بررسی سیر تاریخی شکل‎گیری فروع جدید در فقه متقدم شیعه بررسی تحولات مسئلۀ تمکین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

طلبه درس خارج حوزه علمیه قم

چکیده

با اضافه شدن فروع جدید به فقه شیعه در دوران فقه تفریعی، اصول جدیدی نیز همراه‌با آنها به ساختار فقه اضافه شدند. اگرچه منشأ برخی از آنها را می‌توان ازنظر تاریخی تحلیل کرد، اما بخش مهمی از تبعات این رویه تا امروز پنهان مانده است. یکی از این موارد، این پدیده است که متغیری در یکی از ادوار به مباحث یک مسئله اضافه شده و بلافاصله ضمن ورود به اصل مسئله، بر تمامی فروع آن تأثیر می‌گذارد؛ سپس در گذر زمان، خود به یکی از اصول برای تخریج فروع دیگر تبدیل می‌شود. این پژوهش می‌کوشد با تحلیل سیر تکامل فرعی فقهی، از شکلگیری تا تکامل، این تحولات و ضوابط را بررسی کرده و تصویری از آثار و تبعات آن در فقه شیعه عرضه نماید. مسئله‎ای که این بررسی براساس آن انجام می‌شود، «تعریف ضوابط و حدود تمکین در بحث نفقه» است. این مسئله با گذراندن مجموعهای از تحولات، طی دورههای مختلف، دچار پیچیدگیها و تداخلاتی شده است. با انجام این بررسی، نقش سیر تاریخی رویکرد اصحاب در شکل گرفتن پیچیدگیها و ابهامات در این فرع روشن خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Historical Formation of New Corollaries in Shiite Advanced Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Sayyid Mohammad Kazim Madadi Al-Moosavi
Student of Kharej Level in Qom Seminary
چکیده [English]

With the addition of new corollaries to Shiite jurisprudence during the era of al-Tafri' jurisprudence (the jurisprudence that has the two following features: 1. the inference of issues and subjects in principles. 2. The systematic provision of jurisprudential texts based on Ijtihad and without depending on the text of the principle), new principles were added along with new corollaries to the structure of jurisprudence. Although the origin of some of them can be analyzed historically, but an important part of the consequences in this process has been unknown thus far. One of these cases is the phenomenon in which a variable in one period is added to the topics of an issue and while addressing the issue immediately affects all the branches. Then, over time, it becomes one of the principles to inference the other branches. This study tries to investigate these developments and criteria and illustrate its effects and consequences in Shiite jurisprudence through analyzing the evolution course of jurisprudential branches, from formation to evolution. The study is conducted based on the issue, "the definition of the criteria and limits of obedience in alimony". This issue has been involved in complexities and conflicts over different periods by passing a series of developments. By carrying out this study, the role of the historical course of the companions' approach to the formation of complexities and ambiguities in this branch will be clarified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • alimony
  • Tamkin
  • Shaikh Tusi
  • Muhaqqiq al-Hilli
  • Shiite jurisprudence
1. ابن‎ادریس حلی، محمد‎بن‎منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
2. ابن‎حمزه، محمد‎بن‎علی (1408ق)، الوسیلة، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی1.
3. ابن‌قطّان حلی، شمس‎الدین‎بن‎محمد (1424ق)، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسۀ امام صادق7.
4. ابوالصلاح حلبی، تقی‎الدین‎بن‎نجم‎الدین (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانۀ امیرالمؤمنین7.
5. حر عاملی، محمد‎بن‎حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة، قم، انتشارات آل‌البیت:.
6. حلی، یحیی‎بن‎سعید (1405ق)، الجامع للشرایع، قم، مؤسسة السید الشهداء7.
7. سبزواری، محمدباقر‎بن‎محمد مؤمن (1430ق)، کفایة الأحکام، اصفهان، انتشارات مهدوی.
8. سلار، حمزه‎بن‎عبدالعزیز (1404ق)، المراسم، قم، منشورات الحرمین.
9. شهید اول (محمد‎بن‎مکی) (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت، دارالتراث.
10. _______________ (1414ق)، غایة المراد، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
11. شهید ثانی (زین‎الدین‎بن‎علی) (1410ق)، الروضة البهیة، قم، کتاب‌فروشی داوری.
12. _________________ (1413ق)، مسالک الأفهام، قم، مؤسسۀ معارف اسلامی.
13. شیخ صدوق (محمد‎بن‎علی) (1403ق)، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
14. شیخ طوسی (محمد‎بن‎حسن) (1364ق)، الخلاف،قم، دفتر انتشارات اسلامی.
15. _________________ (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
16. _________________ (1400ق)، النهایة، بیروت، دارالکتاب العربی.
17. _________________ (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
18. شیخ مفید (محمد‎بن‎محمد‎بن‎نعمان) (1413ق)، مختصر التذکرة، قم، کنگرۀ جهانی شیخ مفید;.
19. صاحب جواهر (محمدحسن نجفی) (1396ق)، جواهر الکلام، تهران، المکتبة الإسلامیة.
20. صیمری، مفلح‎بن‎حسن (1420ق)، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارالهادی.
21. طرابلسی، ابن‎براج (1406ق)، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
22. ___________ (1411ق)، الجواهر فی الفقه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
23. عریضی، علی‎بن‎جعفر (1409ق)، مسائل علیبنجعفر، قم، مؤسسۀ آل‌البیت:.
24. علامه حلی (حسن‎بن‎یوسف) (1411ق)، تبصرة المتعلمین، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
25. _________________ (1412ق)، مختلف الشیعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
26. _________________ (1413ق)، قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
27. _________________ (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسۀ آل‌البیت:.
28. _________________ (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة، قم، مؤسسۀ امام صادق7.
29. _________________ (1421ق)، تلخیص المرام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
30. عمیدی، سیدعمیدالدین‎بن‎محمد (1416ق)، کنز الفوائد، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
31. فاضل مقداد (مقداد‎بن‎عبدالله) (1404ق)، التنقیح الرائع، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی1.
32. _________________ (1422ق)، کنز العرفان، قم، انتشارات نوید اسلام.
33. فاضل هندی، محمد‎بن‎حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
34. فخرالمحققین (محمد‎بن‎حسن‎بن‎یوسف) (1387ق)، ایضاح الفوائد، قم، اسماعیلیان.
35. فیض کاشانی (محمدمحسن‎بن‎شاه‌مرتضی) (1401ق)، مفاتیح الشرایع، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی1.
36. کلینی، محمد‎بن‎یعقوب (1384ق)، الکافی، تهران، المکتبة الإسلامیة.
37. کوفی، محمد‎بن‎محمد اشعث (بی‌تا)، جعفریات، تهران، مکتبة نینوی الحدیثة.
38. مجلسی، محمدباقر‎بن‎محمدتقی (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
39. محقق حلی (جعفر‎بن‎حسن) (1408ق)، شرایع الإسلام، قم، اسماعیلیان.
40. ________________ (1417ق)، نکت النهایة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
41. ________________ (1418ق)، المختصر النافع، قم، مؤسسه مطبوعات دینی.