق.
60
56. موسوى بجنوردى، حسن (1379ه.ق(: منتهى الاصول، چاپ سنگى )بى تا(.
61
57. موسوى قزوینى، سیدعلى (1298ه.ق(: تعلیقة على معالم الاصول، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1422ه.ق.
62
58. نجفى، شیخ محمدحسن )م 1266ه.ق(: جواهر الکلام فى شرح شرائع الاسلام، دارکتب الاسلامیه، تهران، ط سوم، 1367 ش.
63
59. نراقى، احمد بن محمدمهدى (1245ه(: عوائد الایام، دفتر تبلیغات اسلامى، قم، 1417ه.ق.
64
60. -: مستند الشیعه، مؤسسه آلالبیت )علیهمالسلام(، مشهد، 1415ه.ق.
65
نراقى، محمدمهدى (1209ه.ق(: الجامع لجوامع العلوم، چاپ سنگى. 58. وحید
66
بهبهانى، محمد باقر(1205ه.ق(: الحاشیة على مدارک الاحکام، مؤسسه آل
67
البیت)ع( مشهد، 1419ه.ق.
68
ORIGINAL_ARTICLE
تقلید ابتدایى از میت
تقلید از مجتهد به معناى پیروى نمودن از فتواى او، شایعترین طریق براى رسیدن به احکام شریعت در میان افراد غیرمجتهد است. در این مقاله به یکى از انواع تقلید یعنى تقلید ابتدایى از مجتهد پس از فوت او پرداخته شده است. مقاله حاضر در سه محور به سامان رسیده است که در ابتدا به مفهومشناسى تقلید و توضیح اصطلاحاتى در باب تقلید و همچنین بیان تاریخچه این بحث در میان فقها و أصولیان پرداخته شده است. نویسنده در محور دوم پس از ذکر ادله هر یک از دو گروه مانعین و مجوّزینِ تقلید ابتدایى از میت و تبیین مراد آنها، به بررسى ادله و نقض و ابرام پیرامون آنها اقدام نموده است. بخش سوم این مقاله نیز در برگیرنده جمعبندى مؤلف از ادله طرفین و ارائه برداشت فقهى او است که در آن دلیل عمده براى حکم به جواز تقلید ابتدایى از میت، »ارتکاز عقلایى« شناخته شده است.
https://jf.isca.ac.ir/article_2980_3235d4719e0874abc39a41ae6941d5dc.pdf
2013-03-21
45
72
تقلید ابتدایى
اشتراط حیات در مقلَّد
سیره متشرّعه
سیره عقلا
ارتکاز عقلایى
محمد جواد
مسلمی
1
دانش آموخته و مدرس حوزه علمیه
AUTHOR
فهرست منابع:
1
1. القرآن الکریم.
2
2. الآخوند الخراسانى، محمد کاظم: کفایة الأصول، مؤسسة النشر الإسلامى، 1418ه.ق.
3
3. آل عصفور، خلف بن عبدعلى: مزیلة الشبهات عن المانعین من تقلید الأموات.
4
4. الانصارى، شیخ مرتضى: التقلید، نشر باقرى، قم، 1415ه.ق.
5
5. الأسترآبادى، المیرزا محمد امین: الفوائد المدنیة، دار النشر لأهل البیت)ع(.
6
6. الصدر، السید رضا: الاجتهاد و التقلید، دارالکتب اللبنانى، بیروت.
7
7. الطبرسى، احمد بن على: الإحتجاج على أهل اللجاج، دارالأسوة 1422ه.ق.
8
8. العاملى، الحسن بن زینالدین: معالم الدین و ملاذ المجتهدین، مؤسسة النشر الإسلامى، 1046ه.ق.
9
9. العاملى، زینالدین بن على: رسائل الشهید الثانى، مرکز الأبحاث و الدراسات الإسلامیة، 1421ه.ق.
10
10. حلى العلامة، الحسن بن یوسف: مبادى الوصول إلى علم الأصول، مطبعة الآداب، النجف الأشرف.
11
11. فاضل لنکرانى، شیخ محمد: تفصیل الشریعة فى شرح تحریر الوسیلة، مرکز فقه الأئمة الأطهار، 1426ه.ق.
12
12. فضلالله، السید محمدحسین: فقه الحیاة )حوار مع آیة الله فضلالله(، بیروت.
13
13. الفضلى، عبدالهادى: التقلید و الاجتهاد، مرکز الغدیر للدراسات و النشر و التوزیع، بیروت 1428ه.ق.
14
14. القمى، میرزا ابوالقاسم: جامع الشتات، انتشارات کیهان، 1371ه.ش.
15
15. القمى، میرزا ابوالقاسم: قوانین الأصول، مکتبة الإعلام الإسلامى، 1417ه.ق.
16
16. الموسوى الخمینى، سید روح الله: الاجتهاد و التقلید، مؤسسه نشر آثار امام خمینى، 1418ه.ق.
17
17. الموسوى الخوئى، السید ابوالقاسم: التنقیح فى شرح العروة الوثقى، مؤسسة احیاء آثار الإمام الخوئى، 1421ه.ق.
18
18. النجفى، الشیخ محمدحسن: جواهر الکلام فى شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربى، بیروت.
19
19. نورى همدانى، شیخ حسین: مسائل من الاجتهاد و التقلید و مناصب الفقیه، مرکز نشر دفتر تبلیغات اسلامى، 1375ه. ش.
20
ORIGINAL_ARTICLE
اعتبار رأى اکثریت بر مبناى کشف حقیقت و سایر مبانى
در این نوشتار به بررسى اعتبار رأى اکثریت بر پایه چهار مبناى »کشف حقیقت«، »مشروعیت دینى«، »مصلحت« و »مقبولیت« پرداخته شده و نتایج منطقى و عقلى هر یک از این مبانى در موضوع رأى اکثریت مورد کاوش قرار گرفته است. نویسنده در این نوشتار پس از بررسى هر یک از این مبانى به این نتیجه مىرسد که رأى اکثریت بر پایه مبانى یادشده، فاقد اعتبار عقلى است; یا اعتبار آن در حوزه محدودى قابل اثبات است. در مقاله »اعتبار عقلى رأى اکثریت بر مبناى حق تعیین سرنوشت« که در شماره 72 این نشریه به چاپ رسیده، به این نتیجه رسیدیم که رأى اکثریت بر مبناى حق تعیین سرنوشت در همه حوزههاى تصمیم گیرى جمعى معتبر است. در جاى جاى این نوشتار، این پنج مبنا را با یکدیگر و به خصوص مبناى حق تعیین سرنوشت را با سایر مبانى، مقایسه کردهایم و در نهایت به این نتیجه مىرسیم که استوارترینِ مبانى براى اعتبار رأى اکثریت در همهپرسىهاى رایج در دنیاى امروز، مبناى حق تعیین سرنوشت است.
https://jf.isca.ac.ir/article_2981_9e52e886c4529a1797a033ab76905d27.pdf
2013-03-21
73
106
رأى اکثریت
آراى عمومى
مشروعیت
مقبولیت
شورا
حق تعیین سرنوشت
مسعود
امامی
1
دانش آموخته حوزه علمیه قم
AUTHOR
منابع:
1
1. ابنفهد حلى، احمد بن محمد )م 841 ق(: الرسائل العشر، تصحیح سید مهدى رجائى، کتابخانه آیت الله مرعشى، قم، اول، 1409 ق.
2
2. بشیریه، حسین: درسهاى دموکراسى براى همه، نگاه معاصر، تهران، دوم، 1381ش.
3
3. بعلبکى، منیر: موسوعة المورد العربیة، دار العلم للملایین، بیروت، اول، 1990م.
4
4. پایدار، حمید: پارادوکس اسلام و دموکراسى، نشریه کیان، شماره 19، ص32، خرداد73.
5
5. جوان آراسته، حسین: مبانى حکومت اسلامى، بوستان کتاب، قم، سوم، 1382ش.
6
6. حائرى یزدى، مهدى: حکمت و حکومت، موج آزادى، بى جا، دوم، 1388ش.
7
7. حائرى، سید کاظم حسینى: ولایة الأمر فى عصر الغیبة، مجمع الفکر الاسلامى، قم، سوم، 1428ق.
8
8. حسینى تهرانى، سید محمدحسین: ولایت فقیه در حکومت اسلام، انتشارات علامه طباطبایى، مشهد، دوم، 1421ق.
9
9. حکمتنیا، محمود: آراى عمومى )مبانى اعتبار و قلمرو(، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، تهران، اول، 1382ش.
10
10. خلخالى، سید محمدمهدى: حاکمیت در اسلام، آفاق، تهران، اول، 1361ش.
11
11. راغب اصفهانى، حسین: مفردات الفاظ القرآن، تصحیح صفوان عدنان داودى، دارالعلم، لبنان، اول، 1412ق.
12
12. سبحانى، جعفر: مفاهیم القرآن فى معالم الحکومة الاسلامیة، مؤسسه نشر اسلامى، قم، سوم، 1364ش.
13
13. سروش، عبدالکریم: مدارا و مدیریت، صراط، تهران، اول، 1376ش.
14
14. سروش، محمد: دین و دولت در اندیشه اسلامى. دفتر تبلیغات اسلامى، قم، اول، 1378ش.
15
15. شهید أول، محمد بن مکى )م 786 ق(: القواعد و الفوائد، تصحیح سید عبدالهادى حکیم، مفید، قم، اول، 1400ق.
16
16. حسینى شیرازى، سید محمد: الفقه، دار العلوم، بیروت، اول، 1410ق.
17
17. صدر، سید محمدباقر: الاسلام یقود الحیاة، مرکز الابحاث للشهید الصدر، قم، اول، 1421ق.
18
18. -: خلافة الانسان، مؤسسة البعثة، تهران.
19
19. صفار، فاضل: فقه الدولة و الحکومة الاسلامیة، دار الانصار، قم، اول، 1426ق.
20
20. طباطبایى، سید محمدحسین: المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى، قم، پنجم، 1417ق.
21
21. -: بررسىهاى اسلامى، دار التبلیغ اسلامى، قم، اول، 1396ق.
22
22. عطیة الله، احمد: القاموس السیاسى، دار النهضة العربیة، قاهره، سوم، 1968م.
23
23. کواکبیان، مصطفى: دموکراسى در نظام ولایت فقیه، سازمان تبلیغات اسلامى، تهران، اول، 1370ش.
24
24. لیپست، سیمور مارتین: دایرة المعارف دموکراسى، ترجمه به سرپرستى کامران
25
فانى و نور الله مرادى، کتابخانه تخصصى وزارت امور خارجه، تهران، سوم،
26
25. مصباح یزدى، محمدتقى: پرسشها و پاسخها ولایت فقیه خبرگان، مؤسسه امام خمینى، قم، سوم، 1377ش.
27
26. -: نظریه حقوقى اسلام حقوق متقابل مردم و حکومت، مؤسسه امام خمینى، قم، اول، 1382ش.
28
27. مصطفوى، حسن: التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، تهران، اول، 1402ق.
29
28. مظاهرى، حسین: ولایة الفقیه و الحکومة الاسلامیة، مؤسسة الزهراء، قم، اول، 1386ش.
30
29. معرفت، محمدهادى: ولایة الفقیه ابعادها و حدودها، معهد الشهید المطهرى، قم، اول، 1402ق.
31
30. مکارم شیرازى، ناصر، و همکاران: تفسیر نمونه، ج5، دارالکتب الاسلامیة، تهران، اول، 1374ش.
32
31. ملکیان، مصطفى، و دیگران: سنت و سکولاریسم، صراط، تهران، دوم، 1382ش.
33
32. منتظرى، حسینعلى: حکومت دینى و حقوق انسان، ارغوان دانش، قم، اول، 1429ق.
34
33. -: دراسات فى ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، تفکر، قم، دوم، 1409ق.
35
34. مؤمن، محمد: الولایة الهیة الاسلامیة او الحکومة الاسلامیة، مؤسسه نشر اسلامى، اول، قم، 1425ق.
36
35. میراحمدى، منصور: اسلام و دموکراسى مشورتى، نشر نى، تهران، اول، 1384ش.
37
36. نائینى، محمدحسین: تنبیه الامّة و تنزیه الملّة، تصحیح و تحقیق سیدجواد ورعى، بوستان کتاب، قم، اول، 1382ش.
38
37. نورى، فضلالله: رساله حرمت مشروطه، )چاپ شده در رسائل مشروطیت، گردآورى غلامحسین زرگرىنژاد(، کویر، تهران، دوم، 1377ش
39
ORIGINAL_ARTICLE
بررسى فقهى وقف پول
سنت حسنه وقف پشتوانه اقتصادى اهداف بلند انسانى است که در طول تاریخ با توجه به سطح زندگى مردم براى رشد فرهنگ و دانش بشرى، تأثیرى بس سترگ داشته است. اکنون با تغییر نوع زندگى و گسترش نقش ابزارهاى مالى در توسعه و رشد کشورها، با پیوند بین نهاد مبارک وقف و پول، مىتوان از این ظرفیت بالقوه براى کاهش هزینههاى اجتماعى و رشد و تعالى جوامع گام برداشت. در آثار اسلامى، مفهوم وقف با لزوم حفظ عین موقوفه و عدم تصرف، تغییر و تبدیل در آن، عجین شده است; از این رو بحث درباره ورود این ابزار مالى اسلامى در بازار سرمایه و پول، ظریف و پیچیده مىباشد. این مقاله سعى دارد با استناد به أدله و منابع فقهى، وقف پول را به دقت تجزیه و تحلیل کند و راهى مناسب براى پژوهشگران اقتصاد اسلامى ترسیم نماید تا با توجه به نقش وقف در تعدیل و توزیع ثروت، بستر مناسب براى ورود وقف در جامعه آماده شود.
https://jf.isca.ac.ir/article_2982_82817b4e6eb4ab3dd094694270fc4562.pdf
2013-03-21
107
135
وقف
شرایط مال موقوف
وقف پول
پول
سید صادق
طباطبائی
1
دانشجوى کارشناسى ارشد علوم اقتصادى و داراى سطح 3 حوزه علمیه قم
AUTHOR
منابع:
1
1. قرآن کریم
2
2. ابن إدریس، ابوجعفر محمد بن منصور: (1410 ق( السرائر، قم، مؤسسه النشر الاسلامى.
3
3. ابن البراج الطرابلسى، قاضى عبد العزیز: (1406 ق( المهذب، قم، مؤسسه النشر الاسلامى.
4
4. ابن زهره، حمزه بن على: (1417 ق( غنیة النزوع، قم، مؤسسه الامام الصادق )علیه السلام(.
5
5. ابن سعید الحلى، یحیى: (1405 ق( الجامع للشرایع، قم، مؤسسه سید الشهداء.
6
6. ابن فهد الحلى، أحمد بن محمد: (1407 ق( المهذب البارع فى شرح المختصر النافع، قم، مؤسسه النشر الاسلامى
7
7. ابن الهمام، محمد بن عبدالواحد: )بىتا( شرح فتح القدیر، بیروت، دار إحیا التراث العربى.
8
8. ابىالبرکات، احمد الدردیر: )بىتا( الشرح الکبیر، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه.
9
9. انصارى، مرتضى: (1422 ق( المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامى.
10
10. البحرانى، یوسف: (1405 ق( الحدائق الناضره، قم، مؤسسه النشر الاسلامى.
11
11. البخارى، محمد بن اسماعیل: (1401 ق( الصحیح البخارى، بیروت، دار الفکر.
12
12. جعفرى لنگرودى، محمدجعفر: (1373 ق( حقوق اموال، کتابخانه گنج و دانش، چاپ سوم.
13
13. الحر العاملى، محمد بن الحسن: (1414 ق( وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
14
14. الحسینى الحائرى، کاظم: (1379ش( فقه العقود، قم، مجمع الفکر الاسلامى.
15
15. الموسوى الخمینى، روح الله: (1390 ق( تحریر الوسیلة، نجف اشرف، مطبعة الآداب، الطبعة الثانیه.
16
1410) :- .16 ق( کتاب البیع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، الطبعة الرابعة.
17
17. الخویى، ابوالقاسم: (1410 ق( منهاج الصالحین، قم، مدینة العلم، طبع 28.
18
18. السبزوارى، محمد باقر بن محمد: )بىتا( کفایه الاحکام، اصفهان، مدرسه صدر مهدوى.
19
19. الشافعى، محمد بن ادریس: (1403 ق( الأم، بیروت، دار الفکر، الطبعة الثانیة.
20
20. الشهید الاول، محمد بن مکى: (1412 ق( الدروس الشرعیة فى فقه الامامیة، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، الطبعة الأولى.
21
21. الشهید الثانى: (1413 ق( مسالک الافهام، مؤسسه المعارف الاسلامیة. الطبعة الاولى.
22
22. الشوکانى، محمد بن على: (1973 ق( نیل الاوطار من أحادیث سید الاخیار شرح منتقى الاخبار، بیروت، دار الجیل.
23
23. الصدوق، محمد بن بابویه: (1404 ق( من لایحضره الفقیه، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، الطبعة الثانیة.
24
24. الطباطبائى، السید على: (1412 ق( ریاض المسائل فى بیان أحکام الشرع، قم، مؤسسه النشر الاسلامى، الطبعة الاولى.
25
25. الطباطبائى الیزدى، السید محمدکاظم: )بىتا( تکملة العروة الوثقى، قم، انتشارات داورى.
26
26. الطباطبائى، محمد: )بىتا( المناهل، قم، مؤسسة آل البیت.
27
27. الطوسى، محمد بن الحسن: )بىتا( المبسوط فى فقه الامامیه، تهران، مکتبه مرتضویه.
28
1407) :- .28 ق( الخلاف، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، الطبعة الأولى.
29
1365) :- .29 ش( تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
30
30. العاملى، السید محمد جواد: (1419 ق( مفتاح الکرامة، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، الطبعة الاولى.
31
31. عراقى، آقا ضیاء: (1405 ق( نهایة الافکار، قم، مؤسسة النشر الاسلامى.
32
32. العلامة الحلى، حسن بن یوسف: (1413 ق( قواعد الاحکام، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، الطبعة الأولى.
33
1412) :- .33 ق( مختلف الشیعة، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، الطبعة الأولى.
34
1420) :- .34 ق( تحریر الاحکام، قم، مؤسسة الإمام الصادق علیه السلام، الطبعة الأولى.
35
35. فخرالمحققین، محمد بن الحسن بن یوسف: (1387 ق( إیضاح الفوائد فى شرح اشکالات القواعد، قم، مطبعة العلمیة، الطبعة الاولى.
36
36. الفیض الکاشانى، محمد حسن: (1401 ق( مفاتیح الشرایع، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه.
37
37. القزوینى، محمد بن یزید: )بىتا( سنن إبن ماجه، بیروت، دار الفکر.
38
38. الکلینى، محمد بن یعقوب: (1367 ش( الفروع من الکافى، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
39
39. المحقق الحلى، جعفر بن الحسن: (1409 ق( شرائع الاسلام فى مسائل الحلال و الحرام، تهران، انتشارات استقلال، الطبعة الثانیة.
40
40. المحقق الکرکى، على بن الحسین: (1408 ق( جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، الطبعة الأولى.
41
41. گروه نویسندگان: (1387) مجموعه مقالات وقف و تمدن اسلامى، تهران، أسوه.
42
42. گروه نویسندگان: (1387 ش( مجموعه مقالات همایش وقف در بازار سرمایه، قم، دانشگاه مفید، چاپ دوم.
43
43. مصطفوى، حسن: (1360 ش( التحقیق، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
44
44. النجفى، محمدحسن: (1367 ش( جواهر الکلام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
45
45. النورى، حسین: (1408ق( مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، الطبعة المحققة الاولى.
46
46. یوسفى، احمدعلى: (1381) ربا و تورم )بررسى تطبیقى جبران کاهش ارزش پول و ربا(، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى.
47
47. نرم افزار جامع فقه اهل البیت علیهم السلام 1 2.
48
48. نرم افزار المعجم، نسخه 3.
49
ORIGINAL_ARTICLE
حجیت أمارات قضایى بر مبناى علم قاضى (اثبات جرم با نگاه به دانش روز)
امروزه، أحکام دادگاهها با توجه و استناد به امارات علمى، سهم وسیعى در دادرسىهاى قضایى دارد. در این میان، گزارش پزشکى قانونى و تحقیقات جنایى، به عنوان دو بازوى مهمِ کارشناسى، در یارى مقامات دادگسترى، از مهمترین أمارات قضایى تلقى مىگردد. از این رو، شایسته است تا ادله علم قاضى به مثابه مبنایى براى حجیت أمارات قضایى و اثبات علمى دعاوى بازپژوهى گردد. بنابراین، تحلیل دیدگاههاى فقهى در این موضوع، قرین نقد ادله مخالف علم قاضى شده است. از سوى دیگر، حجیت داورى به استناد علم قاضى در کشف حقیقت، تقویت گشته و نظر قانونگذار نیز در این زمینه بیان شده است.
https://jf.isca.ac.ir/article_2983_f83781b74ed9cae0c340db1b22cc3e3e.pdf
2013-03-21
136
174
امارات قضایى
دلیل اثبات
حق الله
حق الناس
علم قاضى
حمید
ستوده
1
پژوهشگر مرکز فقهى أئمه اطهار)ع( و دانشجوى دکترى دانشگاه معارف اسلامى قم.
AUTHOR
یادداشتهاى توضیحى:
1
1. سوره فرقان، آیه 45: »ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلاً«; سباء، آیه 14: »ما دَلَّهُمْ عَلى مَوْتِهِ إِلاّ دَابَّةُ الأرْضِ«; طه، آیه120: »هَلْ أَدُلّکَ عَلَى شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکً لاَیَبْلَى«; و قصص، آیه 12: »هَلْ أَدُلّکُمْ عَلى أَهْلِ بَیْتً یَکْفُلُونَهُ لَکُمْ«.
2
2. در اصطلاح علوم جنایى نیز وسایل اثبات دعوا به دو دسته متمایز تقسیم مىشود: 1 دلایل نظرى همانند اقرار، شهادت و قسم; 2 دلایل فیزیکى یا دلایل مادى و شواهد عینى، همانند آثار انگشت، خون، مو، خط و... . این گونه دلایل، قابل لمس، مشاهده، ارائه و استناد است و رد یا انکار آن غیرممکن است )نجابتى، 1388، ص108).
3
3. ظاهراً سند این روایت معتبر است; زیرا غیر از محمد بن احمد محمودى و پدرش، همه راویان از ثقات هستند. این دو نیز ممدوح بوده و از اجلاء مىباشند )رک: خوئى، 1413ق، ج2، ص106103).
4
4. نظریه اداره حقوقى قوه قضائیه، شماره 7/1124، مورخ 63/4/31.
5
5. قانونگذار در ماده 1321ق. م. 1322ق. م. امارات قانونى را نیز به مثابه دلیل اثباتى دانسته است. مصادیق اماراتى که قانون آن را دلیل بر امرى قرار داده، در مواد 1159 1158 35ق. م. و سایر موادى که قانون به دلیلیت یک اماره تصریح کرده، آمده است. البته دلیلیت این گونه از امارات، مطلق بوده، مقید به دادگاه و مورد استناد دعوا نخواهد بود.
6
فهرست منابع:
7
1. آخوندى، محمود: (1380) آیین دادرسى کیفرى، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ ششم.
8
2. تبریزى، میرزا جواد: (1415ق( اُسس القضاء و الشهادة، قم، مؤسسة الإمام الصادق، چاپ اول.
9
3. حرّ عاملى، محمد بن حسن: (1410ق( وسائل الشیعه، قم، آل البیت علیهم السلام، چاپ سوم.
10
4. حلى )علامه(، حسن بن یوسف بن المطهر: (1420ق( تحریر الأحکام الشرعیة، قم، مؤسسه إمام صادق، چاپ اول.
11
5. خوئى، سید ابوالقاسم: (1413ق( معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، بىجا، بىنا، چاپ پنجم.
12
1422) :- .6ق( مبانى تکمل المنهاج، قم، إحیاء آثار الإمام الخوئى، چاپ اول.
13
7. دهخدا، على اکبر: (1345) لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول.
14
8. راغب اصفهانى، حسین بن محمد: (1412ق( مفردات ألفاظ القرآن، قم، دار العلم، چاپ اول.
15
9. زمخشرى، محمود بن عمر: (1404ق( أساس البلاغه، لبنان، دار بیروت، چاپ اول.
16
10. سید مرتضى، على بن حسین: (1415ق( الانتصار فى انفرادات الإمامیه، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول.
17
11. شکارى، روشنعلى: (1381) ادله اثبات دعوا، تهران، سند نیکان، چاپ اول.
18
12. شمس، عبدالله: (1387) آیین دادرسى مدنى، تهران، دراک، چاپ یازدهم.
19
13. صدر، سید محمدباقر: (1421ق( دروس فى علم الاصول، تحقیق سید على حسن مطر، بىجا، چاپ اول.
20
14. صدرزاده افشار، سید محسن: (1376) ادله اثبات دعوا در حقوق ایران، تهران، مرکز نشر دانشگاهى، چاپ سوم.
21
15. صدوق، محمّد بن على بن بابویه: (1413ق( من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم.
22
16. عاملى شهید ثانى، زینالدین بن على: (1403ق( الروضة البهیّة، بیروت، دار إحیاء التراث العربى، چاپ اول.
23
17. عاملى شهید اول، محمد بن مکى: (1417ق( الدروس الشرعیة فى فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامى چاپ دوم.
24
18. عراقى، آقا ضیاءالدین: )بى تا( کتاب القضاء، قم، مهر، چاپ اول.
25
19. عمید، حسن: (1379) فرهنگ فارسى عمید، تهران، امیر کبیر، چاپ هفدهم.
26
20. فیومى مقرى، احمد بن محمد: (1405ق( المصباح المنیر، قم، موسسه هجرت، چاپ اول.
27
21. کلینى، محمد بن یعقوب: (1407ق( الکافى، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
28
22. کنى طهرانى، على: (1399ق( کتاب القضا، بى جا، بى نا، چاپ سنگى.
29
23. مدنى، سید جلال الدین: (1370) ادله اثبات دعوا، تهران، گنج دانش، چاپ اول.
30
24. منتظرى، حسینعلى: )بى تا(کتاب الحدود، قم، دار الفکر، چاپ اول.
31
25. نائینى، محمدحسین: (1352) أجود التقریرات، قم، عرفان، چاپ اول.
32
1417) :- .26ق( فوائد الاُصول، قم، النشر الإسلامى، چاپ اول.
33
1418) :- .27ق( رسالة الصلاة فى المشکوک، قم، مؤسسه آلالبیت علیهم السلام، چاپ اول.
34
28. نجابتى، مهدى: (1388) پلیس علمى )کشف علمى جرائم(، تهران، سمت، چاپ دهم.
35
29. نجفى، محمدحسن: (1404ق( جواهر الکلام فى شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربى، چاپ هفتم.
36
30. نراقى، مولى احمد بن محمدمهدى: (1417ق( عوائد الأیام فى بیان قواعد الأحکام، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول.
37
31. هاشمى شاهرودى، سید محمود: (1424ق( قرائات فقهیه معاصره فى الحقوق و القضاء، بیروت، الغدیر، چاپ اول.
38
32. یزدى طباطبایى، سید محمدکاظم: (1414ق( تکملة العروة الوثقى، قم، داورى، چاپ اول.
39
ORIGINAL_ARTICLE
ملاحظاتى در نقد مقاله حقوق و اخلاق« از کتاب «تضاد و تعارض در اسلام» نوشته کلسون
https://jf.isca.ac.ir/article_2984_669a1ee8c9d0451d27b171bf3f587a97.pdf
2013-03-21
175
208
حسنعلی
علی اکبریان
ha.aliakbarian@gmail.cim
1
عضو هیأت علمى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى
AUTHOR
یادداشتهاى توضیحى:
1
1. مانند کانت; ر. ک: فلسفه حقوق، ص585، ش221.
2
2. مانند جان استوارت میل; ر. ک: همان، ص576، ش217.
3
3. مانند استاد کاتوزیان; همان، ص577، ش218.
4
4. ر. ک: عبدالله جوادى آملى: ولایت فقیه ولایت فقه و عدالت، مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم، 1383 ش، ص245; مهدى هادوى تهرانى: ولایت فقیه، چاپ اول، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، بى جا، 1377ش، ص130; حسنعلى علىاکبریان: معیارهاى بازشناسى احکام ثابت و متغیر در روایات، چاپ دوم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، قم، 1388 ش، ج1، ص76.
5
5. براى نمونه ر. ک: سعید ضیائى فر: تأثیر اخلاق در اجتهاد )گفت و گو با جمعى از اساتید حوزه و دانشگاه(، چاپ اول، پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، قم، 1388ش.
6
6. و إن طلقتموهن من قبل أن تمسوهن و قد فرضتم لهن فریضة فنصف ما فرضتم.
7
7. أن عمر بنالخطاب قضى فى المرأة إذا تزوجها الرجل، أنه إذا أرخیت الستور، فقد وجب الصداق.
8
8. براى نمونه از فقه شیعه، ر. ک: شیخ طوسى: الرسائل العشر، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، قم، ص275; محقق حلى: شرائع الإسلام، افست، چاپ سوم، تعلیق صادق شیرازى، انتشارات استقلال، طهران، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج4، ص818. براى نمونه از فقه سنى، ر. ک: محىالدین نووى: المجموع، ج16، ص109; محمد شربینى: مغنى المحتاج، دار إحیاء التراث العربى، بیروت، 1377 ه. ق، ملتزم الطبع و النشر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابى الحلبى و أولاده بمصر، ج3، ص27.
9
9. راقم این سطور معتقد است هم فقه سنى و هم فقه شیعى، پایبند به ارتباط همه احکام شرعى حتى احکام اجتماعى با خدا هستند; و آنچه نویسنده گفته، حداکثر درباره حقوق، مجال و قابلیت طرح دارد; نه در فقه.
10
10. براى نمونه ر. ک: علىاکبر رشاد: دموکراسى قدسى، ویرایش دوم، دانش و اندیشه معاصر، تهران، 1382ش; محمدحسن قدردان قراملکى: سکولاریزم در مسیحیت و اسلام، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، 1379ش; همو: قرآن و سکولاریزم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، تهران، 1384ش; و عبدالحسین خسروپناه: جامعه مدنى و حاکمیت دینى، وثوق، تهران، 1380ش.
11
11. محمد حسن نجفى: جواهر الکلام، تصحیح محمود قوچانى، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ ششم، 1363 ش، ج 41، ص672. آن حکمِ به شدت فردى عبارت است از ختنه مردى که از ختان پرهیز دارد. با استفاده از: سیدضیاء مرتضوى: مقاله »درآمدى بر مبانى فقهى حجاب و مسؤولیت دولت اسلامى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 1386 5251ش.
12
12. ر. ک: سعید ضیائىفر، مقاله »مبانى فقهى و حقوقى اختیارات نظام اسلامى در زمینه جلوگیرى از بدحجابى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251، ص123.
13
13. امام صادق )ع( فرمود: لو أن الناس ترکوا الحج لکان على الوالى أن یجبرهم على ذلک. حر عاملى: وسائل الشیعة، ج11، ص24.
14
14. امام صادق )ع( فرمود: لو ترکوا زیارة النبى )ص( لکان على الوالى أن یجبرهم على ذلک )منبع پیشین، ج11، ص24).
15
15. امام صادق )ع( فرمود: قال رسول الله )ص(: إن الله عز وجل جعل لکل شىء حداً، و جعل على من تعدى حداً من حدود الله عز وجل حداً )منبع پیشین، ج28، ص14).
16
16. ر. ک: مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251، مقالات سید ضیاء مرتضوى: »درآمدى بر مبانى کلى فقهى حجاب و مسؤولیت دولت اسلامى«; و حسنعلى علىاکبریان: »مبانى مسؤولیت حکومت اسلامى در ترویج حجاب«.
17
17. ر. ک: منبع پیشین، مقاله سید محمد على ایازى: »نقد و بررسى ادله فقهى الزام حکومتى حجاب«.
18
18. مانند شیخ صدوق: المقنع، تحقیق لجنة التحقیق التابعة لمؤسسة الإمام الهادى )ع(، مؤسسة الإمام الهادى )ع(، 1415 ق، ص357.
19
19. مانند شیخ مفید: المسائل الصاغانیة، تحقیق محمد قاضى، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ دوم، 1414 ق، ص83; و سید مرتضى: الإنتصار، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، 1415 ق، ص312.
20
20. براى نمونه، ر. ک: فاضل هندى: کشف اللثام، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، ج8، ص49; و شهید اول: القواعد و الفوائد، ج1، ص399.
21
21. براى نمونه ر. ک: المجموع، ج17، ص69 و 77. برخى طلاق مباح را هم به چهار قسم دیگر اضافه کردهاند; مثلاً ابن قدامة: المغنى، ج8، ص234.
22
22. شیخ طوسى: المبسوط، تصحیح محمد باقر بهبودى، المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة، ج5، ص68; قاضى ابن براج: المهذب، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، قم، 1406 ه. ق، ج2، ص289; ابنحمزه طوسى: الوسیلة، تحقیق محمد حسون، إشراف محمود مرعشى، منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشى النجفى، قم، چاپ اول، 1408 ه. ق، ص324; محقق حلى: المختصر النافع، قسم الدراسات الإسلامیة فى مؤسسة البعثة، طهران، چاپ سوم، 1410 ه. ق، ص199; و علامه حلى: تحریر الأحکام، تحقیق إبراهیم بهادرى، إشراف جعفر سبحانى، مؤسسة الإمام الصادق )ع(، قم، چاپ اول، 1422 ه. ق، ج5، ص40 )به شرط دخول(.
23
23. إسماعیل مزنى: مختصر المزنى، دار المعرفة للطباعة و النشر، بیروت، ص194; إمام مالک: المدونة الکبرى، دار إحیاء التراث العربى، بیروت، 1323 ه. ق، ج3، ص34; و قیروانى: رسالة إبن أبى زید، المکتبة الثقافیة، بیروت، ص463; و آبى أزهرى: الثمر الدانى، المکتبة الثقافیة، بیروت، ص463.
24
24. قال: سألته )ع( عن رجل طلق امرأته و هو مریض، قال: ترثه ما دامت فى عدتها و إن طلقها فى حال إضرار فهى ترثه إلى سنة فان زاد على السنة یوماً واحداً لم ترثه و تعتد منه أربعة أشهر و عشراً عدة المتوفى عنها زوجها.
25
25. ر. ک: شهید ثانى: رسائل الشهید الثانى )چاپ سنگى(، منشورات مکتبة بصیرتى، قم، ص246; و بجنوردى: القواعد الفقهیة، تحقیق مهدى مهریزى و محمد حسین درایتى، نشر الهادى، قم، چاپ اول، 1419 ق، ج3، ص185.
26
فهرست منابع:
27
1. ابن براج، قاضى: (1406 ق(، المهذب، قم، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین.
28
2. ابن عبدالبر: (2000 م(، الاستذکار، تحقیق سالم محمد عطا و محمد على معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
29
3. ابى أزهرى: )بىتا(، الثمر الدانى، بیروت، المکتبة الثقافیة.
30
4. انصارى، مرتضى: (1414 ق(، رسائل فقهیة، تحقیق لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، قم، المؤتمر العالمى بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصارى، چاپ اول.
31
1415) :- .5 ق(، کتاب النکاح، تحقیق لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، المؤتمر العالمى بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصارى، چاپ اول.
32
1420) :- .6 ق(، کتاب المکاسب، تحقیق لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، المؤتمر العالمى بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصارى، چاپ اول.
33
7. بجنوردى: (1419 ق(، القواعد الفقهیة، تحقیق مهدى مهریزى و محمد حسین درایتى، قم، نشر الهادى، چاپ اول.
34
8. حر عاملى: (1414 ق(، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، چاپ دوم.
35
9. حرانى، ابن شعبه: (1404 ق(، تحف العقول، تحقیق و تصحیح و تعلیق على أکبر غفارى، قم، مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، چاپ دوم.
36
10. حسینى شیرازى، صادق: (1428 ق(، ألف مسألة فى بلاد الغرب، تحقیق و تصحیح جلال عبد الرزاق معاش، بیروت، دارالعلوم، مؤسسة الإمامة، چاپ اول.
37
11. حفید، ابن رشد: (1415 ق(، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، تنقیح و تصحیح خالد عطار، إشراف مکتبة البحوث و الدراسات، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
38
12. حلى، علامه: (1422 ق(، تحریر الأحکام، تحقیق إبراهیم بهادرى، إشراف جعفر سبحانى، قم، مؤسسة الإمام الصادق )ع(، چاپ اول.
39
13. حلى، محقق: (1410 ق(، المختصر النافع، تهران، قسم الدراسات الإسلامیة فى مؤسسة البعثة، چاپ سوم.
40
14. خراسانى )آخوند(، محمدکاظم: (1406 ق(، حاشیة المکاسب، تحقیق و تصحیح و تعلیق مهدى شمسالدین، تهران، وزارت إرشاد إسلامى، چاپ اول.
41
15. خسروپناه، عبدالحسین: (1380 ش(، جامعه مدنى و حاکمیت دینى، تهران، وثوق.
42
16. خمینى )امام(، سید روح الله: (1390 ق(، تحریر الوسیلة، نجف، مکتبة الأدب، چاپ دوم.
43
17. رشاد، علىاکبر: (1382 ش(، دموکراسى قدسى، ویرایش دوم، تهران، دانش و اندیشه معاصر.
44
18. رعینى، حطاب: (1416 ق(، مواهب الجلیل، ضبط و تخریج زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
45
19. سجستانى، ابن اشعث: (1410 ق(، سنن ابى داود، تحقیق و تعلیق سعید محمد لحام، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول.
46
20. سرخسى: )بىتا(، المبسوط، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر و التوزیع.
47
21. سید مرتضى: (1415 ق(، الإنتصار، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین.
48
1405) :- .22 ق(، رسائل المرتضى، تحقیق و تقدیم احمد الحسینى، إعداد مهدى رجائى، قم، دارالقرآن الکریم.
49
23. سید سابق: (1397 ق(، فقه السنة، بیروت، دارالکتاب العربى، چاپ سوم.
50
24. شهید ثانى: (1410 ق(، شرح اللمعة، إشراف محمد کلانتر، مطبعة الآداب، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، قم، منشورات مکتبة الداورى، چاپ اول.
51
1413) :- .25 ق(، مسالک الأفهام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول.
52
26. -: )بىتا(، رسائل الشهید الثانى، چاپ سنگى، قم، منشورات مکتبة بصیرتى.
53
27. صدر، سید محمدباقر: (1402 ق(، اقتصادنا، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ شانزدهم.
54
28. صدر، سید محمد: (1420 ق(، ماوراء الفقه، تحقیق و تصحیح جعفر هادى دجیلى، بیروت، دارالأضواء للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول.
55
29. صدوق، شیخ: (1361 ش(، معانى الأخبار، تصحیح على اکبر غفارى، انتشارات اسلامى.
56
30. صرامى، سیف الله: (1377 ش(، حسبه یک نهاد حکومتى، واحد فقه و حقوق مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامى، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول.
57
31. ضیائىفر، سعید: (1386 ش(، مقاله »مبانى فقهى و حقوقى اختیارات نظام اسلامى در زمینه جلوگیرى از بدحجابى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251.
58
32. طباطبایى، سید محمدحسین: (1362 ش(، تفسیر المیزان، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
59
33. طوسى، شیخ: )بىتا(، المبسوط، تصحیح و تعلیق محمد باقر بهبودى، المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة.
60
34. طوسى، ابن حمزه: (1408 ق(، الوسیلة، تحقیق محمد حسون، إشراف محمود مرعشى، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشى النجفى، چاپ اول.
61
35. فاضل هندى: )بىتا(، کشف اللثام، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الإسلامى التابعة لجماعة المدرسین.
62
36. فتح الله، أحمد: (1415 ق(، معجم ألفاظ الفقه الجعفرى، دمام، مطابع المدوخل، چاپ اول.
63
37. قدردان قراملکى، محمدحسن: (1379 ش(، سکولاریزم در مسیحیت و اسلام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
64
38. قدردان قراملکى، محمدحسن: (1384 ش( قرآن و سکولاریزم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى.
65
39. قزوینى، محمد: )بىتا(، سنن ابن ماجه، تحقیق و ترقیم و تعلیق محمد فؤاد عبدالباقى، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
66
40. قیروانى: )بىتا(، رسالة إبن أبى زید، بیروت، المکتبة الثقافیة.
67
41. کاتوزیان، ناصر: (1377 ش(، فلسفه حقوق، تهران، شرکت سهامى انتشار، چاپ اول.
68
42. مالک )إمام(: (1406 ق(، کتاب الموطأ، تحقیق و تصحیح محمد فؤاد عبدالباقى، بیروت، دارإحیاء التراث العربى.
69
1323) :- .43 ق(، المدونة الکبرى، بیروت، دارإحیاء التراث العربى.
70
44. مجلسى، علامه: (1403 ق(، بحار الأنوار، تحقیق إبراهیم میانجى و محمد باقر بهبودى، بیروت، دارإحیاء التراث العربى، چاپ سوم.
71
45. محقق حلى: (1403 ق(، شرائع الإسلام، تحقیق و تعلیق صادق شیرازى، تهران، انتشارات استقلال، چاپ دوم.
72
46. مرتضوى، سید ضیاء: (1386 ش(، مقاله »درآمدى بر مبانى فقهى حجاب و مسئولیت دولت اسلامى«، مجله فقه کاوشى نو در فقه اسلامى، شماره 5251.
73
47. مزنى، إسماعیل: )بىتا(، مختصر المزنى، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر.
74
48. مصباح یزدى، محمدتقى: (1377 ش(، فلسفه اخلاق، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، چاپ اول.
75
49. معزى ملایرى، إسماعیل: (1412 ق(، جامع احادیث الشیعة، إشراف آیة الله حسین طباطبائى بروجردى، چاپخانه مهر، قم.
76
50. مفید، شیخ: (1414 ق(، المسائل الصاغانیة، تحقیق محمد قاضى، بیروت، دارالمفید للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ دوم.
77
51. موسوى خوئى، سید أبوالقاسم: (1416 ق(، صراة انجاة فى اجوبة الاستفتاءات، مع تعلیقات لسماحة آیة الله العظمى المیرزا الشیخ جواد التبریزى، دفتر نشر برگزیده، چاپ اول.
78
52. نجفى، محمدحسن: (1363 ش(، جواهر الکلام، تحقیق و تعلیق محمود قوچانى، تصحیح إبراهیم میانجى، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
79
53. نراقى، ملااحمد: (1389 ش(، معراج السعادة، قم، بهار دلها.
80
54. نووى، محیالدین: )بىتا(، المجموع، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
81
55. یزدى، محمد: (1415 ق(، فقه القرآن، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
82
ORIGINAL_ARTICLE
خلاصة المقالات
https://jf.isca.ac.ir/article_22206_7e6ab24b7807d91f28e0dc63781063de.pdf
2013-03-21
205
208