فقهFiqh1735-3181پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)3755گوناگونى آراء در چشم انداز امام على(ع)محمد حسننجفی09200072437Full Textپى نوشتها:1. (نهج البلاغه), صبحى صالح, خطبه18.2. مجلّه (کیان), شماره 39 /9.3.همان/7.4. سوره (انعام), آیه 38.فقهFiqh1735-3181پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)3756بلـوغ دخترانحاج شیخ جعفرسبحانی092000724857Full Textپى نوشتها:1. (الخلاف), شیخ طوسى, ج382/3, مسأله2, کتاب الحجر.2. (النهایه), شیخ طوسى468/, کتاب النکاح, باب من یتولى العقد على النساء.3. (المبسوط), شیخ طوسى, 266/1, کتاب الصوم, فصل فى ذکر حقیقة الصوم.4. (السرائر), ابن ادریس, ج367/1, کتاب الصوم.5. (المبسوط), ج283/2 ـ 284, کتاب الحجر.6. (الجامع للشرائع), ابن سعد153/, کتاب الصوم.7. (الوسیله), ابن حمزه137/, کتاب الخمس.8. همان301/, کتاب النکاح.9. (التذکره), ابن مطهر, ج75/2.10. (مجمع الفائده), اردبیلى, ج192/9, کتاب الدیون.11. (الحدائق), بحرانى, ج181/12.12. (جواهر الکلام), ج38/26.13. (وسائل الشیعه), نجفى, ج19, باب11 از ابواب عاقله, ح2.14. همان, ح3.15. همان, ج14, باب45, از ابواب مقدمات نکاح, ح10.16. همان, باب 12 از ابواب مقدمات نکاح, ح2.17. همان, ج15, باب8 از ابواب اقسام طلاق, ح1.18. همان, روایات شماره 4, 5 و 7.19. (کلیات فى علم الرجال) 217/ ـ 234.20. سوره (انعام) آیه 152.21. (لسان العرب), ابن منظور, ج420/8 ماده بلغ.22. (تصحیح الاعتقاد) 66/.23. فقیه, ج474/4.24. (قاموس الرجال), تسترى, ج533/7, شماره 5254.25. (وسائل الشیعه), ج1, باب4, از ابواب مقدمة العبادات, ح2.26. (قاموس الرجال), ج13/4 ـ22.27. همان284/.28. (وسائل الشیعه), ج14, باب6, از ابواب عقد النکاح, ح9.29. همان, ج13, باب 44 از ابواب احکام وصایا, ح12.30. همان باب 16 از ابواب وقوف وصدقات, ح4.31. (جامع احادیث الشیعه), ج1, باب 11 از ابواب مقدمات العبادات, ح689.32. همان, 688.33. (وسائل الشیعه), ج13, باب 45 از ابواب احکام وصایا, ح4.34. همان, ج14, باب 45 از ابواب مقدمات نکاح, ح1.35. همان, ح2.36. همان, ح3.37. همان, ح4.38. همان, ج18, باب22 از ابواب شهادات, ح3.39. همان, ج14, باب4 از ابواب مقدمات نکاح, ح5, وجه استدلال این است که اسماعیل روایت یاد شده را از پدر خود شنیده است, همان گونه که ظاهر امر این است. البته به شرط این که مقصود از ده سالگى, وارد شدن در این سن باشد. در جواهر ج40/26 مى خوانیم: بلکه نقل شده است پیامبر پیش از گذشتن نُه سالگى, باعایشه نزدیکى کرد.40. همان, ج14, باب45 از ابواب مقدمات نکاح, ح5.41. همان, ح6.42. همان, ح7.43. همان, ح8.44. همان, باب 34 از ابواب مایحرم بالمصاهره, ح3.45. همان باب 45 از ابواب مقدمات نکاح, ح9.46. همان, باب 34 از ابواب مایحرم بالمصاهره, ح2.47. طوسى, تهذیب الاحکام ج7, ص469, ح89, باب الزیادات فى فقه النکاح; وسائل الشیعه, ج15, باب 2 از ابواب عدد, ح3. ومیان این دو نقل, کمى اختلاف است.48. (وسائل الشیعه), ج14, باب 12 از ابواب متعد, حدیث 3.49. همان, ح2.50. همان, ح4.51. همان, باب 6 از ابواب عقد نکاح, ح9.52. همان, ج14, باب 6 از ابواب عقد نکاح, ح9.53. همان, ج13, باب 44 از احکام وصایا, ح12.54. همان, ج14, باب 45 از ابواب مقدمات نکاح, ح2.55. همان, ج7, باب 29 از ابواب من یصح عنه الصوم, ح13.56. صدوق, المقنع, ص195, کتاب الصوم.57. (وسائل الشیعه), ج7, باب 29 از ابواب من یصح عنه الصوم, ح1.58. همان, ج1, باب 4, از ابواب مقدمه العبادات, ح2.59. سوره (نساء), آیه 2.60. این روایت زیر شماره 6 گذشت.61. این روایت, زیر شماره 8 گذشت.62. (وسائل الشیعه), ج1, باب4, از ابواب مقدمه العبادات, ح12.63. (تنقیح المقال), ج319/2, ترجمه عمار.64. (الحدائق الناظره), ج185/13.65. (وسائل الشیعه), ج13, باب44 از ابواب احکام وصایا, ح11.66. سوره (احقاف), آیه 15.67. (وسائل الشیعه), ج13, باب 45, از احکام وصایا, ح3.68. همان, ج18, باب 9 از ابواب صفات قاضى, ح1.70. المحصول فى علم الاصول, ج207/3.71. (وسائل الشیعه), باب 4 از ابواب میراث الابوین والاولاد, ح3.72. (تصحیح الاعتقاد)71/, چاپ تبریز.73. (وسائل الشیعه), ج13, باب 44 از ابواب احکام وصایا, ح12.74. همان, ج7, باب 29 از ابواب من یصح عنه الصوم, ح7.75. همان, ح12; ج1, باب4 از ابواب مقدمات العبادات, ح10; ج3, باب 29 از ابواب لباس المصلى, ح3.76. (المقنع)195/ باب الوقت الذى یؤخذ الصبى فیه بالصوم.77. (تنقیح المقال), مامقانى, ج24/3.78. مجله (الفکر الاسلامى), شماره 3 و 4, مقاله (متى تصوم الجاریه.)79. (وسائل الشیعه), ج8, باب 12 از ابواب وجوب الحج, ح1.80. وى شهاب بن عبد ربه بن ابى میمونه است که نجاشى او را در ترجمه پسر برادرش, اسماعیل بن عبدالخالق شماره 49 توثیق کرده است.81. همان, باب 13 از ابواب وجوب الحج, ح1.82. همان, ج18, باب 28 از ابواب السرقه, ح6.83. همان, باب 24 از ابواب مقدمات الحدود, ح4.85. همان, ج3, باب 28 از ابواب لباس المصلى, ح4.86. همان, ح13.87. (تنقیح المقال), ج3, 282.88. (وسائل الشیعه), ج14, باب 126 از ابواب مقدمات النکاح, ح1.89. همان, ج3, باب 29 از ابواب لباس المصلى, ح7.90. (مستدرک الوسائل), ج3, باب 22 از ابواب لباس المصلى, ح1.91. (مسالک الافهام), زین الدین عاملى, ج247/1.92. (بلوغ المرام), ابن حجر عسقلانى42/, ح221.93. (مفاتیح الشرائع14/, مفتاح دوم.94. (جواهر الکلام), ج26, ص41.95. (مجله (کاوشى در فقه) کتاب اول251/.فقهFiqh1735-3181پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)3757پوشش بانوان در برابر مردان مَحْرَماحمدعابدینی0920007245899Full Textپى نوشتها:1. سوره (احزاب), آیه 55.2. همان, آیه 53.3. (الدر المنثور), جلال الدین سیوطى, ج215/5.4. سوره (نور), آیه 31.5. (فروع کافى), ج520/5, ح5, دارالتعارف, بیروت.6. (من لایحضره الفقیه), صدوق, ج474/3, ح4659; (وسائل الشیعه), حر عاملى, ج139/14, ح7, داراحیاء التراث العربى, بیروت.7. (تفسیر القمى), ج101/2.8. (فروع کافى), ج520/5, ح1.9. (الدر المنثور), ج420/5.10. همان.11. (بحارالانوار), علامه مجلسى, ج38/104, ح37; (الدر المنثور), ج57/5.12. (بحارالانوار), ج38/104, ح38.13. همان, ح39.14. (الدر المنثور), ج57/5.15. (بحارالانوار), ج34/104.16. (العروة الوثقى), ج803/2, مسأله 2, المکتبة الاسلامیة.17. (شرایع الاسلام), محقق حلى, ج269/2, دارالاضواء, بیروت.18. (جواهر الکلام), شیخ محمد حسن نجفى, ج72/29 ـ 73, اسلامیه.19. (کشف اللثام), فاضل هندى, ج9/2, چاپ سنگى.20. (قواعد الاحکام), علامه حلّى, ج273/2.21. (مبانى العروة الوثقى), سید ابوالقاسم خوئى, ج66/1 ـ 67.22. (کافى), ج158/3, ح8; (وسائل الشیعه), ج705/2, ح1.23. (من لایحضره الفقیه), ج155/1, ح430; (وسائل الشیعه), ج705/2, ح2.24. (وسائل الشیعه), ج707/2, ح7.25. همان706/, ح5.26. همان714/, ح2.27. همان715/, ح7.28. همان716/, ح12.29. همان, ح11.30. (کافى), ج158/3, ح6; (وسائل الشیعه), ج714/2, ح5.31. (وسائل الشیعه), ج715/2, ح8.32. (کافى), ج158/3, به نقل از مرآة العقول.33. (وسائل الشیعه), ج713/2, ح1.34. همان714/, ح4.35. همان715/, ح9.36. همان716/ ـ 717, ح14.37. همان717/, ح15 ـ 714/20, ح6.38. همان716/, ح12.39. همان701/, 710, ح1.40. همان710/, ح4.41. همان711/, ح4.42. (التنقیح الرائع لمختصر الشرایع), جمال الدین بن مقداد, تحقیق سید عبداللطیف الحسینى الکوه کمرى, ج22/3, کتابخانه مرعشى نجفى.43. (الایضاح) سعید حلّى, ج9/3, به نقل از (التنقیح الرائع), ج22/3.44., (کتاب النکاح), تقریرى از درس سید محمد حسین فضل اللّه, مقرر شیخ جعفر شافورى93/, دار الملاک, بیروت.45. سوره (نور), آیه 29.46. (نورالثقلین), ج588/3, ح92; (کافى), ج520/5, ح5.47. سوره (نور), آیه 59.48. سوره (احزاب), آیه 32.49. سوره (نور), آیه 30.50. همان, آیه 31.51. سوره (تحریم), آیه 12.52. سوره (مومنون), آیه 5; سوره (معارج), آیه 29.53. (جعفریات), به نقل از (الفقه), سیدمحمد شیرازى, کتاب النکاح, ج161/1.54. (نورالثقلین), ج622/3, ح234.فقهFiqh1735-3181پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)3758عرف در مکتب فقهى صاحب جواهرعلی اکبرکلانتری ارسنجانی092000724100132Full Textپى نوشتها:1. (حقوق بین الملل عمومى), محمد رضا بیگدلى103/.2. (جواهر الکلام), محمد حسن نجفى, ج408/29.3. همان, ج30/37.4. همان, ج275/24.5. همان, ج409/29.6. همان, ج305/14.7. همان, ج49/3.8. همان, ج50/26.9. همان, ج189/1.10. همان, ج263/9.11. همان, ج62/1.12. همان, ج173/13.13. همان, ج17/29.14. همان, ج2/3.15. همان, ج196/6.16. همان, ج510/7.17. همان, ج88/4.18. همان, ج170/8.19. همان, ج322/13.20. همان, ج248/32.21. همان, ج126/23.22. همان356/.23. همان, ج50/35.24. همان, ج311/14.25. همان, ج64/11 ـ 65.26. همان, ج500/40.27. همان, ج85/2.28. همان, ج41/28.29. همان385/.30. همان, ج305/14.31. همان, ج7/38.32. همان, ج48/26.33. همان, ج371/40.34. همان, ج94/1.35. همان, ج317/2.36. همان, ج2/35 ـ 3.37. همان, ج19/36.38. همان, ج177/32.39. همان, ج231/1.40. همان, ج140/1.41. همان, ج7/2.42. همان, ج31/3.43. همان, ج39/6.44. همان, ج171/3.45. همان, ج245/9.46. همان, ج338/8.47. همان, ج11/32.48. همان, ج65/38.49. همان, ج62/11.50. همان, ج17/35.51. همان20/.52. همان, ج12/10.53. همان, ج67/12.54. همان, ج123/27.55. همان, ج63/11.56. همان, ج85/37.57. همان, ج54/15.58. همان, ج65/11.59. همان, ج84/5.60. همان, ج371/14.61. همان, ج311/15.62. همان, ج274/36.63. همان, ج227/13.64. همان, ج95/15.65. همان, ج426/22.66. همان, ج246/9.67. همان, ج200/2.68. همان, ج151/38.69. همان, ج54/11.70. همان, ج76/7.71. همان, ج170/8.72. همان, ج223/1.73. همان, ج336/2.74. همان, ج189/1.75. همان, ج47/3.76. (وسائل الشیعه), ج7, کتاب الصوم, ابواب بقیة الصوم الواجب, ح2.77. (جواهر الکلام), ج402/35.78. همان414/.79. سوره (توبه), آیه 25.80. (وسائل الشیعه) ج16, کتاب النذر والعهد, باب 3, ح1.فقهFiqh1735-3181پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)3759نگاهى نو به ثابت شدن ماه و گوناگونى افقهاحسینثابت قدم وحید092000724133210Full Textپى نوشتها: 1. مجله (فقه), شماره دوم, زمستان 1373 و شماره دهم زمستان 1375. 2. (مستند الشیعه), ملا احمد نراقى 38/, چاپ سنگى. 3. (تحریرالاحکام), علامه حلى, ج 82/1; (منتهى المطلب), علامه حلى, ج 593/2; (حدائق الناضره) شیخ یوسف بحرانى, ج 266/13; (مستند الشیعه), مولى احمد نراقى 38/ و 39, چاپ سنگى; (الفتاوى الواضحه), سید محمد باقر صدر, ج 628/1; (وافى), محمد محسن فیض کاشانى, ج120/7; (منهاج الصالحین),س یدابوالقاسم خویى 273; آقاى ابوالقاسم خزعلى در مجله فقه اهل بیت, سال اول, شماره سوم135/ ـ 186; شماره چهارم 77/ ـ 84; (جواهر الکلام), شیخ محمد حسن نجفى, ج361/16 به این نظریه گرایش نشان داده و آقاى گلپایگانى در (مجمع المسائل) ج275/1 آن را محتمل دانسته است. 4. (مستند العروه الوثقى), آقاى خویى, ج118/2. 5. (مجمع الفائده والبرهان), مقدس اردبیلى, ج301/5; (جواهر الکلام), شیخ محمد حسن نجفى, ج368/16. 6. (مجمع الفائده والبرهان), ج294/5. 7. (دروس معرفة الوقت والقبلة), حسن حسن زاده آملى531/, به نقل از (الاستدراک على الفصل الثالث من تشریح الافلاک) شیخ ابى الحسن شعرانى. 8. (مستند عروة الوثقى), آقاى خویى, ج96/2. 9. (تهذیب الاحکام), شیخ طوسى, ج159/4; (وافى), فیض کاشانى, ج123/7. 10. (رسالة حول مسألة رؤیة الهلال), سید محمد حسین حسینى تهرانى170/, به نقل از (سبیل الرشاد فى شرح کتاب نجاة العباد) سید ابى تراب خوانسارى. 11. همان 172/. 12. (وانما لم یجبه علیه السلام عن سؤاله عن جواز اختلاف الفرض على اهل الامصار صریحاً) وافى, ج123/7. 13. (منهاج الصالحین), آقاى خویى274/ ـ 275. 14. (مستند عروة الوثقى), ج118/2. 15. (الفتاوى الواضحه), شهید سید محمد باقر صدر, ج623/1. 16. (تذکرة الفقها), علامه حلى, ج269/1; (مسالک الافهام), شهید ثانى8/; (ایضاح الفوائد), فخرالمحققین, ج252/1; (مدارک الاحکام), محمد بن على الموسوى العاملى, ج171/6; (کفایة الاحکام), محقق سبزوارى8/. 17. (تذکرة الفقهاء), علامه حلى, ج269/1. 18. (مهجة البیضاء), فیض کاشانى, ج127/2. 19. مجله (فقه), شماره 249/2, به نقل از احیاء علوم الدین غزالى, ج232/1. 20. (ایضاح الفوائد), فخرالمحققین, ج252/1. 21. (مصباح الهدى), شیخ محمد تقى آملى, ج392/7. 22. همان. 23. (الفقه على المذاهب الاربعه), عبدالرحمن جزیرى, ج550/1. 24. (وافى), فیض کاشانى, ج120/7. 25. ظاهرا (هم افقى) براى نخستین بار توسط سید محمد کاظم طباطبائى یزدى معروف به صاحب عروه از فقهاى معاصر و پس از وى از سوى فقهایى که بر عروة الوثقى شرح و حاشیه داشته اند, به کار برده شده است و شاید آن, تعبیر و بیان دیگرى از معیار (اتحاد در طلوع و غروب خورشید) باشد که در آراى فقهى پسینیان, شیعه و سنى, بویژه شیعه رایج بوده است. هر چند پیشینیان (اتحاد در طلوع و غروب خورشید) را به عنوان معیارى براى تعیین مناطق نزدیک و معاصرین (هم افقى) را به طور مستقل و در عرض معیار (نزدیکى) ذکر کرده اند: (اذا ثبت الرؤیة فى بلد آخر و لم یثبت فى بلدة فان کانا متقاربین او علم توافق افقهما کفى والاّ فلا.) هرگاه دیدن در شهر دیگرى غیر از شهر مکلف ثابت شود, در صورتى این دیدن براى مکلف بسنده مى کند که یا این دو شهر نزدیک به هم باشند یا توافق افق آن دو شهر معلوم گردد. (وسیلة النجاة, سید ابوالحسن اصفهانى, ج282/1) 26. گونه هاى دیگرى از (هم افقى قمرى) در مباحث بعدى مطرح و بررسى خواهد شد. 27. (تهذیب الاحکام), شیخ طوسى, ج154/4; (خلاف), شیخ طوسى, ج172/2, مسأله8. 28. سوره (بقره) آیه 189. 29. (تهذیب الاحکام), ج158/4. 30. (وسائل الشیعه), حر عاملى, ج187/7. 31. (وافى), ج118/7. 32. (فروع کافى), شیخ کلینى, ج77/4; (من لایحضره الفقیه), شیخ صدوق, ج123/2. 33. (منهاج الصالحین), آقاى خویى 273/. 34. سوره (بقره), آیه 185. 35. (مجمع الفائدة و البرهان), مقدس اردبیلى, ج294/5. 36. (الفقه), سید محمد الحسینى الشیرازى, ج162/2. 37. (مجمع البیان), ج123/1. 38. (الکشاف), ج227/1. 39. (تفسیر صافى), ج202/2. 40. (المیزان), ج24/2. 41. (وسائل الشیعه), ج181/7. 42. همان. 43. (فروع کافى), ج76/4; (وسائل الشیعه), ج178/7. 44. (فروع کافى), ج17/4; (تهذیب الاحکام), ج156/4. 45. (تهذیب الاحکام), ج159/4; (استبصار), شیخ طوسى, ج74/2; (وسائل الشیعه), ج210/7. 46. (تهذیب الاحکام), ج160/4; (وسائل الشیعه), ج209/7. 47. (حدائق الناضره), شیخ یوسف بحرانى, ج254/13. 48. (استبصار), ج64/2; (تهذیب الاحکام), ج158/4; (وسائل الشیعه), ج192/7. 49. ظن در این جا هم معناست با وهم و گمان بى پایه, نه هم معنى با اطمینان و گمان خردمندانه که خود نوعى علم است. (رک: تفسیر نمونه, ج531/22). 50. (تهذیب الاحکام), ج159/4. 51. (جواهر الکلام, ج379/16. 52. (مجمع الفائدة والبرهان), ج298/5. 53. (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل), میرزا حسین نورى, ج405/7. 54. (وسائل الشیعه), ج189/7; (تهذیب الاحکام), ج155/4; (استبصار), ج62/2. 55. (وسائل الشیعه), ج192/7; (استبصار), ج64/2; (تهذیب الاحکام), ج158/4. 56. (وافى), ج120/7; (تهذیب الاحکام), ج157/4. 57. (تهذیب الاحکام), ج157/4; (وافى), ج137/7. 58. (وافى), ج120/7; (تهذیب الاحکام), ج178/4; (استبصار), ج73/2. 59. این دو روایت در ذیل دلیل سوم دلیلهاى نظریه اختصاص ذکر شده است. 60. (صحیح) مسلم, ج197/7; (سنن) أبى داود, ج367/2; (سنن) ترمذى, ج76/3; (سنن نسائى), ج131/3; (سنن الکبرى), ج251/4. 61. (منتهى المطلب), علامه حلى, ج593/2; مغنى, ابن قدامه, ج7/3. 62. (وافى), ج120/7, پاورقى شعرانى در مورد سخنان فیض, کاشانى. 63. (الطهاره), شیخ مرتضى انصارى27/. 64. (منتهى المطلب), ج592/2. 65. یکى از اصول مسلم و پذیرفته شده در آغاز ماه قمرى حتى از نظر باورمندان نظریه غیر مشهور, شروع ماه از هنگام شب و غروب خورشید است. 66. (مستدرک), ج405/7; (وسائل الشیعه), ج186/7. 67. (وسائل الشیعه), ج207/7; (فروع کافى), ج76/4; (من لایحضره الفقیه), ج124/2; (تهذیب الاحکام), ج180/4. 68. (تهذیب الاحکام), ج158/4; (استبصار), ج64/2; (فروع کافى), ج77/4; (من لایحضر الفقیه), ج123/2. 69. (تهذیب الاحکام), ج158/4; (وسائل الشیعه), ج214/7. 70. (المقنع), شیخ صدوق, چاپ شده در (جوامع الفقهیه)16/. 71. (المقنعه), شیخ مفید 295/. 72. (ناصریه), چاپ شده در الجوامع الفقهیه241/. 73. (النهایه فى مجرد الفقه والفتوى), شیخ طوسى 150/. 74. (مهذب), ج189/1. 75. (کافى), ابوالصلاح حلبى181/. 76. (المراسم العلویه والاحکام النبویه), چاپ شده در (الجوامع الفقهیه)638/. 77. (الوسیله الى نیل الفضیله), چاپ شده در (الجوامع الفقهیه)683/. 78. (الغنیه), چاپ شده در (الجوامع الفقهیه)569/. 79. (مقنعه)297/. 80. همان296/. 81. (مستند العروة الوثقى), آقاى خویى, ج69/2. 82. تحریرالوسیله, ج296/1. 83. امام صادق(ع) مى فرماید: (لاتصم الاّ للرؤیة او شهد شاهدا عدل), (وسائل الشیعه, ج188/7.) 84. (الحدائق الناضره فى احکام العترة الطاهره), شیخ یوسف بحرانى, ج255/13. 85. (الغنیه), چاپ شده در (الجوامع الفقهیه)570/. 86. (جمل العلم والعمل), سید مرتضى, تحقیق رشید الصفار95/ ـ 96. 87. (کافى)181/. 88. (الوسیله الى نیل الفضیله), چاپ شده در (جوامع الفقیه)683/. 89. (نهایه)150/. 90. (مهذب), ج189/1. 91. (مبسوط), شیخ طوسى, ج267/1. 92. (المهذب), ج190/1. 93. (الوسیله الى نیل الفضیله), چاپ شده در (جوامع الفقهیه)683/. 94. (المبسوط فى فقه الامامیه), ج268/1. 95. (المغنى فى شرح مختصر الخرقى), عبداللّه بن احمد بن محمد بن قدامه, ج7/3 و 8; (الشرح الکبیر), عبدالرحمن ابى عمر محمد ابن احمد بن قدامه, ج7/3 ـ 8. 96. (المجموع, شرح مهذب), ج301/6. 97. (بدایة المجتهد ونهایة المقتصد), ج265/1. 98. (تحریر الاحکام), علامه حلى82/; علامه در تذکره این امر را اجماعى مى داند. (تذکرة الفقهاء, ج15/1); آقاى خویى این موارد را برابر قاعده و بى نیاز از ورود روایت مى داند (مستند العروة الوثقى, ج69/2) 99. (سرائر), ابن ادریس, ج381/1. 100. همان 380/ ـ 382. 101. (معتبر), محقق حلى310/. 102. (مختلف الشیعه)65/. 103. (خلاف), شیخ طوسى, ج172/2. 104. (شرایع الاسلام), محقق حلى, ج200/1; (معتبر), محقق حلى311/; (ارشاد الاذهان), علامه حلى, ج301/1; (قواعد الاحکام), علامه حلى69/; (تذکره الفقها), علامه حلى, ج151/1. 105. (شرایع الاسلام), ج200/1. 106. (تذکره الفقها), ج15/1. 107. (مبسوط), ج268/1. 108. (تحریرالاحکام)69/. 109. (تذکره الفقها), ج269/1. 110. (ایضاح الفوائد), ج252/1. 111. (مسالک الافهام)8/. 112. (مدارک الاحکام), ج171/6. 113. (کفایه الاحکام)8/. 114. (ایضاح الفوائد), ج252/1. 115. میل, مقیاس اندازه گیرى طول است. نوع برى یا انگلیسى آن را معادل 1609 مترو نوع دریایى آن را معادل 1852متر ذکر کرده اند. رک: (فرهنگ عمید), حسن عمید1014; معجم الوسیط894/. 116. (خلاف), شیخ طوسى, ج172/2, مسأله 11. 117. (مختلف الشیعه)65/; (تذکرة الفقهاء), ج16/1; (منتهى المطلب), ج590/2. 118. (مجمع الفائدة والبرهان), ج291/5; (مشارق الشموس), محقق خوانسارى464/; (ریاض المسائل), ج319/1; (مستند العروة الوثقى), ج68/2. 119. مجله (فقه), شماره 161/2 به نقل از (جامع الرواة), حاجى محمد اردبیلى, ج103/1. 120. (سرائر), ابن ادریس, ج381/1. 121. مجله (فقه), شماره161/2 به نقل از (تنقیح المقال), شیخ عبداللّه مامقانى, ج388/3 ـ 389. 122. (غایة المراد و نکت الارشاد), شهید اول56/. 123. (مستمسک عروة الوثقى), سید حکیم, ج454/8. 124. (مختلف الشیعه)64/. 125. (معتبر), محقق حلى310/; (مختلف الشیعة), علامه حلى64/. 126. (استبصار), ج63/2; (تهذیب الاحکام), ج157/4. 127. (تهذیب الاحکام), ج157/4; (وسائل الشیعه), ج208/7. 128. (وسائل الشیعه), ج192/7; (تهذیب الاحکام), ج158/4. 129. (استبصار), ج64/2; (تهذیب الاحکام), ج157/4. 130. (تهذیب الاحکام), ج155/4; (استبصار), ج63/2. 131. (وسائل الشیعه), ج209/7. 132. (فروع کافى), ج76/4; (من لایحضره الفقیه), ج124/2; (تهذیب الاحکام), ج180/4. 133. (تهذیب الاحکام), ج269/6; (استبصار), ج30/3. 134. (وسائل الشیعه), ج211/7. 135. (جواهر الکلام), شیخ محمد حسن نجفى, ج359/16. 136. (استبصار), ج73/2; (من لایحضره الفقیه), ج123/2; (تهذیب الاحکام), ج158/4. 137. (تذکرة الفقهاء), علامه حلى, ج15/1. 138. (تهذیب الاحکام), ج177/4. 139. (استبصار), ج64/2. 140. (مستدرک), ج407/7. 141. (بدایة المجتهد ونهایة المقتصد), ابن رشد قرطبى, ج262/1. 142. (مستند عروة الوثقى), ج97/2. 143. (جواهر الکلام), ج366/16 ـ 370. 144. مقدس اردبیلى قائل است که علامه در دیگر کتابهاى خود از راى خود در منتهى, برگشته است. (مجمع الفائدة والبرهان, ج294/5). 145. (منتهى المطلب), ج592/2. 146. (تحریر الاحکام), ج82/1. 147. شیخ انصارى به برگشت علامه از دیدگاه فراگیر بودن دیدن هلال در تحریر و در منتهى اشاره کرده است (الطهاره26/); (مشارق الشموس), محقق خوانسارى 473/. 148. (تذکره الفقها), ج15/1. 149. همان. 150. (مبسوط), ج267/1; (نهایه)150/; (خلاف), ج172/2. 151. (مسالک الافهام), شهید ثانى8/; (ایضاح الفوائد), فخر المحققین, ج252/1.فقهFiqh1735-3181پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)3760رابطه فقیهان شیعى با دولتهافوادابراهیم092000724211256Full Textپى نوشتها:1. (الشیعه فى ایران) على الشبابى/141.2. (الفهرست), شیخ طوسى/24 ـ 25.3. (روضات الجنات), خوانسارى, ج359/2; (اعیان الشیعه) محسن امین, ج171/7.4. (الفکر السلفى عند الشیعة الاثناعشریة) على حسین الجابرى215/, منشورات عویدات, بیروت ـ پاریس, چاپ اول 1977.5. (منبع الحیاة و حجیة القول المجتهد من الاموات) نعمة اللّه الجزائرى56/ منشورات الاعلمى, قم, چاپ دوم1401.6. (السرائر الحاوى لتحریر الفتاوى) شیخ ابوجعفر محمد بن منصور بن احمد بن ادریس حلّى, ج51/1, مؤسسه النشر الاسلامى, قم, ایران, چاپ دوم, 1410.7. (الفخرى فى الآداب السلطانیه والدول الاسلامیة), محمد على بن طباطبا (ابن طقطقى)322/ دار بیروت.8. (اصول احکام شرعى در فقه شیعى در خلال سده چهارم و پنجم هجرى), چنانچه شیخ مفید آورده است, در سه مورد منحصر مى شد: کتاب خدا, سنت نبوى, روایات امامان(ع). مفید راههایى را که براى شناخت مشروع این اصول وجود داشت, جدا مى کرد, بدون آن که آنها را در ضمن اصول احکام مندرج سازد و آنها عبارت بودند از عقل:, براى فهم حجت قرآن, زبان, براى درک معانى کلام و اخبار, براى ثابت کردن اصول از کتاب و سنت و اقوال ائمه(ع).ر.ک: (التذکرة باصول الفقه) مفید29/ سلسله مؤلفات, چاپ بیروت, 1414.9. همان, ج46/1.10. (السرائر), ابن ادریس حلّى, ج537/3.11. (الجامع للشرایع), یحیى بن سعید الحلّى522/, دارالاضواء, بیروت.12. (السرائر), ابن ادریس, ج545/3.13. (کشف المحجة لثمرة المهجة), على بن موسى بن جعفر بن طاووس136/. دارالمرتضى, بیروت.14. (فلاسفة الشیعة, حیاتهم و آراؤهم), شیخ عبداللّه نعمه502, دارالفکر اللبنانى, بیروت.15. (کتاب الاجازات), سید على بن طاووس, چاپ شده در بحارالانوار مجلسى, ج37/107. از سخنان ابن طاووس و کتابهاى وى بر مى آید: او مردى است بسیار با تقوا, حتى از کسانى که با ایشان اختلاف رأى دارد, نام نمى برد, که مباد غیبت آنان بشود. در مواردى هم که ذکر مى کند, براى ایشان توجیه هایى را درست مى کند. ر.ک: (فرج المهموم فى تاریخ علم النجوم) سید بن طاووس218/ دارالذخائر للمطبوعات, قم ایران.16. همان43/.17. (شرح نهج البلاغه), ابن ابى الحدید, ج8, باب128, ص218.18. (بحارالانوار), علامه مجلسى, ج298/58.19. (نهج الدعوات و منهج العبادات), سید بن طاووس544/ ـ 546, مؤسس الاسلامیة للنشر (هدى) بیروت.20. (کشف المحجة لثمرة المهجة), ابن طاووس161/.21. (فتح الابواب… بین ذوى الالباب و بین رب الارباب فى الاستخارات), سید بن طاووس, تحقیق خالد الخفّاف7/, مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث. بیروت.22. فرج المهموم فى تاریخ علماء النجوم على بن طاووس, ص7.23. (الفخرى فى الآداب السلطانیة والدول الاسلامیة) ابن طقطقى320/, دار بیروت للطباعة والنشر; (الحوادث الجامعه), ابن الفوطى81/.24. محمد بن احمد العلقمى وزیر مستعصم باللّه, آخرین خلیفه عباسى بود و پیش از آن استاد و پس از پادشاهى هولاکوخان نیز براى مدت اندکى وزیر شد و چشم از دنیا فرو بست. ر.ک:(بحارالانوار), ج30/107. علاّمه مذهب او را ستوده است.25. (الموسوعة الاسلامیة الشیعیّة), حسن امین, ج97/2, دارالتعارف للمطبوعات, بیروت.26. همان222/; (اعیان الشیعه), محسن امین, ج359/8.27. (کشف المحجة لثمرة المهجة), على بن طاووس144/.28. (فتح الابواب… فى الاستخارات), سید على بن طاووس233/ ـ 234.29. (کشف المحجة لثمرة المهجة), سید بن طاووس.30. (مهج الدعوات و منهج الدعوات) سید بن طاووس567/.31. (کشف المحجة لثمرة المهجة), سید بن طاووس147/.32. همان136/ ـ 137.33. مؤیدالدین محمد بن محمد بن عبدالکریم قمى وزارت الناصرسپس الظاهر و سپس المستنصر را بر عهده داشت و در سال 629 مرد. ر.ک: (الفخرى), ابن طقطقى328/.34. احتمالاً مراد از دوست, محمد بن احمد العلقمى(م:656) باشد ر.ک: (بحارالانوار), مجلسى, ج44/107.35. (شرح نهج البلاغه), ابن الحدید, ج238/8, مؤسسه آل البیت قم.36. سید در (کشف المحجة) این کار را اخلاص خود به خلافت مى داند.37. (بناء والمقالة الفاطمیة فى نقض الرسالة العثمانیه) احمد بن موسى بن طاووس, تحقیق سید على عدفانى نخریفى 20/, مؤسسه آل البیت, بیروت.38. (الفخرى), ابن طقطقى333/.39. (مختصر تاریخ العرب) سید امیر على344/ ـ 345, دارالعلم للملایین بیروت.40. (الفخرى335/.41. (مختصر تاریخ العرب) سید امیر على345/.42. (الفخرى)335/.43. (مختصر تاریخ العرب)347.44. (اقبال الاعمال), على بن موسى بن طاووس586/, دارالکتب الاسلامیه.45. (الحوادث الجامعه) ابن فوطى159/ دارالفکر الجدید, بیروت.46. (بناء المقالة الفاطمیة فى نقض الرسالة العثمانیة) احمد بن موسى بن جعفر بن طاووس18/ ـ 19.47. (الفخرى) 17/ کاشف الغطاء با حدیث نبوى: (یبقى الملک بالعدل ومع الکفر ولایبقى بالجور مع الایمان) نظر ابن طاووس را توجیه مى کند. ر.ک: (الدین والسلام او الدعوة الاسلامیة) کاشف الغطاء, ج116/1, دارالمعرفه.48. (اقبال الاعمال)568/ و 588.49. (سفینة البحار), قمى, ج568/1, تهران.50. (بحارالانوار), ج11/109.51. (روضات الجنات), خوانسارى, ج7, ترجمه خواجه طوسى.52. این داستان را به جز خوانسارى در (روضات الجنات) تاریخ نگاران مهم و معتبر این دوره, چون: ابن فوطى, ابن طقطقى و رشید الدین فضل اللّه نیاورده اند.53. (فلاسفه الشیعه, حیاتهم و آرائهم), شیخ عبداللّه نعمة540/, دارالفکر البنانى, بیروت.54. (الاقبال), سید بن طاووس586/.55. (الموسوعة الاسلامیة) حسن امین, ج99/2 ـ 100, دارالتعارف للمطبوعات بیروت; (جامع التواریخ), رشید الدین فضل اللّه, ج687/2.56. (اعیان الشیعه) محسن امین, ج358/8.57. (بناء المقالة الفاطمیة فى نقص الرسالة العثمانیة), احمد بن موسى بن جعفر بن طاووس6/.58. (کشف المحجة لثمرة المهجة), ابن طاووس, مقدمه آقا بزرگ تهرانى, دارالمرتضى; (بحارالانوار), ج44/107.59. (اقبال الاعمال) ابن طاووس, 598/ ـ 600.60. (الکنى والالقاب), قمى, ج340/1.61. (دائرة المعارف الاسلامیة الشیعة) حسن امین, ج203/2, دارالتعارف للمطبوعات.62. هولاکوخان مؤسس سلسله ایلخانى در ایران به حساب مى آید. همو نیز, عراق را فتح کرد. ر.ک: (دائرة المعارف الاسلامیة), محسن امین, ج9.63. (مختصر تاریخ العرب), سید امیرعلى349/.64. (الفتاوى الکبرى), ابن تیمیه, ج352/4.65. همان, ج332/4.66. (روضات الجنات), خوانسارى175/.67. در این جا این نظریه وجود دارد که تاریخ نگارش مفتاح الکرامة, در فترت مابین تحوّل الجایتو به تشیّع در سال 1308م و بین رد شیخ الاسلام بن تیمیه که در حوالى سالهاى 1310م. کتاب منهاج السنة را نوشته است.68. (سفینة البحار), قمى, ج734/1.69. الجایتو نخستین کسى نیست که شیعه شد و پیش از او غازان خان این کار را کرده بود, ولى او نخستین کسى بود که تشیّع رابه طور رسمى اعلام کرد.70. (المغول بین الوثنیة والنصرانیة والاسلام), حسن الامین358/, دارالتعارف للمطبوعات.71. (العراق فى عهد المغول الایلخانیین), د.جعفر حسین خصباک104/, چاپ عانى, بغداد, عراق.72. (نهج الحق و کشف الصدق) حلّى33/, دارالکتب البانى, بیروت.73. (تاریخ الحضارات العام قرن 16 و 17), دولان موسنبیه592/, منشورات عویدات, چاپ پاریس ـ بیروت.74. (جامع التواریخ), رشیدالدین فضل اللّه, ج416/3.75. (شرح نهج البلاغه) محمد عبده153/ ـ 154 دار و مطابع الشعب, القاهرة; (سفینة البحار), قمى568/.76. (دراسات فى ولایة الفقیه اوفقه الدولة الاسلامیة), منتظرى, ج420/1.77. (الموسوعة الاسلامیة) حسن امین, ج126/2.78. (دار المعارف الاسلامیة الشیعه), حسن امین, ج392/4.79. (بحارالانوار), مجلسى109/.80. (سفینة البحار), قمى, ج97/2.81. (روضة الواعظین), محمد بن فتال نیشابورى, 27 ـ 28, مؤسسه اعلمى للمطبوعات بیروت.82. (دائرة المعارف الاسلامیة الشیعه), حسن امین, ج39/5.83. (نهایة الاصول), حلّى, چاپ سنگى, قم.84. (روضات الجنات), ج137/6, الدار الاسلامیة بیروت.85. (السرائر), ابن ادریس, ج1, مقدمه.86. (منهاج الکرامه فى معرفة الامامة), حلّى1/.87. (نهج الحق وکشف الصدق), حلّى 38/, مؤسسه دارالهجرة.88. (الالفین فى امامة امیرالمؤمنین), حلّى, منشورات الاعلمى.89. (المغول بین الوثنیة والنصرانیة والاسلام), حسن امین353/.90. (الفقیه و السلطان), د.وجیه الکوثرانى, دارالرشد چاپ اول, ص36.91.(الالفین), حلّى; (نهج الحق), حلّى.92. (الباب الحادى العشر), حلّى 186, آستان قدس رضوى.93. (قواعد الاحکام فى معرفة الحلال والحرام) علامه حلّى, نسخه خطى کتابخانه انگستان22/; تذکرة الفقهاء, ج259/4.94. (تبصرة المتعلمین فى أحکام الدین) حلّى, فصل50/4, چاپ سنگى.95. (قواعد الاحکام), حلّى63/.96. همان36/.97. (تذکرة الفقهاء), ج4, جزء 259/7; (تبصرة المتعلمین فى احکام الدین)50/.98. (ایران دراسة عامة), د. محمد وصفى ابومغلى233, منشورات مرکز دراسات الخلیج لجامعة البصرة.99. (اعیان الشیعه), محسن امین, ج61/10; (لؤلؤة البحرین), بحرانى; (قصص العلماء) تنکابنى263/.100. جبل عامل در عهد صفویان, فقیهان, فیلسوفان بسیار داشته که نقش مهمى در مشروعیت این دولت ایفا کرده اند.101. (الطریقة الصفویه ورواسبها فى العراق المعاصر), د.کامل مصطفى شیبى35/.102. (الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیّة), ج299/1.103. (لؤلؤة البحرین), بحرانى185/.104. انوارالبدرین قدیجى, کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى قم.105. همان72/.106. (النفوذ البرتغالى فى الخلیج العربى) نوال حمزة یوسف الصیرفى152/, 154.107. (البلادى)126/.108. همان400/; اعیان الشیعه, امین, ج2, ترجمه الاحسائى.* این سخن نمى تواند درباره همه مغولان, یا همه فرمانروایان آنان درست باشد. نفوذ کلام عالمان شیعى, رفتار و منش اسلامى و دقیق آنان, گریز و پرهیز آنان از نان و نام و پاى بندى آنان به اسلام و زیرکى و سیاست آنان در حلّ دشواریها و گره گشاییها و… را درگرگونى مغولان و گرایش آنان به شیعه نباید نادیده انگاشت.** در شیعه به هیچ روى, حکومت موروثى نیست, سخن امیر الجایتو, سخنى است نادرست و ناسازگار با روح شیعه.*** هیچ گونه هماهنگى و سازوارى بین عقیده مغولان درباره حکومت جهانى و جهان گشایى آنان, با عقیده به مهدویت که گسترش عدل و داد در جهان از هدفهاى بلند و آسمانى آن است, وجود ندارد.